Жұлынның құрылысы мен қызметі

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson
Download our mobile app to listen on the go
Get App

Questions and Answers

Жұлынның сұр затында қандай құрылымдар орналасқан?

Сұр затта алдыңғы және артқы мүйіздер, формация ретикулярис және субстанция желатиноза орналасқан.

Жұлынның ақ заты қандай бөліктерге бөлінеді?

Жұлынның ақ заты алдыңғы, бүйір және артқы жіпшелерге бөлінеді.

Жұлын қабықтарының қызметтері қандай?

Жұлын қабықтары (dura mater, arachnoidea, pia mater) жұлынды қорғау және қанмен қамтамасыз ету қызметін атқарады.

Жұлынның меншікті аппараты дегеніміз не?

<p>Жұлынның меншікті аппараты – сұр зат пен алдыңғы және артқы түбірлердің жиынтығы.</p> Signup and view all the answers

Формация ретикулярис қай жерде орналасады?

<p>Формация ретикулярис мойын сегменттерінде алдыңғы және артқы мүйіздердің арасында, жоғарғы кеуде сегменттерінде бүйір және артқы мүйіздердің арасында орналасқан.</p> Signup and view all the answers

Субстанция желатиноза қандай жасушалардан тұрады?

<p>Субстанция желатиноза гиалинді жасушалар мен майда нейрондардан тұрады.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қандай екі қызметі бар?

<p>Жұлын рефлекторлық және өткізгіштік қызмет атқарады.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қатты қабықшасы немен байланысқан?

<p>Жұлынның қатты қабықшасы шүйде сүйегінің үлкен тесігінің жиектерімен байланысқан.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қандай қабықшасы қан тамырларына бай?

<p>Жұлынның жұмсақ қабықшасы (pia mater spinalis) қан тамырларына өте бай.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның торлы қабығымен жұмсақ қабығының арасында қандай кеңістік бар?

<p>Жұлынның торлы қабығымен жұмсақ қабығының арасында тор асты кеңістігі (spatium subarachnoideum) бар.</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің ағзадағы қызметін қысқаша сипаттап беріңіз.

<p>Жүйке жүйесі адам денесіндегі барлық мүшелер мен жүйелердің қызметтерін реттейді, сыртқы ортамен байланыстырады, адам әрекетін және процестерді сыртқы орта құбылыстарына бейімдейді.</p> Signup and view all the answers

Рефлекторлық доға дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар?

<p>Рефлексторлық доға - рецептордан эффекторға немесе орындаушы мүшеге жүретін жүйке импульсінің жолы. Оның жай (сезімтал және қозғалтқыш нейрондардан тұрады) және күрделі (сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасында аралық нейрон орналасады) түрлері бар.</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің негізгі құрылымдық-қызметтік бірлігі қандай? Оның қандай түрлері бар?

<p>Жүйке жүйесінің негізгі құрылымдық-қызметтік бірлігі - нейрон. Нейрондар сезімтал (рецепторлы), аралық (қосалқы) және қозғалтқыш болып бөлінеді.</p> Signup and view all the answers

Сезімтал нейрон қандай қызмет атқарады және ол қай жерде орналасады?

<p>Сезімтал нейрон рецепторлардан тітіргендіргіштерді қабылдап, жұлынға бағыттайды. Ол жұлын түйінінде орналасады.</p> Signup and view all the answers

Қозғалтқыш нейрон қандай қызмет атқарады және оның орналасуы қайда?

<p>Қозғалтқыш нейрон жұлыннан орындаушы мүшеге сигналдарды жібереді. Ол жұлынның алдыңғы мүйізінде орналасады.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сұр заты неден тұрады және қандай қызмет атқарады?

<p>Жұлынның сұр заты нейрон денелерінен тұрады және жүйке импульстерін өңдеу мен реттеуге жауап береді.</p> Signup and view all the answers

Жүйкелік қозу дегеніміз не және ол қалай таралады?

<p>Жүйкелік қозу - тітіркендіргіштер әсерінен пайда болатын және нейрондардың бойымен таралатын электрлік импульс. Ол жасушалардың мембранасы арқылы таралады.</p> Signup and view all the answers

Синапстардың қызметін қысқаша сипаттаңыз.

