§ 16. Дәстүрлі рухани мәдениет (салт-дәстүр)

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Наурыз мерекесі қай күні тойланады?

22 наурыз (correct)

20 наурыз

21 наурыз

23 наурыз

Наурызкөже пісірудің міндеттілігінің себебі неде?

Оны тек қонақтарға ғана дайындайды

Наурызда тек мал сойылуы керек

Ол жаңа жылды қарсы алудың символы (correct)

Барлық жағдайда пісірілуі тиіс

Наурыз мейрамында қазақтар қандай дәстүрлі ас дайындайды?

Палау

Қуырдақ

Наурыз көже (correct)

Ет асатын болған

Жеті атадан аспай қыз алушыларға қандай жаза кесілген?

Ауыр жаза Signup and view all the answers

Наурыз уақытында наурыз мерекесін тойлайды?

Барлық қазақтар Signup and view all the answers

Наурыз мейрамы қай елдік мұра тізіміне енгізілген?

ЮНЕСКО Signup and view all the answers

Жеті атаны білу дәстүрінде неге айрықша мән беріледі?

Тарихты сақтау Signup and view all the answers

Наурыз мерекесінде арпадан не әзірленеді?

Наурызкөже Signup and view all the answers

Наурыз мерекесінде батаны кімдерден алады?

Қариялар мен беделді адамдар Signup and view all the answers

Наурыз мерекесінің негізгі мақсаты қандай?

Табиғатпен тіл табысу мен тыныштық тілеу Signup and view all the answers

Наурыз мейрамын тойлау қандай дәстүрлермен байланысты?

Дәстүрлі шаруашылықпен және наным-сенімдермен Signup and view all the answers

Кеңес үкіметі Наурыз мерекесін қашан тойлауға тыйым салды?

1926 жылы Signup and view all the answers

Қымызмұрындық тойы қашан өткізілген?

Жайлауға көшкен соң Signup and view all the answers

Қымыздың қандай түрлері бар?

Саумал, дөнен, бесті Signup and view all the answers

Ораза айт қай кезде мерекеленеді?

Ораза айының аяқталуы және тұтқан оразаның бітуі Signup and view all the answers

Құрбан айт қашан тойланады?

Ораза айынан 70 күннен кейін Signup and view all the answers

Наурыз мейрамында не тілек білдіреді?

Тыныштық, молшылық тілеу Signup and view all the answers

Наурызды тойлау қай жылдан бастап ресми түрде қайта жаңғырған?

1989 жылдан Signup and view all the answers

Жеті атамен байланысты дәстүрлерді сәйкестендіріңіз:

Жеті атаға дейін қыз алыспау = Отбасылық әдептілікті сақтау Рубасылар мен билерді шақыру = Құдаласу рәсімін өткізу Наурыз мейрамын тойлау = Жыл басын қарсы алу Наурызкөжені дайындау = Береке мен молшылық тілеу Signup and view all the answers

Наурыз меркесінің аймақтық ерекшеліктерін сәйкестендіріңіз:

Көпкөже = Шығыс Қазақстан Тілеукөже = Оңтүстік-Шығыс Қазақстан Құдайыкөже = Орталық Қазақстан Жылыкөже = Батыс Қазақстан Signup and view all the answers

Наурыз мерекесіне қатысты ұғымдарды сәйкестендіріңіз:

Қыдыр ата = Наурыз батасын беру Наурызкөже = Грузин мерекесінің символы Ұлыстың Ұлы күні = Жыл басының белгісі Арпа = Наурыздағы дәстүрлі тағам Signup and view all the answers

Наурыз мерекесінің уақытында өткізілетін дәстүрлерді сәйкестендіріңіз:

Наурызкөже пісіру = Жыл бойына тоқ жүру Дәм тарту = Түсіністік пен достықты нығайту Боз бие сойып баталасу = Құдаласу рәсімі Көктемнің алғашқы күндері = Күн мен түннің теңесуі Signup and view all the answers

Наурыз мерекесінің тарихымен байланысты тұлғаларды сәйкестендіріңіз:

Ата-бабалар = Жеті атаны үйрету Наурыз мейреміне қатысушылар = Молшылық тілеу Ақсақалдар = Билер мен рубасылар Батырлар мен жақсылар = Ұлттық дәстүрлерді сақтау Signup and view all the answers

