Жұлынның құрылысы мен қызметі
33 Questions
1 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Жұлынның рефлекстік қызметі қандай функцияларды атқарады?

  • Шартсыз рефлекстерге жауап беру (correct)
  • Кейбір қозғалыс әрекеттерін іске асыру
  • Ми мен дене мүшелері арасында ақпаратты өткізу
  • Денеден миға сигнал беру (correct)

Жұлынның ақ заты неден тұрады?

  • Нейрондардың өсінділерінен (correct)
  • Жасуша қабықшаларынан
  • Гиалинді жасушалардан
  • Нейрондардың денелерінен

Жұлынның қатты қабығының атауы қандай?

  • Pia mater spinalis
  • Arachnoidea spinalis
  • Dura mater spinalis (correct)
  • Substantia gelatinosa

Жұлынның қандай екі жіпше түрі бар?

<p>Funiculus anterior және funiculus lateralis (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның жұмсақ қабықшасы қалай аталады?

<p>Pia mater spinalis (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның бүйір жіпшесі қай бөлімдерде орналасады?

<p>Мойын және жоғарғы кеуде бөліктерінде (C)</p> Signup and view all the answers

Субдуралды кеңістік қай қабықшалар арасында орналасады?

<p>Қатты қабықша мен жұмсақ қабықша арасында (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның торлы құрылымы неден тұрады?

<p>Гиалинді жасушалар мен нейрондардан (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге жауап беру функциясы қандай?

<p>Рефлекстік функция (C)</p> Signup and view all the answers

Жай рефлекторлық доғада қанша бөлім бар?

<p>Бес (D)</p> Signup and view all the answers

Орталық жүйке жүйесіне нелер жатады?

<p>Бас миы мен жұлын (A)</p> Signup and view all the answers

Күрделі рефлекторлық доғалық жүйеде не бар?

<p>Аралық нейрон (C)</p> Signup and view all the answers

Нейронның қандай түрлері бар?

<p>Сезімтал, аралық, қозғалтқыш (A)</p> Signup and view all the answers

Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі қандай?

<p>Ағзаның сыртқы ортамен байланыстыру (A)</p> Signup and view all the answers

Рефлекторлық доғаның мақсаты не?

<p>Ағзаның тітіркендіргішке жауап реакциясын қамтамасыз ету (D)</p> Signup and view all the answers

Жүйке импульсінің рецептордан эфекторға қозғалу жолы қалай аталады?

<p>Рефлекторлық доға (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлын түйінінде орналасатын нейронның түрі қандай?

<p>Афферентті нейрон (B)</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі не?

<p>Нейрон (D)</p> Signup and view all the answers

Синапс дегеніміз не?

<p>Нейрондардың арасындағы байланыс (B)</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің негізгі екі тобына бөлінуі қандай критериймен байланысты?

<p>Функционалдық қызмет (C)</p> Signup and view all the answers

Шеткі жүйке жүйесінің құрамына не кіреді?

<p>Түбіршіктер, жұлын және бассүйек жүйкелері (C)</p> Signup and view all the answers

Соматикалық нерв жүйесінің негізгі функциясы қандай?

<p>Дененің сыртқы ортамен байланысын орнату (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлын сегменттері қандай негізде бөлінеді?

<p>Дене мүшелерінің қызметіне байланысты (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қандай бөлігі алдыңғы мүйіздерінің ортаңғы саңылауында орналасады?

<p>Сұр зат (B)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның ұзындығы орташа қанша сантиметр?

<p>43 см (B)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның артқы мүйізі қандай негізгі құрамнан тұрады?

<p>Сенсорлы нейрондар (C)</p> Signup and view all the answers

Вегетативті жүйке жүйесі қандай бөліктерге бөлінеді?

<p>Симпатикалық және парасимпатикалық (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сыртқы құрылысына қандай элементтер кіреді?

<p>Бес жүлге және бір саңылау (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынды зерттегенде қандай сегменттер реттік номірімен белгіленеді?

<p>Латын әріптері мен рим цифрлары (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлын мен шеткі жүйке дамуының түпкілікті жапырақшасы қандай?