<p>Синапстар бір нейроннан екінші нейронға қозуды жеткізуді қамтамасыз етеді. Бұл арнайы химиялық заттардың - медиаторлардың көмегімен орындалады.</p> Signup and view all the answers

Адамның жүйке жүйесі негізінен қандай бөлімдерге бөлінеді? Олардың қызметтерін қысқаша сипаттаңыз.

<p>Адамның жүйке жүйесі орталық жүйке жүйесі (бас миы мен жұлын, денедегі барлық мүшелердің қызметін реттейді) және шеткі жүйке жүйесі (орталық жүйке жүйесін мүшелермен байланыстырады) болып бөлінеді.</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің қандай екі негізгі бөлімі бар?

<p>Орталық жүйке жүйесі (CNS) және шеткі жүйке жүйесі (PNS)</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің қызметіне негізделген қандай екі негізгі топқа бөлінеді?

<p>Соматикалық және вегетативті жүйке жүйесі</p> Signup and view all the answers

Вегетатік жүйке жүйесінің қандай екі бөлімі бар?

<p>Симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесі</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қандай ерекшеліктері оның мойын және бел-сегізкөз бөлімдерінде бар?

<p>Мойын және бел-сегізкөз буылтықтары</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сыртқы бетінде қандай жүлгелер мен саңылаулар орналасқан?

<p>Алдыңғы ортаңғы саңылау, артқы ортаңғы жүлге, алдыңғы бүйір жүлгелер, артқы бүйір жүлгелер</p> Signup and view all the answers

Жұлынды қандай бірліктерге бөлінеді және орналасу реті қалай көрсетілед?

<p>Сегменттер, латын әріптерімен және рим цифрлерімен белгіленеді: C׀ – Cv׀׀׀, Th׀ – Thx׀׀, L׀ – Lv, S׀ – Sv, Co׀ – Co׀׀׀</p> Signup and view all the answers

Жұлынның ішкі құрылымында қандай заттар бар?

<p>Ақ зат және сұр зат</p> Signup and view all the answers

Жұлынды көлденең кескенде сұр зат қандай пішінге ұқсайды?

<p>«Н» әрпіне немесе көбелекке</p> Signup and view all the answers

Сұр заттың алдыңғы мүйізінде қандай жасушалар орналасқан және олар нені басқарады?

<p>Қозғалтқыш нейрондар, қол-аяқ және тұлға бұлшықеттерін жүйкелендіреді</p> Signup and view all the answers

Сұр заттың артқы мүйізінде қандай жасушалар бар және олардың қызметі қандай?

<p>Аралық нейрондар, олар миға сигналдар жібереді.</p> Signup and view all the answers

Жұлынның бүйір мүйізінде қандай жүйенің орталығы орналасқан?

<p>Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлігі</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қандай бөлімі омыртқа бағанасының орталық өзегінде орналасқан?

<p>Медулла спиналис (жұлын)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның ұзындығы шамамен қанша?

<p>43 см</p> Signup and view all the answers

Жұлын неден дамиды?

<p>Ұрықтың дорсалды бөлігінен дамитын жүйке түтігінен</p> Signup and view all the answers

Жұлынның негізгі қызметі не?

<p>Бас миымен шеткі жүйке жүйесі арасында сигналдарды өткізу</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Рефлекторлық доға дегеніміз не?

Жүйке импульсінің рецептордан эффекторға немесе орындаушы мүшеге жүру жолы

Жүйке жүйесінің атқаратын қызметі қандай?

Адам денесіндегі барлық мүшелер мен жүйелердің қызметтерін реттеп, оны сыртқы ортамен байланыстыратын күрделі жүйе.

Рефлекс дегеніміз не?

Орталық жүйке жүйесінің қатысуымен өтетін, ағзаның кез-келген тітіркендіргішке жауап реакциясы.

Нейрон дегеніміз не?

Жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі

Signup and view all the flashcards

Нейрондардың түрлері қандай?

Сезімтал, аралық және қозғалтқыш нейрондар деп бөлінеді.

Signup and view all the flashcards

Қозудың жүйке жүйесінде қалай таралатынын түсіндіріңіз.

Рецепторлардан орталыққа сезімтал нейрон арқылы, сосын аралық нейрондар арқылы қозғалтқыш нейронға және орындаушы мүшеге өтеді.

Signup and view all the flashcards

Сезімтал нейронның қызметі қандай?

Жұлын түйінінің перифериялық өсіндісі жұлын жүйкелері мен оның талшықтарының құрамында сыртқы және ішкі орта тітіркендіргіштерін қабылдайтын рецепторларда аяқталады.

Signup and view all the flashcards

Нейрондардың орналасуына қарай қандай түрлері болады?

Орталыққа тепкіш нейрондар жүйке жүйесінің орталық бөлігіне, ал шеткі нейрондар шеткі мүшелерге қарай ақпарат жібереді.

Signup and view all the flashcards

Жүйке жүйесінің ақ заты қандай құрылымнан тұрады?

Жүйке талшықтары мен нейрон өсінділерінен құралады.

Signup and view all the flashcards

Жүйке жүйесінің сұр заты қандай құрылымнан тұрады?

Нейрон денелерінен түзіледі.

Signup and view all the flashcards

Орталық жүйке жүйесі

Жүйке жүйесінің орталық бөлігі, ми мен жұлыннан тұрады.

Signup and view all the flashcards

Шеткі жүйке жүйесі

Жүйке жүйесінің шеткі бөлігі, ми мен жұлыннан шығатын жүйкелерді қамтиды.

Signup and view all the flashcards

Соматикалық жүйке жүйесі

Дене қозғалысын басқаратын жүйке жүйесінің бөлігі.

Signup and view all the flashcards

Вегетативті жүйке жүйесі

Ішкі мүшелердің жұмысын басқаратын жүйке жүйесінің бөлігі.

Signup and view all the flashcards

Симпатикалық жүйке жүйесі

Вегетативті жүйке жүйесінің бөлігі, жүрек соғуын, қан қысымын және тыныс алуды реттейді.

Signup and view all the flashcards

Парасимпатикалық жүйке жүйесі

Вегетативті жүйке жүйесінің бөлігі, денени тыныштық және қалпына келуге жауап береді.

Signup and view all the flashcards

Мойын буылтығы

Жұлынның мойын бөлігінің қалыңдауы, қолдың қозғалысын басқарады.

Signup and view all the flashcards

Бел-сегізкөз буылтығы

Жұлынның бел-сегізкөз бөлігінің қалыңдауы, аяқтың қозғалысын басқарады.

Signup and view all the flashcards

Жүлге

Жұлынның сыртқы бетінде орналасқан ойыс.

Signup and view all the flashcards

Түбір

Жұлынның сыртқы бетінде орналасқан, алдыңғы және артқы түбірлер шығатын жер.

Signup and view all the flashcards

Жұлын сегменті

Жұлынның көлденең кесіндісі, бір жұп жүйкеден тұрады.

Signup and view all the flashcards

Орталық өзек

Жұлынның сұр затының орталық бөлігінде орналасқан, жұлын-ми сұйықтығы өтетін ойыс

Signup and view all the flashcards

Алдыңғы мүйіз

Жұлынның сұр затының алдыңғы бөлігі, қозғалтқыш нейрондардан тұрады.

Signup and view all the flashcards

Артқы мүйіз

Жұлынның сұр затының артқы бөлігі, сезімтал нейрондардан тұрады.

Signup and view all the flashcards

Бүйір аралық зат

Жұлынның сұр затында орналасқан, симпатикалық жүйке жүйесінің орталығын құрайтын бөлік

Signup and view all the flashcards

Торлы құрылым (Formatio reticularis)

Жұлынның алдыңғы және артқы мүйіздерінің арасындағы торлы құрылым, нейрондардың жиынтығы.

Signup and view all the flashcards

Гелатин тәрізді зат (Substantia gelatinosa)

Жұлынның артқы мүйізінің ұшында орналасқан, гиалинді жасушалар мен майда нейрондардан құралған жұмсақ зат.

Signup and view all the flashcards

Нейрондардың сегменттер арасындағы байланысы

Сұр затта орналасқан нейрондардың өсінділері көршілес сегменттердің нейрондарымен байланысады.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның меншікті аппараты

Жұлынның сұр заты алдыңғы және артқы түбірлерімен бірге жұлынның меншікті аппаратын құрайды.

Signup and view all the flashcards

Сұр заттың жиегіндегі ақ зат жолағы

Жұлынның сұр затынан алдыңғы мүйізіне бағытталған нейрон өсінділері сұр заттың жиегінде ақ заттың жіңішке жолағын түзеді.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның ақ затының бөлімдері

Жұлынның ақ заты сұр затының айналасында орналасып, жүлгелер арқылы үш бойлық жіпшеге бөлінеді: алдыңғы, бүйір және артқы жіпшелер.

Signup and view all the flashcards

Артқы жіпшенің будаларға бөлінуі

Артқы жіпше мойын және жоғарғы кеуде бөлімдерінде аралық жүлгеше арқылы нәзік және жіңішке будаларға бөлінеді.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның рефлекстік қызметі

Жұлын тітіркендіргішке рефлекторлы түрде жауап беру арқылы рефлекс қоздыруға қатысады.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның өткізгіштік қызметі

Жұлын денеден миға және мидан денедегі мүшелерге қозуды өткізеді.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның қатты қабықшасы (Dura mater spinalis)

Жұлынды сырт жағынан қапшық тәрізді жауып жататын қабықша. Сүйек қабықшасы мен қатты қабық арасында эпидуралды кеңістік болады.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Жұлынның құрылысы мен қызметі

  • Жұлын – цилиндр тәрізді, омыртқа бағанасының ішінде орналасқан мүше.
  • Жұлын бас миынан сопақша мидан басталады және І-ІІ бел омыртқалары деңгейінде ми сүйіріне аяқталады.
  • Ересек адам жұлынының орташа ұзындығы 43 см, салмағы 34-38 грамм.

Жұлынның сыртқы құрылысы

  • Жұлынның сыртқы бетінде мойын және бел-сегізкөз буылтықтары бар.
  • Қол жүйкелері мойын буылтығынан, ал аяқ жүйкелері бел-сегізкөз буылтығынан шығады.
  • Жұлын бойында бес жүлге мен бір саңылау орналасқан.
  • Жұлынды симметриялы екі бөлікке бөлетін ортаңғы саңылау мен жүлге бар.
  • Жұлынның оң және сол жақ бетінен жұлын жүйкелерінің алдыңғы және артқы түбірлері шығады.

Жұлын сегменттері

  • Жұлын 31 сегментке бөлінеді.
  • Сегменттер латын әріптерімен және рим цифрларымен белгіленеді (мысалы, C1-C8, Th1-Th12, L1-L5 т.б.).
  • Жұлын сегменттерінің орналасуы омыртқалармен сәйкес келмейді.

Жұлынның ішкі құрылысы

  • Жұлын ақ және сұр заттан тұрады.
  • Сұр зат – орталықта орналасқан, жан-жағынан ақ затпен қоршалған.
  • Сұр зат “Н” әрпіне немесе көбелекке ұқсас пішінде.
  • Сұр зат алдыңғы, артқы және кейбір жағдайларда бүйір мүйіздерінен тұрады.
  • Ақ зат жұлынның сұр затын қоршайды және үш бойлық жіпшеге бөлінеді (алдыңғы, бүйір және артқы).
  • Артқы жіпшенің екі будасы (нәзік және жіңішке) бар.

Жұлынның қызметі

  • Жұлын рефлекстік және өткізгіштік қызмет атқарады.
  • Рефлекстік қызмет – сыртқы тітіркендіргішке жауап беру.
  • Өткізгіштік қызмет – қозуды миға және мидан дене мүшелеріне өткізу.

Жұлынды қоршаған қабықтар

  • Жұлын сыртынан үш қабықпен қоршалған:
    • Қатты қабық.
    • Торлы қабық.
    • Жұмсақ қабық.
  • Қабықтар арасындағы кеңістіктер жұлын өзегін қоректендіретін сұйықтықпен толтырылған.

Нейрондар

  • Нейрондар – жүйке жүйесінің негізгі құрылымдық-қызметтік бірлігі.
  • Нейрондар сезімтал, аралық және қозғалтқыш болып бөлінеді.
  • Жүйке импульстері синапстар арқылы бір нейроннан екіншісіне өтеді.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

More Like This

Spinal Cord Anatomy Overview
8 questions

Spinal Cord Anatomy Overview

ExuberantCornflower avatar
ExuberantCornflower
Spinal Cord Anatomy and Functionality
34 questions

Spinal Cord Anatomy and Functionality

VeritableJadeite avatar
VeritableJadeite
Spinal Cord Anatomy and Functions Quiz
48 questions

Spinal Cord Anatomy and Functions Quiz

GoldChupacabra avatar
GoldChupacabra
Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser