Podcast
Questions and Answers
Жұлынның рефлекстік қызметі қандай функцияларды атқарады?
Жұлынның рефлекстік қызметі қандай функцияларды атқарады?
Жұлынның ақ заты неден тұрады?
Жұлынның ақ заты неден тұрады?
Жұлынның қатты қабығының атауы қандай?
Жұлынның қатты қабығының атауы қандай?
Жұлынның қандай екі жіпше түрі бар?
Жұлынның қандай екі жіпше түрі бар?
Signup and view all the answers
Жұлынның жұмсақ қабықшасы қалай аталады?
Жұлынның жұмсақ қабықшасы қалай аталады?
Signup and view all the answers
Жұлынның бүйір жіпшесі қай бөлімдерде орналасады?
Жұлынның бүйір жіпшесі қай бөлімдерде орналасады?
Signup and view all the answers
Субдуралды кеңістік қай қабықшалар арасында орналасады?
Субдуралды кеңістік қай қабықшалар арасында орналасады?
Signup and view all the answers
Жұлынның торлы құрылымы неден тұрады?
Жұлынның торлы құрылымы неден тұрады?
Signup and view all the answers
Жұлынның ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге жауап беру функциясы қандай?
Жұлынның ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге жауап беру функциясы қандай?
Signup and view all the answers
Жай рефлекторлық доғада қанша бөлім бар?
Жай рефлекторлық доғада қанша бөлім бар?
Signup and view all the answers
Орталық жүйке жүйесіне нелер жатады?
Орталық жүйке жүйесіне нелер жатады?
Signup and view all the answers
Күрделі рефлекторлық доғалық жүйеде не бар?
Күрделі рефлекторлық доғалық жүйеде не бар?
Signup and view all the answers
Нейронның қандай түрлері бар?
Нейронның қандай түрлері бар?
Signup and view all the answers
Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі қандай?
Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі қандай?
Signup and view all the answers
Рефлекторлық доғаның мақсаты не?
Рефлекторлық доғаның мақсаты не?
Signup and view all the answers
Жүйке импульсінің рецептордан эфекторға қозғалу жолы қалай аталады?
Жүйке импульсінің рецептордан эфекторға қозғалу жолы қалай аталады?
Signup and view all the answers
Жұлын түйінінде орналасатын нейронның түрі қандай?
Жұлын түйінінде орналасатын нейронның түрі қандай?
Signup and view all the answers
Жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі не?
Жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі не?
Signup and view all the answers
Синапс дегеніміз не?
Синапс дегеніміз не?
Signup and view all the answers
Жүйке жүйесінің негізгі екі тобына бөлінуі қандай критериймен байланысты?
Жүйке жүйесінің негізгі екі тобына бөлінуі қандай критериймен байланысты?
Signup and view all the answers
Шеткі жүйке жүйесінің құрамына не кіреді?
Шеткі жүйке жүйесінің құрамына не кіреді?
Signup and view all the answers
Соматикалық нерв жүйесінің негізгі функциясы қандай?
Соматикалық нерв жүйесінің негізгі функциясы қандай?
Signup and view all the answers
Жұлын сегменттері қандай негізде бөлінеді?
Жұлын сегменттері қандай негізде бөлінеді?
Signup and view all the answers
Жұлынның қандай бөлігі алдыңғы мүйіздерінің ортаңғы саңылауында орналасады?
Жұлынның қандай бөлігі алдыңғы мүйіздерінің ортаңғы саңылауында орналасады?
Signup and view all the answers
Жұлынның ұзындығы орташа қанша сантиметр?
Жұлынның ұзындығы орташа қанша сантиметр?
Signup and view all the answers
Жұлынның артқы мүйізі қандай негізгі құрамнан тұрады?
Жұлынның артқы мүйізі қандай негізгі құрамнан тұрады?
Signup and view all the answers
Вегетативті жүйке жүйесі қандай бөліктерге бөлінеді?
Вегетативті жүйке жүйесі қандай бөліктерге бөлінеді?
Signup and view all the answers
Жұлынның сыртқы құрылысына қандай элементтер кіреді?
Жұлынның сыртқы құрылысына қандай элементтер кіреді?
Signup and view all the answers
Жұлынды зерттегенде қандай сегменттер реттік номірімен белгіленеді?
Жұлынды зерттегенде қандай сегменттер реттік номірімен белгіленеді?
Signup and view all the answers
Жұлын мен шеткі жүйке дамуының түпкілікті жапырақшасы қандай?
Жұлын мен шеткі жүйке дамуының түпкілікті жапырақшасы қандай?
Signup and view all the answers
Жұлынның көптеген жұп түбірлері қай жерде орналасқан?
Жұлынның көптеген жұп түбірлері қай жерде орналасқан?
Signup and view all the answers
Жұлынның сұр затының құрылымында нені анықтауға болады?
Жұлынның сұр затының құрылымында нені анықтауға болады?
Signup and view all the answers
Жұлынды көлденең кескенде сұр зат пішіні нені еске салады?
Жұлынды көлденең кескенде сұр зат пішіні нені еске салады?
Signup and view all the answers
Study Notes
Жұлынның құрылысы мен қызметі
- Жұлын – адам денесіндегі маңызды мүше, ол бағаналы жүйке жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Жүйке жүйесіндегі патологиялық өзгерістерді зерттеу және емдеу, аурудың асқынуын болдырмау үшін медицина қызметкерлері үшін жұлынның құрылысы мен қызметін білу өте маңызды.
- Жұлын ағзадағы барлық жүйелердің қызметін реттейді және сыртқы ортамен байланыстырады. Адамның сыртқы орта құбылыстарына бейімделуін қамтамасыз етеді.
- Жұлынның қызметі рефлекторлық қасиетке ие, яғни ол ағзаның кез келген тітіркендіргішке берген жауабын бақылайды.
- Рефлекс – орталық жүйке жүйесінің қатысуымен пайда болатын ағзаның тітіркендіргішке жауабы.
- Рефлекторлық доға – рецептордан эффекторға дейінгі жүйке импульсінің жолы. Ол жай және күрделі болып бөлінеді.
- Жай рефлекторлық доға бес бөліктен тұрады: рецептор, сезімтал нейрон, орталық, қозғалтқыш нейрон және орындаушы мүше.
- Күрделі рефлекторлық доғада аралық нейрон бар.
- Нейрон – жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі.
- Нейрондар тізбектеле немесе рефлекторлық доға түзе орналасады және қозуды рецептордан орындаушы мүшеге дейін өткізеді.
- Қозудың бір нейроннан екінші нейронға өтуі синапстар арқылы жүреді.
Нейрондардың түрлері
- Нейрондар сезімтал (афферентті), аралық (ассоциативті) және қозғалтқыш (эфферентті) болып бөлінеді.
- Сезімтал нейрондар рецепторлардан сигналдарды орталыққа өткізеді.
- Аралық нейрондар сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасында байланыс орнатады.
- Қозғалтқыш нейрондар орталықтан сигналдарды эффекторларға (орындаушы мүшелерге) жібереді.
- Бірінші нейрон - жалған униполярлы жүйке жасушасы, ол жұлын түйінінде орналасады.
Жұлынның орналасуы және жалпы құрылымы
- Жұлын – цилиндр тәрізді мүше, ол омыртқа бағанасының ішінде орналасады.
- Жұлын бас миы негізінің тұсынан басталып, төменгі бел омыртқалары деңгейінде аяқталады.
- Ересек адамда жұлынның орташа ұзындығы 43 см (еркектерде - 45 см, әйелдерде - 41-42 см), салмағы 34-38 г жуық.
- Жұлын мойын және бел-сегізкөз бұлшықеттері деңгейлерінде кеңейеді, бұл олардағы қол және аяқты жүйкелендірудің басымдығына байланысты.
- Жұлынның сыртқы бетінде жүлгелер мен саңылаулар болады.
- Жұлын омыртқаларға сәйкес сегменттерге бөлінеді. Жұлынның 31 сегменті бар (8 мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз, 1 құйымшақ сегменті). Сегменттер латын әріптерімен және рим цифрларымен белгіленеді.
- Жұлын сегменттері омыртқа жотасына сәйкес орналаспайды.
Жұлынның ішкі құрылысы
- Жұлын ақ және сұр заттан тұрады.
- Сұр зат – ортада орналасқан және ақ затпен қоршалған Н-тәрізді құрылым.
- Сұр заттың бағанасы бөліктерге бөлінеді: алдыңғы, артқы және бүйір (кеуде бөлімінде және жоғарғы бел бөлімінде).
- Сұр заттың алдыңғы мүйізінде ірі қозғалтқыш нейрондар бар.
- Сұр заттың артқы мүйізінде аралық нейрондар орналасады.
- Жұлын сұр затының айналасында орналасқан ақ заты үш бойлық жіпшеге (алдыңғы, бүйір және артқы) бөлінеді. Артқы жіпшелер мойын және жоғарғы кеуде бөлімдерінде нәзік және жіңішке жіпшелерге бөлінеді.
- Жұлынның ортасында орталық өзек орналасқан, ол жұлын-ми сұйықтығы арқылы бас миының IV қарыншасымен байланысады.
Жұлынның қызметі
- Жұлынның екі негізгі қызметі бар: рефлекторлық және өткізгіштік.
- Рефлекторлық қызмет – тітіркендіргішке рефлекторлы түрде жауап беру.
- Өткізгіштік қызмет – қозуды миға және мидан денеге беру.
Жұлынды қоршаған қабықтар
- Жұлынды үш қабық қоршап тұрады: қатты, торлы және жұмсақ.
- Қабықтар арасындағы кеңістіктерде сұйықтық немесе майлы тіндер бар.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Жұлын – адам денесіндегі маңызды мүше, оның құрылысы мен қызметі жайлы ақпарат. Оның рефлекторлық қасиеттері және орталық жүйке жүйесіндегі рөлі талданады. Медицина қызметкерлері үшін жұлынның патологиялық өзгерістерін түсіну аса маңызды.
