1 De oudste sporen van het strafrecht in het middeleeuwse zeebekken - kopie (2).docx

3 grote redenen wrm we macht aanvaarden (volgens WEBER) Rede: als iemand redelijk is i/z’n machtsuitoefening rationele legitimatie Charismatische legitimatie soms aanvaarden we macht omdat v/die macht charisma uitgaat bv. Lodewijk XIV (Zonnekoning) Prob.: als ze sterven, is gedaan met charisma n...

3 grote redenen wrm we macht aanvaarden (volgens WEBER) Rede: als iemand redelijk is i/z’n machtsuitoefening rationele legitimatie Charismatische legitimatie soms aanvaarden we macht omdat v/die macht charisma uitgaat bv. Lodewijk XIV (Zonnekoning) Prob.: als ze sterven, is gedaan met charisma n wie neemt dan macht over, i/gesch. volgde na sterfte meestal crisis Vaak wordt er ook gebruik gemaakt v/religie “m’n macht moet je respecteren omdat god wil” Traditionele legitimatie pragmatische, praktische legitimatie, wrm doen we dingen die we doen, we aanvaarden dingen die er zijn omdat ze er nu eenmaal zijn, we stellen x i/vraag Strafrechtsgeschiedenis: bronnen Materiële sporen Rechtsarcheologie: gerechtsgebouwen, schandpalen, zwaarden, tortuurinstrumenten… Rechtsiconografie n -iconologie Leerboeken (bv. Joos de Damhouder), gerechtigheidstaferelen… Rechtsiconografie: beelden, schilderijen v/gerechtigheidstaferelen (leer v/beelden) Joos de Damhouder Leefde i/16e eeuw: eeuw waari/strafrecht srs wordt ingezet door nr absoluut strevende vorst Strafrecht wordt ontzettend hard Heeft rechten gestudeerd heeft vooral romeinse recht geleerd (ook heel hard strafrecht) Advocaat, griffier geweest Schreef boeken (“praktijk v/strafrecht” bekendste handboek v/strafrecht) hij had eeuwen oude gewoonte recht v/bij ons, wettenrecht v/onze vorst n romeinse recht samengevoegd i/boek n heel strafrecht proces stap voor stap uitgelegd per hoofdstuk Bij elk v/die hfst was er tekening, dat maakt boek heel duidelijk voor ied die met strafrecht bezig is later wordt boek nog i/andere talen vertaalt Joos heeft heel veel afgeschreven v/iemand anders, plagiaat generatie voor hem (rond 1500) leefde iemand anders die heel ! is voor onze rechtstaal i/Vl. n voor recht i/Vl. Filips Wieland = echte grote denker Hij heeft die synthese gemaakt v/dat romeins recht met dat gewoonte recht hij heeft boeken geschreven, maar ze zijn nooit gedrukt geweest Geschreven bronnen Formele rechtsbronnen? Teksten v/vroeger die bewaard zijn x enkel formele rechtsbronnen Wetgeving: probleem = toepassing??? Rechtspraak: probleem = verschriftelijkingsgraad??? Rechtsleer: probleem = praktijk, standpunt??? Rechtsleer als bron v/recht is ook x echt te vertrouwen want als Joos de Damhouder iets schrijft over recht is dat z’n persoonlijk standpunt Rechtstoepassingen: i/vonnissen, contracten, brieven e.a. documenten V/af late middeleeuwen zijn veel vonnissen bewaard probleem: strafrecht; Dark number: Weten we altijd wie dader is? Heeft slachtoffer altijd aangifte gedaan? Als er aangifte gedaan wordt is er x altijd vervolging Als er vervolgt wordt kan zijn dat openbaar ministerie zegt dat er minnelijke schikking zal zijn i/ancien regime heette dat compositie De oudste bronnen Middellandse Zee: bakermat v/onze West-Europese cultuur Religie (Jeruzalem) | Ratio (Athene) | Recht (Rome) Wrm? Schriftstelsels (spijkerschrift; hiërogliefen) + steden (handel) Waar? Vruchtbare halve maan Rechtsteksten i/vruchtbare halve maan: Wnnr: ong. 2000 v.Chr. “Wetten”? “Wetboeken”? Wel aandacht voor “publiekrecht” Toepassing? Gevaar voor Hineininterpretierung met onze ideeën v/vdg oude teksten begrijpen Drm interesseert inhoud v/die wetten ons x LEGITIMATIE v/recht n macht X REDE, x rechtswetenschap WEL (cf. Weber): openbaring (wijsgeren, traditie [cf. “GEWOONTE”]) Recht is geopenbaard god heeft gegeven bv. 10 geboden of koren of codex Hammoerabi Het recht komt van de goden bv. Mesopotamië Codex Hammoerabi Wnnr? 18e E.v.Chr. Waar? Stèle i/Susa (Iran) (vdg Louvre) Wie ? Hammoerabi bouwt na militaire veroveringen gecentraliseerd rijk uit (1ste dynastie v/babylon) Inhoud? Wereldlijk! Legitimatie? Samas, groot rechter v/hemel n aarde, dicteert Zijn x religieuze normen, zijn maatschappelijke normen maar ze werden gelegitimeerd omdat ze v/god kwamen Wetboek? ‘Codex’? Nee: noch formeel, noch materieel Wetboek is boek met wetten, maar alle wetten die i/dat wetboek staan gaan over bepaalde rechtstak (er is altijd 1 tak dat volledig behandeld wordt i/dat wetboek) Onze wettenboeken vdg = x echt Idee is dat systematisch is (logisch geordend) Echt wetboek is formeel exhaustief Exhaustief = uitputten, bevat alles, volledig Je kan materieel x alles regelen, maar je kan wel formeel alles regelen Wetboek bevat voldoende regels om alle mogelijke problemen op te lossen (je zal moeten interpreteren) Zowel wetten als gewoonte Codex Hammoerabi enkele citaten Strafrecht: TALIO-principe (oog om oog, …) (1ste beperking eigenrichting): Als kind z’n vader geslagen heeft, zal men z’n hand afhakken bij pols Als iem. Vrij man oog uitgestoken heeft, zal men hem ook oog uitsteken Als iem. Been gebroken heeft v/vrij man, zal men hem eveneens been breken Standenmaatschappij: Als metselaar huis voor iem. Gebouwd heeft, n als hij z’n werk x verstevigd heeft, n als huis instort, n als eigenaar v/huis daarbij gedood wordt, dan zal metselaar worden omgebracht Indien slaaf v/eigenaar v/huis is, die dood vindt door instorting, dan zal metselaar eigenaar gelijkwaardige slaaf bezorgen DUS: GRONDSLAGEN: Recht = Macht (Goddelijke/religieuze/charismatische legitimatie)