<p>Эктодерма (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның көптеген жұп түбірлері қай жерде орналасқан?

<p>Омыртқааралық тесік тұсында (B)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сұр затының құрылымында нені анықтауға болады?

<p>Вертикалды бағаналар (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынды көлденең кескенде сұр зат пішіні нені еске салады?

<p>Көбелек (D)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Жүйке жүйесінің қызметі

Жүйке жүйесінің негізгі қызметі - ағзаның ішкі және сыртқы орта тітіркендіргіштеріне жауап беру.

Орталық жүйке жүйесі

Орталық жүйке жүйесіне бас миы және жұлын жатады.

Жұлынның құрылысы

Жұлын жүйке талшықтары мен нейрондардың жиынтығынан тұрады, ол денеде сигналдарды таратады және рефлекторларды басқарады.

Шеткі жүйке жүйесі

Шеткі жүйке жүйесі орталық жүйке жүйесін денедегі әрбір мүшеге қосады және сигнал таратады.

Signup and view all the flashcards

Рефлекс

Рефлекс - бұл ағзаның тітіркендіргішке жауап ретінде орталық жүйке жүйесі арқылы берілетін автоматты реакциясы.

Signup and view all the flashcards

Рефлекторлық доға

Рефлекторлық доға - тітіркендіргішті қабылдайтын рецептордан басталады, сигналды орталық жүйке жүйесіне жеткізетін сезімтал нейрон арқылы өтеді, содан кейін орталық жүйке жүйесі арқылы жауап сигналды орындаушы мүшеге жеткізетін қозғалтқыш нейрон арқылы өтіп, ақырында орындаушы мүшеде реакция тудырады.

Signup and view all the flashcards

Синапстар

Синапстар - бұл нейрондар арасындағы байланыс орындары, мұнда химиялық заттар арқылы қозу беріледі.

Signup and view all the flashcards

Сезімтал нейрондар

Сезімтал нейрондар рецепторлардан сигналды қабылдайды және оны орталық жүйке жүйесіне жеткізеді.

Signup and view all the flashcards

Қозғалтқыш нейрондар

Қозғалтқыш нейрондар орталық жүйке жүйесінен сигналды қабылдайды және оны орындаушы мүшеге жеткізеді.

Signup and view all the flashcards

Аралық нейрондар

Аралық нейрондар сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасындағы байланысты қамтамасыз етеді, сигналды өңдеуге қатысады.

Signup and view all the flashcards

Торлы құрылым (Formatio reticularis)

Жұлынның сұр затындағы торлы құрылым, нейрондардың кең таралған торы, алдыңғы және артқы мүйіздермен байланысқан.

Signup and view all the flashcards

Қоймалжың зат (Substantia gelatinosa)

Жұлынның артқы мүйізінің ұшында орналасқан, гиалинді жасушалардан және майда нейрондардан тұратын, сезімтал ақпаратты өңдейтін қоймалжың зат.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның сұр затының жиегіндегі ақ заттың жіңішке жолағы

Жұлынның сұр затының артқы мүйізінде пайда болады және алдыңғы мүйізге қарай бағытталады.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның рефлексті функциясы

Тітіркендіргішке рефлекторлы түрде жауап беру.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның өткізгіштік функциясы

Денеден түсетін қозуды миға және мидан денедегі мүшелерге өткізу.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның қатты қабығы (Dura mater spinalis)

Жұлынды сырт жағынан қапшық тәрізді жауып жататын қатты қабықша, сүйек қабықшасымен жақын орналасқан.

Signup and view all the flashcards

Эпидуралды кеңістік (Spatium epidurale)

Қатты қабық пен сүйек арасындағы кеңістік. Вена қаны құйылатын веналық өрімдер мен май клечаткасы орналасқан.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның торлы қабықшасы (Arachnoidea spinalis)

Жұлынның жұқа, қан тамырсыз қабықшасы, қатты қабықшаға жақын орналасқан.

Signup and view all the flashcards

Субдуралды кеңістік (Spatium subduralle)

Қатты қабықша мен торлы қабық арасындағы кеңістік.

Signup and view all the flashcards

Тор асты кеңістігі (Spatium subarachnoideum)

Торлы қабықша мен жұқа қабықша арасындағы кеңістік, жұлын ми сұйықтығы орналасқан.

Signup and view all the flashcards

Жұлын (medulla spinalis)

Жүйке жүйесінің орталық бөлігі, омыртқа бағанасының ішінде орналасқан, миға байланыстыратын өткізгіш жолдарды құрайды.

Signup and view all the flashcards

Шеткі жүйке жүйесі (Systema nervosum periphericum)

Бас миы мен жұлынды біріктіретін, дене мүшелері мен ішкі органдарды жүйкелендіретін жүйке талшықтарының жиынтығы.

Signup and view all the flashcards

Соматикалық (анималды) жүйке жүйесі

Дене мүшелерінің саналы қозғалысын басқаратын, терінің сезімталдығын қабылдайтын жүйке жүйесінің бөлімі.

Signup and view all the flashcards

Вегетативті (автономды ) жүйке жүйесі

Ішкі органдар, бездер және қан тамырларының қызметін бақылайтын санасыз жүйке жүйесінің бөлімі.

Signup and view all the flashcards

Симпатикалық жүйке жүйесі

Вегетативті жүйке жүйесінің бір бөлімі, жүрек соғысын жылдамдату, қан қысымын көтеру, тер шығару сияқты реакцияларды тудырады.

Signup and view all the flashcards

Парасимпатикалық жүйке жүйесі

Вегетативті жүйке жүйесінің бір бөлімі, жүрек соғысын баяулату, ас қорытуды ынталандыру сияқты тыныштық жағдайларын тудырады.

Signup and view all the flashcards

Мойын буылтығы (intumescentia cervicalis)

Жұлынның мойын бөлімінде, қолды жүйкелендіретін нейрондардың шоғырлануы.

Signup and view all the flashcards

Бел-сегізкөз буылтығы (intumescentia lumbosacralis)

Жұлынның бел және сегізкөз бөлімінде, аяқты жүйкелендіретін нейрондардың шоғырлануы.

Signup and view all the flashcards

Алдыңғы ортаңғы саңылау (fissura mediana ventralis)

Жұлынның алдыңғы, симметриялы бөлігі.

Signup and view all the flashcards

Артқы ортаңғы жүлге (sulcus medianus dorsalis)

Жұлынның артқы, симметриялы бөлігі.

Signup and view all the flashcards

Алдыңғы түбір (radix ventralis)

Жұлыннан шығатын, қозғалыс сигналдарын алып кететін талшықтар.

Signup and view all the flashcards

Артқы түбір (radix dorsalis)

Жұлынға баратын, сезім сигналдарын алып келетін талшықтар.

Signup and view all the flashcards

Сұр зат (substantia grisea)

Жұлынның ішкі бөлігі, нейрондардың шоғырлануы.

Signup and view all the flashcards

Ақ зат (substantia alba)

Жұлынның сыртқы бөлігі, жүйке талшықтарының шоғырлануы.

Signup and view all the flashcards

Орталық өзек (canalis centralis)

Жұлынның ортасынан өтетін, жұлын-ми сұйықтығын тасымалдайтын арна.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Жұлынның құрылысы мен қызметі

  • Жұлын – адам денесіндегі маңызды мүше, ол бағаналы жүйке жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Жүйке жүйесіндегі патологиялық өзгерістерді зерттеу және емдеу, аурудың асқынуын болдырмау үшін медицина қызметкерлері үшін жұлынның құрылысы мен қызметін білу өте маңызды.
  • Жұлын ағзадағы барлық жүйелердің қызметін реттейді және сыртқы ортамен байланыстырады. Адамның сыртқы орта құбылыстарына бейімделуін қамтамасыз етеді.
  • Жұлынның қызметі рефлекторлық қасиетке ие, яғни ол ағзаның кез келген тітіркендіргішке берген жауабын бақылайды.
  • Рефлекс – орталық жүйке жүйесінің қатысуымен пайда болатын ағзаның тітіркендіргішке жауабы.
  • Рефлекторлық доға – рецептордан эффекторға дейінгі жүйке импульсінің жолы. Ол жай және күрделі болып бөлінеді.
  • Жай рефлекторлық доға бес бөліктен тұрады: рецептор, сезімтал нейрон, орталық, қозғалтқыш нейрон және орындаушы мүше.
  • Күрделі рефлекторлық доғада аралық нейрон бар.
  • Нейрон – жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі.
  • Нейрондар тізбектеле немесе рефлекторлық доға түзе орналасады және қозуды рецептордан орындаушы мүшеге дейін өткізеді.
  • Қозудың бір нейроннан екінші нейронға өтуі синапстар арқылы жүреді.

