Жүйке жүйесі және рефлекстер

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Жұлынның сұр затының алдыңғы мүйізінен артқы мүйізіне бағытталған нейрондық өсінділері не түзеді?

  • Торлы құрылымды
  • Сұр заттың жиегіндегі ақ заттың жұқа жолағын (correct)
  • Қоймалжың затты
  • Ақ заттың қалың жолағын

Жұлынның ақ заты қандай үш бойлық жіпшеге бөлінеді?

  • Алдыңғы, артқы және ортаңғы
  • Ішкі, сыртқы және аралық
  • Бүйір, алдыңғы және артқы (correct)
  • Жоғарғы, ортаңғы және төменгі

Қатты қабықша мен торлы қабықша арасындағы кеңістік қалай аталады?

  • Субдуралды кеңістік (correct)
  • Тор асты кеңістігі
  • Жұлын ми кеңістігі
  • Эпидуралды кеңістік

Жұлынның торлы қабықшасы мен жұқа қабықшасы арасында қандай кеңістік орналасқан?

<p>Тор асты кеңістігі (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қатты қабығы мен сүйек арасындағы кеңістік қалай аталады?

<p>Эпидуралды кеңістік (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның жұмсақ қабықшасының ерекшелігі неде?

<p>Қан тамырларына өте бай (B)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның негізгі қызметіне қатысы жоқ жауапты көрсетіңіз:

<p>Қорғаныстық (A)</p> Signup and view all the answers

Мойын және жоғарғы кеуде бөлімдерінде артқы жіпше қандай екі будаға бөлінеді?

<p>Нәзік және жіңішке (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сұр заты құрамына қайсысы кірмейді?

<p>Вегетативті жүйке талшықтары (D)</p> Signup and view all the answers

Торлы құрылым қай жерде орналасқан?

<p>Мойын сегменттерінің тұсында алдыңғы және артқы мүйіздердің арасында (C)</p> Signup and view all the answers

Рефлекторлық доғаның құрамына кіретін құрылымдарды көрсетіңіз?

<p>рецептор, сезімтал нейрон, орталық, қозғалтқыш нейрон, орындаушы мүше (D)</p> Signup and view all the answers

Нейронның қызметіне сәйкес түрлерін атаңыз?

<p>сезімтал, аралық, қозғалтқыш (B)</p> Signup and view all the answers

Рефлекс дегеніміз не?

<p>ағзаның тітіркендіргішке жауап ретіндегі реакциясы (B)</p> Signup and view all the answers

Қандай құрылымдар орталық жүйке жүйесін құрайды?

<p>бас миы және жұлын (B)</p> Signup and view all the answers

Синапс қызметі қандай?

<p>жүйке импульсін бір нейроннан екінші нейронға өткізу (B)</p> Signup and view all the answers

Қай жасушалар жүйке импульсын рецепторлардан орталыққа жеткізеді?

<p>сезімтал нейрондар (A)</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесінің қызметі не?

<p>мүшелердің қызметін реттеу және ағзаны сыртқы ортамен байланыстыру (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сұр заты неден тұрады?

<p>нейрон денелерінен (C)</p> Signup and view all the answers

Рефлекторлық доғаның қай бөлігі тітіркендіргішті қабылдайды?

<p>рецептор (D)</p> Signup and view all the answers

Ақ зат пен сұр заттың айырмашылығы неде?

<p>ақ зат жүйке талшықтарынан, ал сұр зат нейрон денелерінен тұрады (A)</p> Signup and view all the answers

Жүйке талшықтары қандай жолдарды құрайды?

<p>Бас миы мен жұлында орталықтарды қосатын өткізгіш жолдар (B)</p> Signup and view all the answers

Соматикалық жүйке жүйесі негізінен қай мүшелерді жүйкелендіреді?

<p>Қаңқа бұлшықеттерін, теріні және кейбір көлденең жолақты бұлшықетті мүшелерді (C)</p> Signup and view all the answers

Вегетативті жүйке жүйесі қандай бөліктерге бөлінеді?

<p>Симпатикалық және парасимпатикалық (D)</p> Signup and view all the answers

Жүйке жүйесі дамуы қай ұрық жапырақшасынан басталады?

<p>Эктодерма (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлын қай жерден басталып, қай жерде бітеді?

<p>Сопақша мидан басталып, І-ІІ бел омыртқалар тұсында бітеді (C)</p> Signup and view all the answers

Ересек адамда жұлынның орташа ұзындығы қанша?

<p>43 см (B)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сыртқы бетінде қанша жүлге және саңылау болады?

<p>5 жүлге, 1 саңылау (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның алдыңғы бетіндегі саңылау қалай аталады?

<p>Алдыңғы ортаңғы саңылау (D)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның әрбір сегментіне қай құрылымдар кіреді?

<p>Жұлын жүйкесінің алдыңғы және артқы түбіршіктері (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлында қанша мойын сегменті бар?

<p>8 (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның сұр затының пішіні көлденең кесіндіде қай әріпке ұқсайды?

<p>H (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлын сұр затының алдыңғы мүйізінде қандай нейрондар орналасқан?

<p>Қозғалтқыш нейрондар (C)</p> Signup and view all the answers

Көкет жүйкесінің ядросы жұлынның қай сегменттерінде орналасады?

<p>IV-VI мойын сегменттері (C)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның қай бөлімінде бүйір мүйіздері болады?

<p>Кеуде бөлімінде және жоғарғы екі бел сегменттерінің деңгейінде (A)</p> Signup and view all the answers

Жұлынның бүйір аралық затында қай жүйке жүйесінің орталығы орналасқан?

<p>Симпатикалық жүйке жүйесі (B)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Жүйке жүйесі

Жүйкелердің көмегімен денедегі барлық мүшелер мен жүйелерді реттейтін және сыртқы ортамен байланыстыратын биологиялық жүйе.

Орталық жүйке жүйесі

Орталық жүйке жүйесінің бөлімі. Ол бас сүйегінде орналасқан мидан және омыртқа жотасында орналасқан жұлыннан тұрады.

Шеткі жүйке жүйесі

Орталық жүйке жүйесіндегі нейрондардың дененің барлық бөліктерімен байланыстыратын бөлім.

Нейрон

Синапстар арқылы байланысқан және қозуды рецепторлардан орталыққа және орталықтан орындаушы мүшеге тарататын жүйке жүйесінің негізгі құрылымдық және қызметтік бірлігі.

Signup and view all the flashcards

Синапс

Нейрон екі нейронды жалғайтын кішкентай кеңістік. Ол электрохимиялық импульс беру арқылы нейрондар арасында қозуды беруге жауап береді.

Signup and view all the flashcards

Ақ зат

Жүйке талшықтарында ақ затты құрайтын зат

Signup and view all the flashcards

Сұр зат

Жүйке жасушаларынан құралған зат

Signup and view all the flashcards

Сезімтал нейрон

Ағзаның тітіркендіргіштерін қабылдайтын жүйке жасушалары

Signup and view all the flashcards

Қозғалтқыш нейрон

Орталық жүйке жүйесіндегі қозуды орындаушы мүшеге жеткізетін жүйке жасушасы

Signup and view all the flashcards

Аралық нейрон

Орталық жүйке жүйесінде орналасқан және сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасындағы байланысты қамтамасыз ететін жүйке жасушалары

Signup and view all the flashcards

Жүйке талшықтарының қызметі

Жүйке талшықтары ми мен жұлын арасындағы байланысты қамтамасыз ететін өткізгіш жолдарды құрайды.

Signup and view all the flashcards

Соматикалық жүйке жүйесі

Дене мүшелерін, қаңқа бұлшықеттерін, теріні және кейбір көлденең жолақты бұлшықетті мүшелерді жүйкелендіреді.

Signup and view all the flashcards

Вегетативті (автономды) жүйке жүйесі

Барлық ішкі мүшелерді, бездерді, тегіс бұлшықеттерді жүйкелендіреді

Signup and view all the flashcards

Симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйелері

Вегетативті жүйке жүйесінің екі бөлімі: симпатикалық және парасимпатикалық

Signup and view all the flashcards

Жүйке жүйесінің дамуы

Жүйке жүйесі дамуының бастапқы кезеңі, эктодермадан шығады

Signup and view all the flashcards

Ми сүйірі

Жұлынның соңы, І-ІІ бел омыртқалары тұсында орналасқан

Signup and view all the flashcards

Жұлынның ішкі құрылымы

Жұлынның ақ және сұр заттан тұратын ішкі құрылымы

Signup and view all the flashcards

Орталық өзек

Сұр заттың ортасында орналасқан, жұлын-ми сұйықтығы ағатын канал

Signup and view all the flashcards

Алдыңғы және артқы мүйіздер

Сұр заттың алдыңғы және артқы жағында болатын бөліктер

Signup and view all the flashcards

Қозғалтқыш нейрондар

Сұр заттың алдыңғы мүйізіндегі ірі жүйке жасушалары

Signup and view all the flashcards

Аралық нейрондар

Сұр заттың артқы мүйізіндегі аралық нейрондар

Signup and view all the flashcards

Жұлын сегменті

Жұлынның белгілі бір аймағын жүйкелендіретін жұлынның бөлігі

Signup and view all the flashcards

Жұлын нервтері

Жұлында 31 жұп нерв шығады, олар әрқайсысы жұлын сегментіне сәйкес келеді

Signup and view all the flashcards

Торлы құрылым (formatio reticularis)

Жұлынның сұр затында орналасқан торлы құрылым. Ол нейрондардың өсінділері мен глия жасушаларынан тұрады.

Signup and view all the flashcards

Қоймалжың зат (substantia gelatinosa)

Жұлынның артқы мүйізінің ұшында орналасқан, гиалинді жасушалар мен майда нейрондардан тұратын қоймалжың зат.

Signup and view all the flashcards

Сұр заттың жиегіндегі ақ заттың жіңішке жолағы

Жұлынның сұр затының артқы мүйізінен алдыңғы мүйізіне бағытталған нейрон өсінділері.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның меншікті аппараты

Жұлынның сұр заты мен алдыңғы және артқы түбірлері. Бұл аппарат денедегі тітіркендіргіштерге реакция жауап береді.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның ақ затының жіпшелері

Жұлынның ақ затының үш бойлық жіпшеге бөлінуі. Бұл жіпшелер әртүрлі ми қыртысына ақпарат жібереді және одан ақпарат алады.

Signup and view all the flashcards

Нәзік және жіңішке будалар

Жұлынның ақ затының артқы жіпшесінің нәзік және жіңішке будаға бөлінуі. Бұл будалар сезімтал ақпаратты миға жеткізеді.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның рефлекстік қызметі

Тітіркендіргішке рефлекторлы түрде жауап қайтару, дене бөліктерінің қозғалысын басқару.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның өткізгіштік қызметі

Денеден түскен қозуды миға және кері бағытта жіберу. Жұлын арқылы ми мен организмнің перифериялық бөліктері арасында ақпарат алмасады.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның қатты қабықшасы (dura mater spinalis)

Жұлынды сырт жағынан қорғайтын қатты қабықша. Ол жұлынды қапшық тәрізді жауып жатады.

Signup and view all the flashcards

Жұлынның торлы қабықшасы (arachnoidea spinalis)

Жұлынның жұқа, қан тамырсыз қабықшасы. Ол қатты қабықшаның ішкі жағынан жанасады.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Жүйке жүйесі және Жұлын

  • Жүйке жүйесі адам денесіндегі барлық мүшелер мен жүйелердің жұмысын реттейді және оны сыртқы ортамен байланыстырады.
  • Сеченовтың айтуы бойынша, жүйке жүйесінің жұмысы рефлекторлық қасиетке ие.
  • Рефлекс - бұл орталық жүйке жүйесінің қатысуымен ағзаның тітіркендіргішке берген жауабы.
  • Рефлекторлық доға рецептордан эффекторға немесе орындаушы мүшеге дейінгі нерв импульсінің жолы.
  • Рефлекторлық доға жай және күрделі болып бөлінеді.
  • Жай рефлекторлық доға сезімтал және қозғалтқыш нейрондардан тұрады.
  • Күрделі рефлекторлық доға сезімтал және қозғалтқыш нейрондар арасында аралық нейрон бар.
  • Жай рефлекторлық доға 5 бөліктен тұрады: рецептор, сезімтал нейрон, орталық, қозғалтқыш нейрон, орындаушы мүше.

Нейрондар

  • Нейрон - жүйке жүйесінің құрылымдық-қызметтік бірлігі.
  • Нейрондар тізбектеле немесе рефлекторлық доға түзе орналасады және қозуды рецептордан орталыққа, ал орталықтан орындаушы мүшеге дейін өткізеді.
  • Қозудың бір нейроннан екіншісіне өтуі синапстар арқылы жүзеге асады.
  • Нейрондар үш түрге бөлінеді: сезімтал (афферентті), аралық (ассоциативті) және қозғалтқыш (эфферентті).
  • Бірінші нейрон - жалған униполярлы жүйке жасушасы, ол жұлын түйінінде орналасады.

Жүйке жүйесінің жіктелуі

  • Жүйке жүйесі орталық және шеткі болып бөлінеді.
  • Орталық жүйке жүйесіне бас миы мен жұлын кіреді.
  • Орталық жүйке жүйесінің екеуі де ақ және сұр заттардан тұрады.
  • Ақ зат нерв талшықтары мен нейрон өсінділерінен, ал сұр зат нейрон денелерінен тұрады.
  • Шеткі жүйке жүйесіне жұлын және бассүйек жүйкелері, олардың тармақтары, торабтары мен түйіндері жатады.
  • Жүйке жүйесі соматикалық және вегетативті болып бөлінеді.
  • Соматикалық жүйке жүйесі қаңқа бұлшықеттерін, теріні және кейбір көлденең жолақты бұлшықетті мүшелерді жүйкелейді.
  • Вегетативті жүйке жүйесі барлық ішкі мүшелерді, бездерді, тері мен қан тамырларының тегіс бұлшықеттерін жүйкелейді, симпатикалық және парасимпатикалық болып бөлінеді.

Жұлын

  • Жұлын – цилиндр пішінді мүше, омыртқа бағаналарының орталық өзегінде орналасады.
  • Жұлын мойын және бел-сегізкөз буылтықтары аймақтарында кеңейеді.
  • Жұлын 31 сегментке бөлінеді (8 мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз, 1 құйымшақ).
  • Жұлын сегменттерінің омыртқа жотасына қатысты орналасуына байланысты, олардың кейбіреулері омыртқаларға сәйкес келмейді.
  • Жұлынның жалпы ұзындығы орташа 43 см, ал салмағы 34-38 г.

Жұлынның ішкі құрылысы

  • Жұлын ақ және сұр заттардан тұрады.
  • Сұр зат жұлынның ортасында орналасқан және оны қоршаған ақ заттан вертикалды екі бағана түзеді.
  • Жұлындағы орталық өзек жұлын-ми сұйықтығы бар.
  • Жұлын, алдыңғы, бүйір және артқы жіпшелерден тұратын ақ зат қоршаған сұр затқа вертикалды үш жіпше ретінде бөлінеді.
  • Жұлынның сұр затындағы жасушалардың бір түрі - жіпше тәрізді кеуде ядросы - бірінші кеудеден екінші бел омыртқасына дейін созылады.
  • Жұлын сұр заты алдыңғы және артқы мүйіздерден тұрады, олар жасушаларды құрайтын қозғалтқыш нейрондар топтары.

Жұлынның сыртындағы қабықтар

  • Жұлын үш қабықшамен қоршалған: қатты, торлы және жұмсақ.
  • Қатты қабық жұлынды сырттан қоршап, оның арасында май тіндері мен веналық өрімдер бар.
  • Торлы қабықтың арасындағы жұлын-ми сұйықтығы бар тор асты кеңістік орналасқан.
  • Жұмсақ қабық жұлынды тікелей қоршап, қан тамырларына бай.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

More Like This

Peripheral Nervous System Overview
31 questions
Neuroscience: Reflexes and Nerve Function
52 questions
Spinal Cord & Neural Reflexes
20 questions
Use Quizgecko on...
Browser
Browser