Hücre Biyolojisi Ders Notu (PDF)

Bu materyalln bulun tellf haklarl TUSDATA A.S. 'ye aittir. Paylaslml ve dagltlml yasaktlr. HÜCRE HİSTOLOJİSİ VE FİZVOLOJİSİ Kromatin bağlayıcı protein ➔ Kohesin...

Bu materyalln bulun tellf haklarl TUSDATA A.S. 'ye aittir. Paylaslml ve dagltlml yasaktlr. HÜCRE HİSTOLOJİSİ VE FİZVOLOJİSİ Kromatin bağlayıcı protein ➔ Kohesin Kromatin sıkıştırıcı protein ➔ Kondensin ( HÜCRE ÇEKiRDEĞi ve BÖLÜNMESi) Profaz; ✓ Nükleer kılıf "lamin f&1ıın ıi 1 5lyl)l'!"ı. ::e prırcalanıı; NÜKLEUS ✓ rs enı: o.ı:uı , h.uı...reı ıın K,.nupidrıııa L-.J.... I [ Ökaryot ve Prokaryot karşılaştırma tablosu; göç eder. ✓ Sentrozom mikrotübülleri Mitoz Ökaryot Prokaryot mekiğinin iğ iğcikleri oluşur. DNA' da Histen Var ✓ Nükleolus parçalanmaya başlar. Zarla çevrili organel Var Metafaz; Nükleus zarı Var Yok ✓ Duplike kromozomlar (kardeş kromatid) orta kuşak düzleminde ekvatoryal plakta Nükleus zarı; ✓ Paralel iki unit membran içerir. dizilir. ✓ Nükleer membran ve nükleolus ✓ Nükleer lamina (Lamin A, B, C) zarfı stabilize eder. kaybolur. ✓ Lamin proteinleri ara flaman olup ✓ Kromatidler mitoz mekiğine olgunlaşmamış tüm çekirdekli kinetekor ile tutunur. hücrelerde bulunur. ✓ APC (anafaz-promoting kompleks) siklusu anafaza ilerletir, çalışamazsa siklus metafazda Mutant Lamin A akümülasyorrn "Hutchinson-Gilford Progeria" sendrm ü fü.1 ili.fk.mcfü. A:ıafat; TELOFAZ ✓ Kardeş kromatidler ayrılır Kromatin; ve Dinein ile zıt kutuplara ✓ İnteıfazda görülür. çekilirler. ✓ Temel birimi nükleozomdur. ✓ Nükleozom = DNA + Histon Telofaz; protein ✓ Nükleus yeniden görülür. ✓ H2a-H2b-H3-H4 Histon proteinleri nükleozom merkezinde iken Hl ✓ Hücre zarının hemen komşu nükleozomları bağlar. altındaki aktin ve miyozin Nükleozom Kontrakil Halka oluşturur. Nükleolus; ✓ Zarsız olup bazofılik boyanır. Evre Erken G1 Geç G1 s G2 M ✓ Nukleostemin proteini p53'e bağlanarak mitotik siklusu B düzenler. Siklin D E E A Hedef P53 DNApol Fosfataz Lamin HÜCRE BÖLÜNMESİ ✓ Evreleri; İnteıfaz, Profaz, Metafaz, Bölünme Özelliklerine Göre Hücre;.NTERFAZ Anafaz, Telofaz (İPMAT) 0 ✓ Satellit hücre iskelet kası yenilenmesinde görevlidir. G, ✓ Bölünmeyen hücreler (nöron,. 9-12 çizgili ve kalp kası) GO evresinde MiTOZ Labil Hücre Stabil Hücre Permanent kalır. Epitel Hepatosit İnterfaz; ✓ Bölünmenin en uzun evresidir. Fibroblast Kemik İliği İskelet & Kalp Kası Düz Kas ✓ 3 aşamalıdır; G1-S-G2 ✓ Gl; Sentrozom replikasyonu başlar. En uzun ve değişken fazdır. [ ✓ S: DNA sente2.i (!·!".':.,li +35 ✓ Alınan madde endozomlara, klatrin membrana gider. İnaktivasyon kapısı mV Egzositoz ✓ K+ kanalında membranın iç tarafı pozitif yüklendiği zaman ✓ Sitozolik kalsiyumun geçici artışı ile tetiklenir. açılır ve dışarı K+ çıkar. ✓ TUZAK (SNARE) proteinleri görev alır. Basit Difüzyon ı /A -90.-n\ı' A ) +35 ✓ Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama mV doğru yayılması ✓ Taşıyıcı proteinden ve enerjiden bağımsız j ✓ Lipitte eriyebilirlik (liposolubilite) difüzyon hızını K K + + belirleyen en önemli faktörlerden 0 Ligand Kapılı Kanal ✓ Taşınma aynı yönde ise simport (cotransport) ✓ Bir molekülün (ligand) bağlanmasıyla açılır. ✓ Farklı yönlerde ise antiport (counter transport) ✓ Nikotinik asetilkolin kanalı örneğidir. Simport örnekleri; ✓ Sodyum bağımlı glikoz/aa taşınması (SGL T) Mekanik Olarak Açılan Kanal Örnekleri; ✓ SGLT-1 enterosit & proksimal ✓ İç Kulak Tüy Hücresi (K+ kanalı) ı tiföil = iıulı. ın ı r, 1 ✓ İskelet Kası (Ryanodin Reseptörü) / S G :"c-'.:: p ; o ks i rmı l t u 0 J i c.! e bulunur. Antiport örnekleri; ✓ NaCa ExchangerMiyokard Tüy Hücresi ve Düz Kasta bulunur. Kolaylaştırılmış Difüzyon ✓ Geçiş çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru. 1 ✓ Enerjiye ihtiyaç yoktur. 1 3Na+ içeri alır, ıca+2 ✓ Transport proteinleri görev dışarı atar. yapar. Bu nedenle; H ız ✓ NaH exchanger proksimal tübülde bulunur. Vmax 1 1 Doyma kinetiğine sahip r HÜCREDE KİMYASAL HABERCİLERİN " Konsantrasyon ETKİ MEKANİZMALARI Örnekleri; ✓ Fe'in enterositten kana taşınması (Ferroportin) ✓ Fruktozun enterosite girişi (GLUT-5) HÜCRELERDE HABERLEŞME ✓ Glukoz/galaktoz enterositten kana ta{rıma (\,UJ -:1) P ijak'-': ✓ Plasenta! glukozun emilimi J 11 2ci ;,1 ,':>r, '/ ci1iliı vredeki hücreye etki ederler. ! ✓ Üre Transporter (UT) JJ EC hücreden salgıladığı histamin ile paryetal hücreden HCI salgılatması ✓ Langerhans adacığında, insülin salgısının adacıkta üretilen (J Primer Aktif Transport somatostatin ile baskılanması ✓ Elektrokimyasal gradiente karşı meydana gelir. ✓ ATP bağımlıdır. Somatostatin ✓ Taşıyıcı protein kullanır. 0 0°- o o l örneği NaK ATPaz olup özellikleri; + Beta ✓ Hücre dışına 3 Na+ içerisine 2 K+ hücre taşır. © ✓ Hücre h acminin kontrol ü nde Otokrin görevlidir. ✓ Mediatör molekülü üreten aynı hücre üzerine etki eder. ✓ Tiroid hormon ve aldosteron ✓ IGF kendisini üreten hücreler üzerinde etki gösterebilir. sayısını artırır. ✓ Dijital ve dopamin inhibe eder. Jukstakrin haberleşme: o 2 1(o ✓ Mediatör çok kısa mesafedeki hücreleri etkiler. Diğer örnekleri; Tirozin Kinaz Sistemi ✓ Toplayıcı tübül ve Parietal hücre HK ATPaz İnsülin, IGF-1, büyüme faktörü (EGF, M-CSF FGF, PDGF, ✓ Kasta SERCA NGF, VEGF) tirozin kinaza bağlı reseptör kullanır. Tirozin kinaza bağlı reseptörlerin membran dışında alfa ve oo sitoplazmada beta olmak üzere iki bileşeni bulunur. İnsülin, alfa alt birimine bağlandığında, sitoplazmik beta Ca 0 Ca bağlayıcı proteinler; +2 parçasındaki tirozin kinaz aktive olur. Troponin C (iskelet kası) Kalbindin (enterosit) Bu tirozin kinaz, beta zincirindeki bir tirozin rezidüsünü Kalmodulin (Düz kas & nöron) Osteokalsin (kemik) fosforile (oto-fosforilasyon) eder. Sinaptotagmin [n tire } l \al'.1ı kestrin (SR) Be·;:.ı ;..: ,ıyr u[iü.. :s 'ı fr., s -1-i ilE·yip aktive eder. ))J Ras ;.ıkcı-.:bs;--0:ı ı.;y:a, rı. Al> ·ıe MAP kinaz aktive olur. Sonuçta TF (transkripsiyon faktör) aktive olup DNA'ya Sekonder Aktif Transport geçer ve transkripsiyon yaptırılır. İki ya da daha fazla molekülün birbirine bağımlı transportu olup; 0  TUSDATA /4 aittir. Paylaslml ve dagltlml yasaktlr. Serin veya Treonin Kinaz Sinyal iletimi KON U SON U TABLOLARI ; Serin/treonin kinaz aktivite artışı mekanizmasına örnek olarak TGF-beta, inhibin, aktivin verilebilir. JAK-STAT Yolu İle Sinyal İletimi Zarsız organel; I FN-gama, I L- 6, GH, PRL, EPO, leptin, inflamatuar sitokinler JAK-STAT sinyal sistemini kullanır. Ribozom Hücre iskelet elemanları JAK, tirozin kinaz aktivitesine sahip olup STAT proteini Proteozom üzerindeki tirozini fosforilleyip STAT'ı aktive eder. STAT ise DNA'ya bağlanarak transkripsiyonu sağlar. Sinyal Molekül Hedef Organel STEROİD VE TİROİD HORMONLAR ETKİ MEKANİZMASI Steroid hormonlar sitoplazmaya diffüze olup hücre içindeki N-terminal sinyal peptit spesifik reseptörüne bağlanır. Endoplazmik Retikulum Karboksi-terminal KDEL dizisi Reseptörde DNA'ya bağlanan domain ortaya çıkar. Bu domain, Di-asidik diziler Golgi steroid hormon ortamda yok iken ısı şok proteini (Hsp-90) ile örtülüdür. Hormon reseptöre bağlandığında Hsp aktif Amino terminal dizi Mitokondri domain kısmından ayrılır. Nükleer lokalizasyon sinyali Nükleus Hormon-reseptör kompleksi nükleusa girip spesifik Peroksizom target sinyali Peroksizom DNA'daki regülatör bölgesi ile etkileşir. Transkripsiyon gerçekleşip mRNA sentezlenir. Mannoz 6-fosfat Lizozom Kortizol, aldosteron reseptörleri sitoplazmada iken, östrojen, androjen, progesteron tiroid hormonu (T 3 ), retinoik asit, D vitamini, PPA R reseptörleri nükleustadır. Hastalık & mutasyon; İ P.r.::., ııc'.r,:;,.. l :d ➔ FGFR3 j V lüleli t1irı,a,kol e terolemi ➔ LDL Kistik fibrozis ➔ CFTR Gs JAK-STAT Gq Glukagon Bazı sitokin (INF- ADH (V1 ) Wilson hastalığı ➔ ATP7B LH gama) Oksitosin 1-Hücre hastalığı ➔ GlcNAc fosfotransferaz TSH Lenfokin (IL-6) GnRH CRH Growth hormon GH RH Herediter sferositoz ➔ Spektrin ve ankirin HCG Prolaktin TRH Metastaz ➔ Oligosakkarit yan zincir Beta reseptör Eritropoietin TSH Kalsitonin Leptin AT 2* PNH ➔ GPI kanca (PİG-A geni) FSH a 1 reseptör ACTH Glukagon** ADH (V2) PTH AT 2 (Epitel) Serin Treonin Kinaz Gi Sitoplazmik Reseptör TGF-Beta Somatostatin Aldosteron İnhibin Alfa-2 Kortizol Aktivin cGMP Nükleer Reseptör Tirozin Kinaz NO Androjen insülin ANP Vitamin D IGF - 1 BNP Östrojen Büyüme Guanilin Retinoik asit faktörleri T3 Progesteron *Vazokonstriksiyon, **Karaciğerde glikojenoliz 0  Bu materyalln bulun tellf haklarl TUSDATA A.S. 'ye aittir. Paylaslml ve dagltlml yasaktlr. 2 DOKU ÇALIŞMALARINDA TEMEL BOYANMA KURALLARI Hematoksilen-Eozin: Rutin preparat boyasıdır. Bütün boyalar içinde en sık hematoksilen ve eozin (H&E)'in basit kombinasyonu kullanılır. - Hematoksilen: Bazik bazofilik doku komponentlerini boyar. Asidik Boya Bazik Boya Çekirdek ve ribozomu maviye boyar. - Asit Fuksin Metil Yeşili Eozin: Asit boya örneğidir. Mitokondri, salgı granülleri ve Anilin Mavisi Pirenin G kollajen gibi dokuların asidofilik komponentlerinde boyama Orange G Toluidin ve Metilen Mavisi yapar. Sitoplazmayı pembeye boyar. Prusya mavisi: Depo demirini göstermek için uygulanır. Toloudin mavisi: Mast hücresinin metakromatik boyanmasında önemlidir. Giemsa-Wright (Romanovsky) boyaları: Farklı kan hücrelerinin tiplerini ayırt etmek için kullanılır. Gomori'nin, Mallory'nin ve Masson'un Trikrom Boyaları: Kas, bağ ve sinir dokusunu farklı renklerde boyar. Kongo-Red: Amiloidi gösterir (K+ permanganat primer/ sekonder amiloid ayrımı). Sudan 111-IV-Black, Oil Red: Yağ boyasıdır. Gümüş boyası: Dokudaki retikül,.f r' lifleri s-,r y,ı lı;ı t;:.> d r. ,-=,'] PAS: Bazal membranları ve kariıof\l i r. !!Jı ;;ıt