Нейрондардың түрлері

  • Нейрондар сезімтал (афферентті), аралық (ассоциативті) және қозғалтқыш (эфферентті) болып бөлінеді.
  • Сезімтал нейрондар рецепторлардан сигналдарды орталыққа өткізеді.
  • Аралық нейрондар сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасында байланыс орнатады.
  • Қозғалтқыш нейрондар орталықтан сигналдарды эффекторларға (орындаушы мүшелерге) жібереді.
  • Бірінші нейрон - жалған униполярлы жүйке жасушасы, ол жұлын түйінінде орналасады.

Жұлынның орналасуы және жалпы құрылымы

  • Жұлын – цилиндр тәрізді мүше, ол омыртқа бағанасының ішінде орналасады.
  • Жұлын бас миы негізінің тұсынан басталып, төменгі бел омыртқалары деңгейінде аяқталады.
  • Ересек адамда жұлынның орташа ұзындығы 43 см (еркектерде - 45 см, әйелдерде - 41-42 см), салмағы 34-38 г жуық.
  • Жұлын мойын және бел-сегізкөз бұлшықеттері деңгейлерінде кеңейеді, бұл олардағы қол және аяқты жүйкелендірудің басымдығына байланысты.
  • Жұлынның сыртқы бетінде жүлгелер мен саңылаулар болады.
  • Жұлын омыртқаларға сәйкес сегменттерге бөлінеді. Жұлынның 31 сегменті бар (8 мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз, 1 құйымшақ сегменті). Сегменттер латын әріптерімен және рим цифрларымен белгіленеді.
  • Жұлын сегменттері омыртқа жотасына сәйкес орналаспайды.

Жұлынның ішкі құрылысы

  • Жұлын ақ және сұр заттан тұрады.
  • Сұр зат – ортада орналасқан және ақ затпен қоршалған Н-тәрізді құрылым.
  • Сұр заттың бағанасы бөліктерге бөлінеді: алдыңғы, артқы және бүйір (кеуде бөлімінде және жоғарғы бел бөлімінде).
  • Сұр заттың алдыңғы мүйізінде ірі қозғалтқыш нейрондар бар.
  • Сұр заттың артқы мүйізінде аралық нейрондар орналасады.
  • Жұлын сұр затының айналасында орналасқан ақ заты үш бойлық жіпшеге (алдыңғы, бүйір және артқы) бөлінеді. Артқы жіпшелер мойын және жоғарғы кеуде бөлімдерінде нәзік және жіңішке жіпшелерге бөлінеді.
  • Жұлынның ортасында орталық өзек орналасқан, ол жұлын-ми сұйықтығы арқылы бас миының IV қарыншасымен байланысады.

Жұлынның қызметі

  • Жұлынның екі негізгі қызметі бар: рефлекторлық және өткізгіштік.
  • Рефлекторлық қызмет – тітіркендіргішке рефлекторлы түрде жауап беру.
  • Өткізгіштік қызмет – қозуды миға және мидан денеге беру.

Жұлынды қоршаған қабықтар

  • Жұлынды үш қабық қоршап тұрады: қатты, торлы және жұмсақ.
  • Қабықтар арасындағы кеңістіктерде сұйықтық немесе майлы тіндер бар.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Description

Жұлын – адам денесіндегі маңызды мүше, оның құрылысы мен қызметі жайлы ақпарат. Оның рефлекторлық қасиеттері және орталық жүйке жүйесіндегі рөлі талданады. Медицина қызметкерлері үшін жұлынның патологиялық өзгерістерін түсіну аса маңызды.

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser