روانشناسی اجتماعی کاربردی PDF

‫به نام خدا‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی چیست؟‬ ‫این رشته به شاخهای از روانشناسی اجتماعی اشاره دارد که از نظریهها‪ ،‬اصول‪ ،‬روشها و...

‫به نام خدا‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی چیست؟‬ ‫این رشته به شاخهای از روانشناسی اجتماعی اشاره دارد که از نظریهها‪ ،‬اصول‪ ،‬روشها و شواهد پژوهشی‬ ‫استفاده میکند تا مشکالت اجتماعی و عملی را شناخته و در ادامه راهکارهایی را برای بهبود بخشیدن به‬ ‫عملکرد افراد‪ ،‬گروهها‪ ،‬سازمانها و جوامع‪ ،‬با توجه به مشکالت اجتماعی و عملی موجود‪ ،‬ابداع کند‪.‬‬ ‫کاربرد روانشناسی اجتماعی کاربردی چیست؟‬ ‫این رشته در قلمروهای زیادی کاربرد دارد که بعضی از آنها عبارتاند از‪ :‬زندگی روزمره‪ ،‬کالس درس‪،‬‬ ‫آموزش و پرورش‪ ،‬تیمهای ورزشی‪ ،‬عدالت جنایی(علتیابی جرم و همچنین پیشگیری‪ ،‬شناسایی‪ ،‬قضاوت و‬ ‫باقی فرآیندهای مسائل جنایی)‪ ،‬سازمانها‪ ،‬رسانه‪ ،‬فرهنگ‪ ،‬سیاست و اقتصاد و حتی درمان بالینی و مشاوره)‪.‬‬ ‫چرا روانشناسی اجتماعی کاربردی؟‬ ‫روانشناسان جزء به جزء روان انسان را مطالعه میکنند‪ ،‬خاطراتش را قاب به قاب استخراج میکنند و ارتباطاتش‬ ‫با دیگران را موقعیت به موقعیت تحلیل میکنند؛ اما در اکثر اوقات از یک چیز غافل میشوند‪ :‬از اجتماع او‪.‬‬ ‫اآلن ممکن است بگویید «ارتباطاتش را نیز بررسی میکنند‪.‬همین هم خودش اجتماع است دیگر»‪.‬بله‪ ،‬ارتباطات‬ ‫بین فردی هم ذیل بحث اجتماع هستند اما همهاش نیست‪.‬‬ ‫در بررسی ارتباط بین فردی یک شخص‪ ،‬ما نهایت‪ ،‬فرد دیگر را هم در بررسی خود میآوریم؛ اما پس بافت و‬ ‫موقعیت چه میشوند؟ فرد وقتی در گروه‪ /‬اجتماع مطالعه میشود‪ ،‬کیفیت جدید و ویژهای شکل میگیرد؛ در‬ ‫این لحظه او موجودی است که تفکرش و رفتارهایش از زمینه فرهنگیاش تاثیر میپذیرند‪.‬‬ ‫گذشته از این‪ ،‬ما هر روزه تفکرها و رفتارهایی را مشاهده میکنیم که ناشی از یک اختالل روانی نیستند؛ اما‬ ‫قطعا نیاز به درمان دارند! چیزهای به نظر سادهای که در رفتار فردی و یا جمعی افراد میبینیم‪ ،‬اما نه نیازی به‬ ‫‪1‬‬ ‫مراجعه به ات اق درمان دارند و نه این کار به صرفه است؛ مواردی مانند‪ :‬اهمیت ندادن به تمیزی‪ ،‬ماسک نزدن در‬ ‫اوج دوران کرونا و یا نژادپرستی!‬ ‫حوزهای علمی است که به درک ماهیت‪ ،‬علل رفتار و اندیشه فرد در موقعیتهای مختلف اجتماعی میپردازد‪.‬‬ ‫روانشناسی اجتماعی با استفاده از روشهای علمی تالش میکند تا به درک و فهم تعامالت روزمره اجتماعی و‬ ‫تبیین آنها بپردازد‪.‬‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫شاخهای از علم روانشناسی اجتماعی است که شامل نظریهها و یافتههای علمی است و میتوان از آنها برای‬ ‫تبیین علل رویدادهای اجتماعی و آسیبشناسی جهت ارائه راهکارهای مناسب استفاده کرد‪.‬‬ ‫این شاخه مبتنی بر نظریههای روانشناختی‪ ،‬اصول‪ ،‬روشها و شواهد پژوهشی برای درک و فهم مشکالت‬ ‫اجتماعی به صورت عملی و گسترش راهبردهای مداخله برای بهبود عملکرد افراد به جامعه است‪.‬‬ ‫هدف نهایی این رشته استفاده از نظریهها و به کارگیری پژوهشهای علمی برای درک و فهم ماهیت و علل‬ ‫فرایندهای اجتماعی و ایجاد تغییرات مثبت در رفتار مردم است‪.‬‬ ‫ارتباط روانشناسی اجتماعی کاربردی با سایر علوم‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی در قالب فعالیتهای بین رشتهای مانند روانشناسی بالینی‪ ،‬جامعهشناسی‪،‬‬ ‫آسیبشناسی اجتماعی‪ ،‬عصبشناسی‪ ،‬زیستشناسی‪ ،‬علومسیاسی‪ ،‬اقتصاد و سایر حوزههای مرتبط بهرهمند‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫ارتکاب جرم و جنایت‪ ،‬شیوه زندگی ناسالم مانند استعمال دخانیات‪ ،‬مواد مخدر و داروهای روانگردان‪ ،‬بی‬ ‫بندوباری جنسی‪ ،‬طالق‪ ،‬فرار از منزل‪ ،‬استفاده بیرویه از شبکههای مجازی‪ ،‬سرقت و کالهبرداری‪ ،‬از جمله‬ ‫موضوعات قابل بررسی در حوزه روانشناسی اجتماعی کاربردی است‪.‬‬ ‫هدف اصلی روانشناسی اجتماعی کاربردی‪ ،‬حل مسائل اجتماعی و ارتقای سبک زندگی سالم در جامعه‬ ‫است‪.‬چرا که سبک زندگی ناسالم ‪ ،‬بهداشت روانی و جسمانی جامعه را مختل میکند‪ ،‬اما به کارگیری تدابیر‬ ‫‪2‬‬ ‫علمی و کاربردی در جهت حل مشکالت زندگی و ایجاد سبک زندگی سالم‪ ،‬موجب بهزیستی و تندرستی افراد‬ ‫جامعه میشود‪.‬‬ ‫این سوال برای روانشناسان اجتماعی کاربردی مطرح میشود که چرا در جامعهای که برای توسعه یافتگی به‬ ‫نیروی جوان سالم نیاز دارد پدیده اعتیاد‪ ،‬مصرف داروهای روانگردان‪ ،‬سوء مصرف الکل و دخانیات یا موارد‬ ‫دیگر موجب نابودی جوانان و نیروی سرشار آنها میشود؟ چگونه میتوان چنین پدیدههای زیانباری را در‬ ‫جامعه ریشه کن کرد؟‬ ‫به طور کلی رویدادها و مسائل اجتماعی به تغییر باورها و نگرشها‪ ،‬ارزشها‪ ،‬شیوه ادراک‪ ،‬سبک زندگی و‬ ‫رفتارهای افراد تغییر مییابند‪.‬در حیطه روانشناسی اجتماعی کاربردی‪ ،‬نتایج پژوهشهای کاربردی اجتماعی‬ ‫مختلف باید به اطالع عموم رسانده شود تا در زمینه پیشگیری و درمان به کار آید‪.‬‬ ‫مثال‪:‬‬ ‫اگر مشکالت خانوادگی درک همسر به عنوان یکی از علل اعتیاد شناخته شود‪ ،‬انتشار این یافته پژوهشی موجب‬ ‫می شود که همسران افراد معتاد از تاثیر رفتار خود و همسر خود آگاه شوند و سعی کنند رفتار خود را به نحو‬ ‫مطلوب در برابر وی تنظیم کنند‪.‬بسیاری از مسائل اجتماعی‪ ،‬ریشه در شناخت‪ ،‬احساس و رفتار انسان دارد‪.‬‬ ‫حل این مسائل مستلزم ایجاد تغییر در نگرش‪ ،‬باورها‪ ،‬عقاید‪ ،‬ارزشها و هنجارهای فرهنگی است‪.‬‬ ‫خالصه مطالب‪:‬‬ ‫‪.۱‬روانشناسی اجتماعی کاربردی بر مبنای مفاهیم نظریه موجود در روانشناسی اجتماعی به بررسی و حل‬ ‫مشکالت جامعه کمک میکند‪.‬‬ ‫‪.2‬به کمک روانشناسی اجتماعی کاربردی‪ ،‬تعامالت اجتماعی انسانها با یکدیگر را میتوان مورد بررسی قرار‬ ‫داد و آن را اصالح کرد‪.‬‬ ‫‪.3‬روانشناس اجتماعی کاربردی‪ ،‬رویدادهای اجتماعی را با توجه به شخصیت افراد جامعه و شرایط اجتماعی‬ ‫حاکم یا سایر علل دستاندرکار‪ ،‬مورد بررسی و مقایسه قرار میدهد‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪.4‬هدف روانشناسی اجتماعی کاربردی‪ ،‬هموار کردن مسیر برای شکوفایی اجتماعی و تحقق یک جامعه سالم‬ ‫و متعالی است‪.‬‬ ‫‪.5‬بر مبنای نتایج حاصل از کندوکاوهای پژوهشی روانشناسی اجتماعی‪ ،‬میتوان مداخلههای درمانی و‬ ‫راهکارهای مناسبی برای حل مشکالت اجتماعی انتخاب کرد‪.‬‬ ‫کاربست نظریهها در روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫نظریهها به ما کمک میکنند تا رفتارهای اجتماعی و فرایندهای ذهنی را سازماندهی و درک کنیم ‪.‬‬ ‫از نظریههای علمی برای تحلیل مسائل و درک موقعیتهای اجتماعی استفاده میشود ‪.‬‬ ‫یک نظریه شامل مجموعهای سازمان یافته از اصولی است که رویدادهای اجتماعی را توصیف‪ ،‬تبیین و‬ ‫پیشبینی میکند‪.‬‬ ‫نظریه رابرت مرتن با مفهوم «پیشگویی خودکام بخش»‬ ‫این نظریه نشان داد که چگونه انتظارات دیگران درباره یک شخص‪ ،‬گروه یا موقعیت میتواند واقعاً موجب‬ ‫برآورده شدن آن انتظارات و تغییر رفتار فرد یا گروه در راستای تامین انتظارات دیگران شود‪.‬‬ ‫پیشگویی خودکامبخش شامل یک فرایند سه مرحلهای است‪.‬اول مشاهدهگر(پیشگو) است که از شخص مورد‬ ‫مشاهده‪ ،‬برداشتی میکند‪ ،‬دوم مشاهدهگر است که به شیوهای مطابق با برداشت اولیه خود از شخص مورد‬ ‫مشاهده رفتار میکند‪ ،‬سپس‪ ،‬رفتار شخص مورد مشاهده در پاسخ به این رفتار‪ ،‬تغییر میکند تا مطابق رفتار‬ ‫مشاهدهگر باشد‪.‬مفهوم پیشگویی خودکام بخش تاثیر فراوانی بر نگرش و رفتار انسان دارد‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬کاربرد مفهوم پیشگویی خودکامبخش در مناسبات اجتماعی‬ ‫هرگاه مراجع یا بیماری دچار عدم اعتماد به نفس و فقدان رفتار جرات ورزی و ابراز وجود است ‪ ،‬اما درمانگر‬ ‫یا اطرافیان به گونهای رفتار کند که وی برخالف تصور خود شجاع و جسور است به تدریج تکرار این فرایند‬ ‫موجب تغییر رفتار مراجعه خواهد شد و نسبت به قبل جرأتورزی بیشتری را از خود بروز میدهد‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫به طور کلی از مفهوم پیشگویی خودکام بخش میتوان در زمینه اصالح و تغییر رفتار ناسازگار یا ارتقای‬ ‫عملکرد‪ ،‬به طور گستردهای استفاده کرد‪.‬پیشگویی خودکام بخش اگر مثبت باشد موجب تغییر رفتار به نحو‬ ‫مطلوب خواهد شد ‪ ،‬اما اگر پیشگویی خودکام بخش منفی باشد ‪ ،‬موجب تقویت رفتار ناسازگار یا حتی‬ ‫خاموشی رفتار سازگارانه خواهد شد‪.‬این یافتهها نشان میدهد که وقتی افراد در مورد دیگران انتظارات منفی‬ ‫دارند‪ ،‬احتماالً رفتارشان با آنها منفی و دفاعی خواهد شد‪ ،‬که اغلب بازتاب منفی هم نسبت به این رفتار منفی‬ ‫رخ خواهد داد‪ ،‬یعنی انتظارات منفی اولیه مورد تایید قرار میگیرد‪.‬با اطالع از این نتایج میتوان در حیطه‬ ‫سالمت روان جهت بهبود کیفیت ارتباطات اجتماعی در زندگی این مفاهیم و اصول مربوط به روانشناسی‬ ‫اجتماعی را به کار بست‪.‬‬ ‫روانشناسان اجتماعی چگونه از این نظریهها و رویکردهای عملی برای فهم زندگی روزمره استفاده میکنند؟‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی فاقد نظریه جامعی است که همه جنبههای رفتار اجتماعی را تبیین کند‪ ،‬اما دارای‬ ‫چندین رویکرد و اصول مهم و سازمان دهنده و زیربنایی است که استفاده از آن در روابط اجتماعی‪ ،‬تاثیرات‬ ‫مثبت شگرفی را در سالمت اجتماعی جامعه ایفا خواهد کرد‪.‬مهم آن است که بتوان نحوه استفاده و کاربرد این‬ ‫مفاهیم را در زمینههای مختلف به افراد جامعه آموزش داد‪.‬‬ ‫حیطه روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫روانشناسان اجتماعی کاربردی انتظار میرود که نتایج حاصل از تحقیق مربوط به یک رویداد ناگوار اجتماعی را‬ ‫به مسئوالن مربوط منعکس کنند تا نسبت به اتخاذ تدابیر الزم در خصوص اقدامات پیش گیرانه و یا اجرای‬ ‫مداخلههای درمانی مورد نیاز اقدامات شود‪.‬‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی بر اساس نظریههای مربوط به این علم مداخلههای روانشناسی اجتماعی را‬ ‫معرفی میکند‪.‬نهایتاً قصد دارد نحوه تفکر‪ ،‬عمل و احساسات انسان را در شبکه تعامالت اجتماعی مورد‬ ‫بررسی قرار دهد و با ارائه روشها و کاربرد آن به حل مشکالت افراد جامعه بپردازد‪.‬‬ ‫روانشناسی اجتماعی کاربردی درصدد پی بردن به این علل است که چرا آمار طالق در سالهای اخیر افزایش‬ ‫یافته است؟ چرا بیبندوباری‪ ،‬مصرف بیرویه قرصهای روانگردان‪ ،‬ارتباطات جنسی نامشروع و زودرس حتی‬ ‫‪5‬‬ ‫در مدارس اعتیاد‪ ،‬خیانتهای زناشویی‪ ،‬استفاده بیروی از شبکههای مجازی مانند موبایل و چت کردنهای‬ ‫مستمر و وسواس گونه و دیگر معضالت اجتماعی در جامعه کنونی نسبت به قبل شیوع بیشتری داشته است؟ یا‬ ‫اینکه دلیل کاهش اعتقادات معنوی و باورها و ارزشهای مذهبی در جامعه چیست؟‬ ‫روانشناس اجتماعی کاربردی جهت تحلیل و بررسی مشکالت اجتماعی خاصی قبل از انجام هر کاری باید با‬ ‫همه گروههای مربوطه مشورت کند تا به جمعبندی نظرات علمی بپردازد و از برآیند آنها علل مربوطه و راه‬ ‫حلها را ارائه دهد تا در جامعه به صورت کاربردی اجرا شود‪.‬‬ ‫روانشناس اجتماعی کاربردی با طراحی یک مدل علی مناسب که بر اساس نظریه روانشناختی اجتماعی و‬ ‫پژوهش بنا شده است میتواند یک برنامه مداخلهای موفق را پایهریزی کند‪.‬‬ ‫گام نخست‬ ‫معرفی و مشخص کردن مشکل مورد نظر است‪.‬برای درک بهتر مشکل‪ ،‬الزم است آن را از حالت نظری و کلی‬ ‫خارج و به صورت عینی و عملیاتی مشخص کرد‪.‬بیان یک مشکل به طور ملموس و عینی موجب افزایش‬ ‫آگاهی افراد به آن مشکل و ارائه راه حل مناسب خواهد شد‪.‬‬ ‫به عنوان مثال‪ :‬درتعریف مشکل کیفقاپی و درگیرشدن با افراد در جامعه باید تالش کرد که مفهوم کیفقاپی به‬ ‫شیوهای تعریف شود تا حد ممکن مقصود از آن مشخص شود‪.‬‬ ‫در مثال دیگری در خصوص رفتار ضد اجتماعی نوجوانان و پرخاشگری یا درگیری فیزیکی‪ ،‬این مشکل زمانی‬ ‫حل میشود که روانشناس اجتماعی بتواند رفتار مورد نظر را به طور عملیاتی تعریف کند‪.‬‬ ‫گام دوم‪:‬‬ ‫شامل تحلیل‪ ،‬تبیین و بررسی جنبههای مختلف مشکالت تا بتوان به راه حلهای مناسبی دست یافت هنگام‬ ‫مواجهه با مشکل با توجه به نظریهها و یافتههای روانشناسی اجتماعی باید به تبیین تحلیل و بررسی علمی آن‬ ‫پرداخت تا بتوان متغیرهای دستاندرکار در مشکل را به دقت شناسایی کرد و بر اساس درک کامل آن ‪ ،‬معرفی‬ ‫مداخلهها و راه حلهای مختلف اقدام کرد‪.‬‬ ‫‪6‬‬  ‫گام سوم ‪:‬‬ ‫شامل انجام آزمون به منظور ارائه مدلی برای روشن شدن ارتباطات احتمالی موجود بین متغیرهاست ‪.‬در این‬ ‫مرحله شواهد پژوهشی کافی برای روابط بین متغیرهای مربوط به یک مشکل باید وجود داشته باشد تا بتوان به‬ ‫حل مشکل پرداخت‪.‬‬ ‫نگرش‬ ‫در حیطه روانشناسی اجتماعی اصطالح نگرش شامل تعبیر و تفسیر و نحوه ارزشیابی افراد از رویدادهای‬ ‫مربوط به جهان اجتماعی است ‪.‬نگرش به طور معمول اندیشه و طرز فکر ما از جهان هستی و دیگران تحت‬ ‫تاثیر قرار میدهد‪.‬‬ ‫نگرشها بر عواطف و احساسات و رفتار ما نیز تاثیر متقابل خواهد داشت‪.‬هنگام انجام کاری اگر نگرش منفی‬ ‫و بدبینانهای نسبت به انجام دادن آن داشته باشیم در ذهن خود‪ ،‬آن کار را بسیار سخت و دشوار تعبیر میکنیم و‬ ‫به دلیل رابطه متقابل میان نگرش‪ ،‬احساس و رفتار‪ ،‬در انجام دادن آن کار‪ ،‬دچار احساس ناراحتی میشویم‬ ‫متقابالً این احساس بر رفتار ما تاثیر میگذارد‪.‬‬ ‫در حوزه بهداشت روانی اجتماعی‪ ،‬شرایطی باید فراهم شود تا نگرش مثبت را به افراد آموزش داد‪.‬یکی از‬ ‫روشهای ایجاد نگرش در افراد‪ ،‬فرآیند یادگیری اجتماعی است ‪.‬‬ ‫ما رفتار دیگران را مشاهده میکنیم در برخی موارد آنها را الگوی رفتار خود قرار میدهیم‪.‬یادگیری نگرش و‬ ‫رفتار دیگران از طریق روشهای تربیتی و شرطی شدن کالسیک صورت میگیرد‪.‬‬ ‫شرطی سازی کالسیک‬ ‫فردی به نام پاولف در سال ‪ 1903‬میالدی در آزمایشگاه خود در روسیه مشغول آزمایش و بررسی نقش بزاق‬ ‫در فرایندهای گوارشی سگ ها بود‪.‬در آن صدای زنگ (محرک شرطی) همراه با غذا (محرک غیرشرطی) به‬ ‫سگ داده میشد‪.‬در ابتدا سگ فقط به دیدن غذا بزاق ترشح میکرد (پاسخ غیرشرطی)‪ ،‬اما بعد از چند بار‬ ‫تکرار‪ ،‬سگ با شنیدن صدای زنگ (بدون وجود غذا) بزاق ترشح کرد‪.‬این ترشح بزاق در پاسخ به زنگ یک‬ ‫پاسخ شرطی است‪.‬‬ ‫‪7‬‬  ‫به عنوان مثال‪:‬‬ ‫کودکی ممکن است در مواجهه با اشخاص یا رویدادهای خاصی نظری خنثی داشته باشد‪ ،‬اما اگر شاهد واکنش‬ ‫خاص خانواده به ویژه ناراحتی مادر نسبت به افراد خاصی باشد‪ ،‬همراه شدن ناخشنودی مادر با آن افراد یا‬ ‫موقعیتهای خاص‪ ،‬از طریق فرایند شرطی شدن کالسیک‪ ،‬موجب ایجاد نگرش منفی در کودک نسبت به آن‬ ‫فرد خاص خواهد شد‪.‬تکرار این نشانهها از طریق فرآیند شرطی شدن کالسیک موجب تقویت نگرش منفی‬ ‫در کودک خواهد شد‪.‬کودک در نتیجه شرطی شدن کالسیک‪ ،‬نسبت به اشخاص خاصی در شبکه تعامالت‬ ‫اجتماعی نشانههایی از واکنش مثبت یا منفی را نشان میدهد‪.‬در نتیجه کودک میآموزد که کدام نگرش یا‬ ‫دیدگاه از سوی افرادی که با آنها همانندسازی کرده است‪ ،‬درست تلقی میشود‪.‬‬ ‫مثالی برای شرطی شدن کالسیک‪:‬‬ ‫حتما برای شما هم پیش آمده که زمانی که به دندانپزشکی می روید‪ ،‬با شنیدن صدای مته‪ ،‬موهای تنتان سیخ‬ ‫میشود و یا خودتان را جمع میکنید‪ ،‬این نمونهای از پاسخ به علت شرطیسازی کالسیک است‪.‬‬ ‫در این مثال که ذکر شد‪ ،‬درد حاصل از مته دندانپزشک محرک غیرشرطی است‪.‬این درد شما با صدای مته‬ ‫همایند شده و تبدیل به محرک شرطی شده که سبب شده تا موهای تن شما سیخ شوند و خودتان را جمع کنید‪.‬‬ ‫روش دیگری که موجب شکلگیری نگرشها در کودکان میشود شرطی شدن وسیلهای است‪.‬‬ ‫پاداش والدین به کودکان به صورت تایید‪ ،‬لبخند‪ ،‬در آغوش گرفتن و تشویقهای کالمی و غیرکالمی موجب‬ ‫تشکیل نگرش خاصی در کودکان میشود‪.‬‬ ‫به عنوان مثال‪ ،‬اگر در کالس درس یکی از شاگردان شوخیای کند و این کار سبب خنده شاگردان دیگر شود‪،‬‬ ‫احتمال اینکه رفتارش را تکرار کند‪ ،‬بیشتر خواهد بود؛ اما اگر با هر بار شوخی کردن‪ ،‬مورد تنبیه یا توبیخ معلم‬ ‫قرار گیرد‪ ،‬احتماالً در آینده کمتر چنین رفتاری را انجام میدهد‪.‬‬ ‫‪.1‬شرطیسازی کالسیک‪:‬‬ ‫‪8‬‬ ‫فرآیندی که در آن یک محرک خنثی با یک محرک غیرشرطی جفت میشود تا یک پاسخ شرطی ایجاد کند‪.‬یک‬ ‫محرک بیارتباط (محرک شرطی) با یک محرک طبیعی (محرک غیرشرطی) جفت میشود تا در نهایت محرک‬ ‫شرطی به تنهایی باعث پاسخ شرطی شود‪.‬‬ ‫‪.2‬شرطیسازی وسیلهای‪:‬‬ ‫به فرآیندی اشاره دارد که در آن رفتار با پیامدهایش تقویت یا تضعیف میشود‪.‬در شرطیسازی وسیلهای‪ ،‬رفتار‬ ‫به دنبال پیامدی مثبت یا منفی رخ میدهد‪.‬تقویتکنندهها(پاداشها) باعث افزایش احتمال تکرار رفتار و‬ ‫تنبیهکنندهها باعث کاهش احتمال آن میشوند‪.‬‬ ‫والدین و بزرگساالن دیگر نقش فعالی در شکل دادن نگرشهای کودکان ایفا میکند‪.‬بسیاری از نگرشها و‬ ‫دیدگاههای ما حاصل تعامل با دیگران و یادگیری اجتماعی در طول مراحل مختلف زندگی است که‬ ‫طرحوارههای کلی (قالبهای ذهنی و انتظارات کلی است که کودک از دنیای اطراف خود میسازد‪.‬این‬ ‫طرحوارهها در طول زندگی و با مشاهده رفتارها و تعامالت اجتماعی شکل میگیرند‪ ).‬ما را تشکیل‬ ‫میدهد‪.‬معموال مردم تحت تاثیر نگرشهای دیگران قرار میگیرند البته مشروط به اینکه با آنها همانندسازی‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫فرض کنید‪ :‬یک کودک به همراه والدینش در پارک است‪.‬اگر والدین به مردم خوشبرخوردی نشان دهند و با‬ ‫دیگران با احترام صحبت کنند‪ ،‬کودک این رفتار را میبیند و یاد میگیرد که با دیگران مهربان باشد‪.‬برعکس‪،‬‬ ‫اگر والدین عصبانی شوند و با دیگران بدرفتاری کنند‪ ،‬کودک ممکن است این رفتار را بپذیرد و فکر کند که این‬ ‫نحوه برخورد درست است‪.‬این فرآیند باعث میشود که طرحوارهها یا دیدگاههای کلی کودک در مورد نحوه‬ ‫برخورد با دیگران شکل بگیرد‪.‬‬ ‫نکته‪:‬‬ ‫نگرشها ارتباط مستقیم با عواطف و احساسات و رفتارهای ما دارند‪ ،‬به عبارت دیگر یک رابطه متقابل و‬ ‫دیالکتیکی میان نگرش‪ ،‬احساس و رفتار ما وجود دارد ‪.‬نگرشها ممکن است دارای ماهیتی بدبینانه و منفی یا‬ ‫خوشبینانه و مثبت باشند‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫به طور کلی نگرشها به ما امکان میدهند جهان را به خوبی ادراک کنیم و خود را برای پاسخ دهی به اطالعات‬ ‫مربوط به نگرشها به شیوهای که نگرشهایمان را حفظ کنند آماده کنیم‪.‬‬ ‫به طور کلی‪ :‬نگرشهای ما (یعنی افکار و باورهایی که درباره مسائل‪ ،‬افراد یا رویدادها داریم) ارتباط نزدیکی با‬ ‫احساسات و رفتارهای ما دارند‪.‬این یعنی نگرشها میتوانند روی احساسات و رفتارهای ما تأثیر بگذارند و‬ ‫بالعکس‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬هیجانها و نگرشهای ما به هم مرتبط هستند و نگرشهای ما میتوانند روی نحوه تفکر و رفتار ما تأثیر‬ ‫بگذارند‪.‬در واقع‪ ،‬نگرشهای ما به نوعی سپر دفاعی عمل میکنند تا از ما در برابر اطالعاتی که دوست نداریم‬ ‫درباره خودمان بشنویم‪ ،‬محافظت کنند‪.‬‬ ‫مثال‪:‬‬ ‫فرض کنید نگرش مثبتی به یک برند خاص از گوشی تلفن دارید‪.‬اگر کسی به شما بگوید که آن برند مشکالتی‬ ‫دارد‪ ،‬شما شاید به دنبال دالیلی بگردید که نشان دهد آن برند‪ ،‬همچنان خوب است‪ ،‬و شاید اطالعات منفی را‬ ‫نادیده بگیرید‪.‬این رفتار برای حفظ نگرش مثبت شماست‪.‬اگر در جمعی باشید که همه آن برند را دوست‬ ‫دارند‪ ،‬حتی ممکن است بیشتر تالش کنید تا دالیل بهتری برای حمایت از نگرش خود بیاورید‪.‬‬ ‫تفاوت بین نگرش و رفتار‪:‬‬ ‫ممکن است نگرشی خاص داشته باشیم‪ ،‬اما رفتاری متفاوت نشان دهیم‪.‬مثالً اگر نگرش منفی به یک گروه‬ ‫قومی داشته باشیم‪ ،‬این نگرش میتواند به رفتار تبعیضآمیز منجر شود‪ ،‬اما همیشه هم این طور نیست‪.‬‬ ‫اثر موقعیت اجتماعی‪:‬‬ ‫موقعیت اجتماعی روی رفتار ما تأثیر میگذارد‪.‬مثالً اگر کسی از ما درباره یک ماشین تازهخریده شده بپرسد‪،‬‬ ‫حتی اگر به آن عالقه نداشته باشیم‪ ،‬ممکن است به خاطر خوشحال کردن او بازخورد مثبتی بدهیم‪.‬‬ ‫قید و بندهای اجتماعی‪:‬‬ ‫‪10‬‬ ‫گاهی نگرانی از قضاوت دیگران باعث میشود نگرش واقعی خود را پنهان کنیم و رفتاری مخالف نشان دهیم‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬گسترش نگرشی خاص در جامعه میتواند باعث اتحاد عمومی برای یک هدف شود‪.‬مثالً در برخی‬ ‫شهرهای پیشرفته‪ ،‬فعاالن محیطزیست علیه انبوهسازانی که درختان را قطع میکنند‪ ،‬اعتراض عمومی به راه‬ ‫انداختهاند‪.‬‬ ‫خالصه کلی‪:‬‬ ‫نگرشها و رفتارها همیشه همراستا نیستند و تحت تأثیر موقعیت اجتماعی و قضاوت دیگران قرار میگیرند‪.‬‬ ‫گاهی ممکن است نگرش واقعیمان را ابراز نکنیم تا از دیگران تأیید بگیریم یا از پیشداوریهای منفی در امان‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫نفع شخصی یکی از عوامل مهمی است که بر تأثیر نگرشها بر رفتار ما اثر میگذارد‪.‬یعنی هر چه موضوعی‬ ‫برای ما اهمیت بیشتری داشته باشد و تأثیر مثبتی روی ما بگذارد‪ ،‬نگرش ما قویتر خواهد بود و احتمال‬ ‫بیشتری دارد که روی رفتار ما اثر بگذارد‪.‬اما نگرشها همیشه به طور مستقیم به رفتار منجر نمیشوند‪ ،‬چون‬ ‫عوامل دیگری مانند قید و بندهای اجتماعی و مالحظات اجتماعی میتوانند مانع از بروز رفتار متناسب با‬ ‫نگرش ما شوند‪.‬‬ ‫فرض کنید شما نگرش منفی نسبت به مصرف زیاد شکر دارید‪ ،‬زیرا میدانید که برای سالمتیتان ضرر دارد و‬ ‫این موضوع برای شما اهمیت زیادی دارد (یعنی نفع شخصی شما در این نگرش زیاد است)‪.‬در خانه و زمانی‬ ‫که تنها هستید‪ ،‬به راحتی از خوردن خوراکیهای شیرین خودداری میکنید‪ ،‬چون نگرشتان قوی است و نفع‬ ‫شخصی دارید‪.‬‬ ‫اما حاال فرض کنید در یک مهمانی با دوستان هستید و آنها با عالقه زیاد از شما میخواهند که کیک شکالتی‬ ‫بخورید‪.‬در این موقعیت‪ ،‬مالحظات اجتماعی و نگرانی از اینکه احساسات دوستانتان را جریحهدار نکنید‪ ،‬باعث‬ ‫میشود برخالف نگرشتان عمل کنید و کیک بخورید‪ ،‬حتی اگر واقعاً نخواهید‪.‬‬ ‫خالصه مثال‪:‬‬ ‫‪11‬‬ ‫در خانه (بدون فشار اجتماعی)‪ ،‬رفتار شما با نگرشتان هماهنگ است و شکر نمیخورید‪.‬اما در مهمانی (تحت‬ ‫تأثیر فشار اجتماعی)‪ ،‬نگرشتان را پنهان میکنید و برخالف آن رفتار میکنید تا دوستانتان را ناراحت نکنید‪.‬این‬ ‫نشان میدهد که نفع شخصی و فشارهای اجتماعی میتوانند بر رابطه بین نگرش و رفتار تأثیر بگذارند‪.‬‬ ‫متقاعد سازی‪ /‬اقناع‬ ‫به فرآیندی اشاره دارد که طی آن فرد یا گروهی تالش میکند تا باورها‪ ،‬نگرشها یا رفتارهای دیگری را تغییر‬ ‫دهد‪.‬این فرآیند معموالً از طریق استدالل منطقی‪ ،‬احساسات و تکنیکهای مختلف انجام میشود‪.‬‬ ‫استدالل منطقی (قانعکننده)‪:‬‬ ‫به فرآیند استفاده از منطق و شواهد برای حمایت از یک ادعا یا نظریه اشاره دارد‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬در یک تبلیغ برای یک محصول بهداشتی‪ ،‬ارائه اطالعات علمی و نتایج تحقیقاتی درباره تأثیر مثبت آن بر‬ ‫سالمت میتواند مخاطب را متقاعد کند‪.‬‬ ‫احساسات (هیجانی)‪:‬‬ ‫احساسات در اقناع به تأثیرات عاطفی و احساسی اشاره دارد‪.‬این احساسات میتوانند شامل ترس‪ ،‬شادی‪ ،‬غم‪،‬‬ ‫اعتماد و همدلی باشند‪.‬زمانی که فردی تالش میکند دیگری را متقاعد کند‪ ،‬استفاده از احساسات میتواند به‬ ‫ایجاد ارتباط عمیقتر و قویتر منجر شود‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬در کمپینهای خیریه‪ ،‬نمایش تصاویری از افراد نیازمند و توضیح درباره شرایط سخت آنها میتواند‬ ‫احساس همدردی و تمایل به کمک را در مردم افزایش دهد‪.‬‬ ‫نقش اجتماعی ‪:‬‬ ‫میتوانند بر نحوه پذیرش یا رد یک پیام تأثیر بگذارند‪.‬این عوامل شامل هنجارهای اجتماعی‪ ،‬گروههای مرجع‬ ‫و فشارهای گروهی هستند‪.‬‬ ‫‪12‬‬ ‫مثال‪ :‬اگر یک شخصیت معروف یا سلبریتی یک محصول خاص را تبلیغ کند‪ ،‬طرفداران او ممکن است بهخاطر‬ ‫تأثیر اجتماعی و احترام به آن فرد‪ ،‬به خرید محصول ترغیب شوند‪.‬‬ ‫گوردن آلپورت‪:‬‬ ‫یکی از صاحب نظران علم روانشناسی اجتماعی معتقد بود که روانشناسی اجتماعی رشتهای است که با استفاده‬ ‫از روشهای علمی تالش میکند تا نحوه تاثیرپذیری افکار و رفتار افراد از حضور واقعی‪ ،‬خیالی یا تلویحی‬ ‫دیگران را درک و تبیین کند‪.‬‬ ‫حضور واقعی دیگران چگونه میتواند افکار‪ ،‬احساسات و رفتار فردی را تحت تاثیر قرار دهد؟‬ ‫حضور واقعی دیگران میتواند به طور قابلتوجهی بر افکار‪ ،‬احساسات‪ ،‬و رفتار افراد تأثیر بگذارد‪.‬انسانها‬ ‫موجوداتی اجتماعی هستند و حضور دیگران‪ ،‬حتی به صورت غیرمستقیم‪ ،‬اغلب تأثیرات روانی و رفتاری‬ ‫زیادی بر ما میگذارد‪.‬این تأثیرات بسته به ویژگیهای شخصیتی‪ ،‬انگیزهها و نیازهای فرد متفاوت است‪.‬‬ ‫در مثال‪ :‬یک ورزشکار‪ ،‬حضور تماشاگران و تشویقهای آنان میتواند منجر به افزایش اعتماد به نفس و بهبود‬ ‫عملکرد وی شود‪.‬این پدیده تحت عنوان تسهیل اجتماعی شناخته میشود‪ ،‬جایی که حضور دیگران در‬ ‫شرایطی که فرد به یک فعالیت آشنا مشغول است‪ ،‬عملکرد را تقویت میکند‪.‬‬ ‫حضور خیالی دیگران میتواند به شکل چشمگیری بر افکار‪ ،‬احساسات و رفتار فرد تأثیر بگذارد‪.‬‬ ‫یکی از نمونههای بارز این پدیده‪ ،‬اضطراب پیشبین است‪.‬فرد در انتظار یک رویداد اجتماعی یا موقعیتی مهم‪،‬‬ ‫تجربه میکند‪.‬این اضطراب به ویژه در افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند‪ ،‬شایع است‪.‬‬ ‫برای مثال‪ ،‬فردی که قرار است به زودی در یک سخنرانی عمومی شرکت کند‪ ،‬ممکن است حتی قبل از ورود‬ ‫به آن رویداد دچار اضطراب شدید شود‪.‬او ممکن است در ذهن خود تصور کند که دیگران در حین سخنرانی‬ ‫او چه قضاوتهایی خواهند داشت‪ ،‬یا اینکه ممکن است اشتباهی کند و مورد تمسخر یا انتقاد قرار گیرد‪.‬این‬ ‫افکار خیالی باعث میشود که بدن وی واکنشهایی نظیر لرزش دستها‪ ،‬افزایش ضربان قلب‪ ،‬عرقریزی و‬ ‫حتی ناآرامی در رفتار نشان دهد‪ ،‬حتی اگر هنوز در موقعیت سخنرانی حضور نداشته باشد‪.‬‬ ‫‪13‬‬  ‫حضور تلویحی‪:‬‬ ‫به معنای وجود غیرمستقیم یا غیرآشکار یک چیز است که بدون نیاز به حضور فیزیکی یا دخالت مستقیم‪،‬‬ ‫میتواند تأثیرگذار باشد‪.‬از طریق عالئم‪ ،‬نشانهها یا ساختارهای محیطی به صورت ضمنی و غیرمستقیم درک‬ ‫میشود و باعث تغییر در افکار‪ ،‬احساسات یا رفتار افراد میشود‪.‬‬ ‫برای مثال‪ ،‬در مورد عالئم راهنمایی و رانندگی‪ ،‬حتی اگر هیچ نیروی پلیس یا دوربینی در جاده نباشد‪ ،‬رانندگان‬ ‫به دلیل حضور تلویحی عالئم مثل تابلوهای محدودیت سرعت یا هشدار‪ ،‬رفتار خود را تغییر میدهند‪.‬این‬ ‫عالئم به نوعی نماینده قوانین و هنجارهای اجتماعی هستند که به صورت غیرمستقیم بر رفتار رانندگان تأثیر‬ ‫میگذارند‪ ،‬بدون اینکه نیازی به نظارت مستقیم باشد‪.‬‬ ‫مفهوم خود در روانشناسی اجتماعی کاربردی‬ ‫مفهوم خود در روانشناسی اجتماعی یک مفهوم کامال ذهنی نیست‪ ،‬بلکه شامل خود شماست‪ ،‬یک وجود‬ ‫اجتماعی توانایی انجام ارتباطات نمادین و مبتنی بر خودآگاهی است‪.‬‬ ‫خودها در انزوا رشد نمیکنند‪ ،‬بلکه فقط در یک بافت اجتماعی عمل میکنند ‪.‬‬ ‫مفهوم "خود" در روانشناسی اجتماعی تأثیر بسزایی در رفتارهای اجتماعی و روابط انسانی دارد‪.‬‬ ‫این مفهوم شامل ابعاد مختلفی است که در یک بستر اجتماعی شکل میگیرند و توانایی افراد را برای‬ ‫خودآگاهی‪ ،‬تنظیم رفتار و پیشبینی پیامدها بهبود میبخشند‪.‬‬ ‫خودپنداره به این معناست که فرد چگونگی درک از خود و تعامل با دیگران را میسازد و به وسیله آن‪،‬‬ ‫رفتارهای خود را در مواجهه با موقعیتهای مختلف اجتماعی هدایت میکند‪.‬‬ ‫در ابتدای قرن بیستم مفهوم خود در رویکردهای رفتارگرایی ابتدایی نادیده گرفته شده بود‪ ،‬اما بعدها در‬ ‫روانشناسی اجتماعی بهعنوان عاملی مهم در توانایی برقراری ارتباطات و تعامالت اجتماعی شناخته شد‪.‬افراد‬ ‫از طریق خودآگاهی‪ ،‬میتوانند رفتارهای خود را در پاسخ به محیط و شرایط اجتماعی تنظیم کنند و به کیفیت‬ ‫‪14‬‬ ‫بهتری در زندگی دست یابند‪.‬همچنین‪ ،‬این خودآگاهی به افراد کمک میکند تا تصمیمات بهتری در زندگی‬ ‫فردی و اجتماعی بگیرند و رفتارهای خود را بهبود بخشند‪.‬‬ ‫مفهوم خود در روانشناسی اجتماعی یک مفهوم کامال ذهنی نیست‪ ،‬یک وجود اجتماعی با توانایی انجام‬ ‫ارتباطات نمادین و مبتنی بر خودآگاهی است‪.‬‬ ‫این بدان معناست که افراد از طریق تعامل با دیگران و جامعه خودشان را میشناسند و به درک خودشان‬ ‫میرسند‪.‬به عبارت دیگر‪" ،‬خود" نه در انزوا بلکه در ارتباط با دیگران شکل میگیرد‪.‬خودها در انزوا رشد‬ ‫نمیکنند‪ ،‬بلکه فقط در یک بافت اجتماعی عمل میکنند‬ ‫تحقیقات نشان میدهد که بیتوجهی به مفهوم "خود" و نداشتن خودآگاهی میتواند منجر به آسیبهای‬ ‫اجتماعی و رفتارهای ناهنجار شود‪.‬‬ ‫برای مثال‪ ،‬نوجوانی که تحت فشار همساالن به مصرف مواد مخدر روی میآورد‪ ،‬به دلیل ناتوانی در پیشبینی‬ ‫پیامدهای رفتار خود‪ ،‬ممکن است به دام اعتیاد بیفتد و زندگیاش تباه شود‪.‬این نشاندهنده اهمیت آموزش‬ ‫خودآگاهی برای پیشگیری از تصمیمات غلط و پیامدهای منفی است‪.‬‬ ‫امروزه در حوزه سالمت‪ ،‬شعار "پیشگیری بهتر از درمان" به افراد آموزش میدهد که با خودآگاهی و پیشبینی‬ ‫رفتارهای آینده‪ ،‬از مخاطرات جلوگیری کنند‪.‬در جلسات رفتار درمانی‪ ،‬خانوادهدرمانی و کارگاههای آموزشی‪،‬‬ ‫به مراجعان آموزش داده میشود تا خودآگاهانه رفتارهای خود را تنظیم کنند و پیامدهای منفی احتمالی را‬ ‫پیشبینی کنند‪.‬این رویکرد به تحقق سالمت و پیشگیری از مشکالت کمک میکند‪.‬‬ ‫خودپنداری (طرز فکر ما دربارهی خود ما) یکی از مفاهیم کلیدی در روانشناسی اجتماعی است که به‬ ‫سازماندهی تفکر و هدایت رفتار اجتماعی ما کمک میکند‪.‬تأثیر خودپنداره اغلب به صورت موفقیت یا‬ ‫شکست در رفتارها بروز مییابد‪.‬‬ ‫بسیاری از افراد تمایل دارند موفقیتهای خود را به تالش و تواناییهای شخصی نسبت دهند و شکستها را‬ ‫به عوامل بیرونی مانند شرایط یا دیگران‪.‬این تمایل به خودنسبت دادن پیامدهای مثبت و انکار مسئولیت‬ ‫‪15‬‬ ‫شکستها‪" ،‬سوگیری خدمت به خود" نامیده میشود‪.‬این سوگیری به حفظ حرمت نفس و افزایش کارآمدی‬ ‫کمک میکند‪.‬‬ ‫مثال‪:‬‬ ‫فارغالتحصیالن جویای کار که در آزمونی موفق نمیشوند‪ ،‬ممکن است دلیل شکست را به عوامل بیرونی نسبت‬ ‫دهند تا احساس کارآمدی و کفایت شخصی خود را حفظ کنند‪.‬این سوگیری به کاهش فشار روانی ناشی از‬ ‫شکست کمک میکند‪.‬‬ ‫روانشناسان اجتماعی با تأکید بر مفهوم «خود» و نحوه تأثیر آن بر رفتار به نوعی عقیده کرت لوئین را تایید‬ ‫میکنند که معتقد بود رفتار اجتماعی تحت تأثیر هر دو عامل شخصی و موقعیتی قرار دارد‪.‬که بعدها به‬ ‫آن«تعاملگرایی» گفته شد‪.‬سعی داشت روانشناسی شخصیت(با تأکید بر تفاوتهای فردی) را با روانشناسی‬ ‫اجتماعی (با تمرکز بر شرایط و عوامل محیطی) ترکیب کند‪.‬‬ ‫نقش شناخت و تفکر خودکار در درک اطالعات اجتماعی‬ ‫شناخت آشکار‪ :‬شامل قضاوت و تحلیلهای هوشیارانه و ارادی است‪.‬به طور معمول کندتر است‪.‬‬ ‫شناخت ناآشکار‪ :‬به طور خودکار و غیرارادی فعال میشود و سریع و با صرف انرژی شناختی کمتری عمل‬ ‫میکند‪.‬اغلب به واسطه طرحوارهها عمل میکند‪.‬‬ ‫طرحوارهها‪ ،‬که از نگرشهای فرهنگی و تجربیات خانواده درباره قومیت‪ ،‬جنسیت و دیگر موضوعات شکل‬ ‫میگیرند‪ ،‬فیلترهای شناختیای هستند که نحوه پردازش اطالعات و خاطرات را هدایت میکنند‪.‬به عبارتی‪ ،‬آنها‬ ‫در تفسیر و به خاطر سپردن رویدادها نقشی کلیدی دارند‪.‬به دلیل طرحوارهها‪ ،‬برخی اطالعات بهطور خودکار‬ ‫برجستهتر میشوند و بر برداشتهای ما از جهان تأثیر میگذارند‪.‬‬ ‫مثال‪:‬‬ ‫اگر فردی در کودکی شاهد خشونت بوده‪ ،‬ممکن است یک جر و بحث معمولی را به عنوان نشانهای از‬ ‫خشونت پایدار تفسیر کند‪.‬اما کسی که در خانوادهای بدون خشونت بزرگ شده‪ ،‬همان رویداد را به عنوان‬ ‫‪16‬‬ ‫اختالفی موقتی ببیند که با دلجویی خاتمه مییابد‪.‬طرحوارهها به این شکل بر تفسیر رویدادهای اجتماعی و‬ ‫پیشبینی آینده تأثیر میگذارند‪.‬‬ ‫در روانشناسی اجتماعی‪ ،‬دو رویکرد متفاوت برای توضیح رفتار افراد وجود دارد‪.‬رویکرد گرم معتقد است که‬ ‫رفتار مردم عمدتاً تحت تأثیر نیازها‪ ،‬تمایالت‪ ،‬عواطف و احساسات آنها رخ میدهد‪.‬در این حالت‪ ،‬افراد به‬ ‫صورت تکانشی و هیجانزده عمل میکنند تا این تمایالت و هیجانات را برآورده کنند‪.‬به عبارت دیگر‪،‬‬ ‫رفتارهای هیجانی بر رفتارهای منطقی و برنامهریزی شده مقدم هستند‪.‬‬ ‫رویکرد سرد در مقابل‪ ،‬معتقد است که رفتار افراد بیشتر نتیجه تجزیه و تحلیلهای منطقی و پیشبینیهای آنها‬ ‫از موقعیتهای خاص است‪.‬در این رویکرد‪ ،‬افراد بر اساس تفکر و برنامهریزی دقیق عمل میکنند و کمتر‬ ‫تحت تأثیر احساسات فوری قرار میگیرند‪.‬‬ ‫پیش از دههی ‪ ،1980‬روانشناسی اجتماعی بیشتر بر رویکرد گرم متمرکز بود‪.‬‬ ‫نظریههای آن دوره بر احساسات و انگیزههای آنی تأکید داشتند و ابزارهای تحلیلی پیشرفته برای بررسی‬ ‫رفتارهای پیچیده انسانی وجود نداشت‪.‬نظریهپردازانی مانند‪ :‬فروید نقش احساسات و ناخودآگاه را مهم‬ ‫میدانستند‪.‬اما با پیشرفت فناوری و ظهور رایانهها‪ ،‬امکان تحلیل منطقیتر رفتار فراهم شد و رویکرد سرد که بر‬ ‫پیشبینی و تحلیل تأکید دارد‪ ،‬جایگاه بیشتری یافت‪.‬‬ ‫رویکردهای گرم و سرد‪ ،‬باید متناسب با موقعیتهای اجتماعی انتخاب شوند‪.‬‬ ‫استفاده از رویکرد گرم در شرایط مختلف اجتماعی میتواند به شکست و ناکامی منجر شود‪.‬برای مواجهه با‬ ‫برخی رویدادهای اجتماعی‪ ،‬الزم است با تحلیل دقیق و پیشبینی مدبرانه (رویکرد سرد) عمل کرد‪ ،‬زیرا رویکرد‬ ‫گرم ممکن است به شکست اجتماعی و پیامدهای روانی نامطلوب بیانجامد‪.‬‬ ‫شبکههای اقتصادی کالهبردار با تبلیغات وسوسهانگیز وعده سودهای کالن دادند و بسیاری از مردم بدون‬ ‫بررسی دقیق‪ ،‬تحت تأثیر احساسات و به امید سود بیشتر‪ ،‬اموال خود را فروختند و سرمایهگذاری کردند‪.‬اما این‬ ‫پروژه در نهایت کالهبرداری از آب درآمد و زیانهای مالی و روانی زیادی به همراه داشت‪.‬افرادی که با‬ ‫رویکرد سرد و تحلیلی به این موضوع نگریستند‪ ،‬به دلیل دوراندیشی وارد این پروژه نشدند‪.‬این مثال‬ ‫‪17‬‬ ‫نشاندهنده اهمیت آموزش و آگاهیبخشی برای جلوگیری از آسیبهای اجتماعی با استفاده از رویکرد‬ ‫سرد است‪.‬‬ ‫مثالهایی برای استفاده از رویکرد گرم‪:‬‬ ‫حمایت عاطفی از دوستان و خانواده‪ :‬زمانی که یکی از عزیزان با مشکلی روبهرو است‪ ،‬رویکرد گرم که شامل‬ ‫همدلی و احساسات مثبت است‪ ،‬میتواند به ایجاد ارتباطی عمیقتر و حمایت عاطفی مؤثرتر کمک کند‪.‬‬ ‫تشویق در محیط کاری یا تحصیلی‪ :‬گاهی الزم است برای افزایش انگیزه و انرژی کارکنان یا دانشآموزان‪ ،‬به‬ ‫صورت هیجانی و با رویکرد گرم واکنش نشان داده شود‪ ،‬مثالً از طریق تشویق یا تحسین فوری‪.‬‬ ‫برخورد با موقعیتهای اضطراری‪ :‬در برخی موقعیتها‪ ،‬واکنش سریع و بدون تحلیل کامل‪ ،‬مثل کمک به‬ ‫کسی که نیاز فوری دارد (مثالً کمک در شرایط تصادف)‪ ،‬ممکن است بهترین گزینه باشد‪.‬‬ ‫در زمانهای گذشته‪ ،‬روحیه جمعگرایی بهعنوان یک ارزش اجتماعی غالب وجود داشت‪.‬اما اکنون شاهد‬ ‫تغییراتی هستیم که روحیه فردگرایی‪ ،‬با تمرکز بر ثروت‪ ،‬شهرت و خودمحوری‪ ،‬بهطور فزایندهای در جوامع‬ ‫حاکم شده است‪.‬این تغییر منجر به تالشی مستمر برای فردگرایی شده که به نوبه خود تأثیرات منفی بر‬ ‫تعامالت اجتماعی گذاشته است‪.‬‬ ‫به عنوان مثال‪ ،‬فردی در جمع دوستان یا خانواده‪ ،‬بدون توجه به هنجارهای اجتماعی‪ ،‬وقت زیادی را صرف کار‬ ‫با موبایل خود میکند و به روابط کالمی با اطرافیانش‪ ،‬حتی اعتراض همسرش‪ ،‬توجهی ندارد‪.‬این رفتار نه تنها‬ ‫ارتباطات اجتماعی را تحت تأثیر قرار میدهد بلکه نشاندهندهی ناکارآمدی در تعامالت اجتماعی است‪.‬‬ ‫چگونه تغییر روحیهی جمعگرایی به فردگرایی در جوامع امروزی بر تعامالت اجتماعی تأثیر گذاشته و چه‬ ‫پیامدهایی در رفتارهای اجتماعی به همراه دارد؟‬ ‫تغییر از روحیه جمعگرایی به فردگرایی یکی از تحوالت مهم اجتماعی در جوامع امروزی است که به شکلهای‬ ‫مختلفی بر تعامالت اجتماعی تأثیر گذاشته و پیامدهای گستردهای را به همراه دارد‪.‬‬ ‫▪ کاهش تعامالت اجتماعی و روابط نزدیک‬ ‫‪18‬‬  ‫▪ افزایش رقابت و خودمحوری‬ ‫▪ تأثیر بر هنجارها و ارزشهای اجتماعی‬ ‫▪ تفسیر نادرست رویدادها و واکنشهای نامتناسب‬ ‫▪ پیامدهای روانی و اجتماعی شکست و ناکامی‬ ‫در نتیجه‪ ،‬تغییر به سمت فردگرایی میتواند به کاهش ارتباطات اجتماعی‪ ،‬افزایش رقابت و خودمحوری‪ ،‬و نیز‬ ‫ایجاد برداشتهای نادرست از تعامالت اجتماعی منجر شود‪.‬این پیامدها نیازمند توجه ویژهای در روانشناسی‬ ‫اجتماعی و سیاستهای فرهنگی است تا بتوان روشهایی برای ایجاد تعادل بین منافع فردی و جمعی و‬ ‫تقویت تعامالت مثبت اجتماعی یافت‪.‬‬ ‫چگونه تجارب و وضعیت فعلی افراد میتواند بر تفسیر آنها از واقعیتهای اجتماعی تأثیر بگذارد و چه‬ ‫پیامدهایی ممکن است به دنبال داشته باشد؟ با ذکر مثال‬ ‫تجارب و وضعیت فعلی افراد میتوانند تأثیر زیادی بر تفسیر آنها از واقعیتهای اجتماعی بگذارند‪.‬افرادی که‬ ‫تجربیات منفی دارند‪ ،‬مانند تبعیض یا بیعدالتی‪ ،‬ممکن است رویدادها را غیرواقع بینانه تعبیر کنند و واکنشهای‬ ‫نامتناسبی از خود نشان دهند‪.‬این واکنشها میتواند منجر به شکستهای اجتماعی‪ ،‬افزایش اضطراب و‬ ‫تنشهای بین فردی شود‪.‬به طور کلی‪ ،‬تفسیر غیرواقعی از واقعیتهای اجتماعی میتواند سالمت روانی و‬ ‫روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت به بحرانهای اجتماعی دامن بزند‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬راننده وسیله نقلیهای اشکال فنی در وسیله نقلیه خود‪ ،‬سرعت خود را کم کرده و توقف میکند‪.‬بالفاصله‬ ‫راننده وسیله نقلیه دیگری که در پشت سر وی قرار دارد شروع به بوق زدن میکند‪.‬راننده وسیله نقلیه نخست‬ ‫سراسیمه با حالت تهاجمی و پرخاشگران از ماشین خود پیاده شده و شروع به ناسزاگویی و فحاشی میکند‪.‬‬ ‫دیگری و کتک کاری شدید تشدید مییابد و یکی از آنها با چاقو به دیگری حمله و او را مجروح میکند‪.‬‬ ‫‪19‬‬