Study Notes

Жеті Ата

Қазақ халқында өз ұрпағына жеті атасын үйрету ертеден келе жатқан дәстүр.
Жеті атаға дейін жақын туыс саналады.
Ата-бабаларымыз ұрпақтарына жеті атасының аты-жөнінің, атамекенінің, руынан шыққан белгілі батыр, би, жақсылардың есімін айтып жадына сіңіріп отырған.
Танысканда руын және жеті атасын сұрап отырған.
«Жеті ата» тәртібі ағайын-туыс арасындағы бірлікті, ынтымақтастықты талап ете отырып, әулетті ғана емес, тұтас рулы елді ұйыстырып отырған.
Қазақ халқы жеті атаға дейін қыз алыспаған.
Сегізінші атадан бастап қана құдаласуға жол ашылады.
Қыз алушыларға ауыр жаза кесілген.

Наурыз Мерекесі

Шығыс күнтізбесі бойынша жыл басын қарсы алу Наурыз мейрамы аталған.
Орта Азия халықтары наурыздан келесі наурызға дейінгі уақытты бір жыл деп санап, жылдарды 12 жануардың атымен атаған.
Қазақтар арасында Наурыз мерекесін тойлау бірнеше күнге созылған.
Қазақ жыл басталатын жана күнді ертеден Ұлыстың Ұлы күні деп атаған.
Жыл басы күн мен түннің теңесетін уақыты 22 наурыздан басталған.
Қазақ халқы Наурыз мерекесін күн мен түн теңесетін жыл басында көктемнің алғашқы күндерінде тойлаған.
Қазақ жерінің оңтүстігіндегі қазақтар Наурыз мерекесін көктеуде, ал Жетісу, шығыс пен солтүстіктегі қазақтар қыстауда отырғанда өткізген.
Наурыз мерекесінде наурызкөже аталған ғұрыптық ас даярланады.
әрбір үйдің наурызкөже пісіріп, дәм таттыруы міндетті саналады.
Қазақтар арасында наурызкөже дайындау әдісінде және атауында аймақтық ерекшеліктер бар.
Наурыз мерекесі ЮНЕСКО қорғауындағы Әлемдік мұра тізіміне енгізілген.
«Қыдыр ата дала кезіп, халыққа наурыз батасын береді» деген ұғым қалыптасқан.
Қазақтар Наурызда қариялардан, жасы үлкен, беделді адамдардан бата алады.
Шығыс халықтарының барлығы үшін ортақ мүдде - адамдардың табиғатпен тіл табысуы, жыл басын ізгі ниетпен, жақсы көңілмен қарсы алып, тыныштық, молшылық тілеу, адамдардың бір-бірін кешіріп, этикалық-моральдық қатынастарын реттеу.
Наурыз мерекесін түркі халықтары өздерінің тарихи дәуіріне сай және өз ұлттық ерекшеліктеріне қарай бейімдеген.
Мерекені атап өтудегі ғұрыптық ерекшеліктер халықтардың дәстүрлі шаруашылығымен, наным-сенімдерімен тығыз байланысты.
Қазақтар көшпелі мәдениет пен көшпелі малшаруашылығына бейімделген.
Наурыз мейрамы ислам дінінен бұрын қалыптасқан.
Кеңес үкіметінің билігі 1926 жылы Наурыз мерекесінің діни сипаты бар деген сылтаумен тойлауға тыйым салған.
1989 жылдан бастап қазақ елі Наурызды тойлауды ресми түрде қайта жаңғыртқан.

Қымызмұрындық

Ертеде жайлауға көшіп барған соң, қымызмұрындық тойын өткізген.
Қымызмұрындық жайлауда өтетін болған.
Қымыз молырақ жиналғаннан кейін, ауыл ақсақалдары мен туыс-туғандар «қымыз- мұрындыққа» шақырылған.
Осылайша алғашқы жиналған қымызды адамдарға салтанатпен ұсынған.
Ақсақалдар «көпке бұйырсын», «аузымыз ақтан кетпесін» деп тілек білдірген.
Ұйымдастырған үй иесіне рақмет айтып, батасын берген.
Ал ауыл жастары тойды ән-жырмен, ойынмен жалғастырған.
Қазақ халқының бұл дәстүрі де қонақжайлықты, жомарттықты, бірлікті көрсетеді.
Қымыздың саумал қымыз, құнан қымыз, дөнен қымыз, бесті қымыз, асау қымыз және т.б.түрлері болған.

Діни Мерекелер

Қазақ халқы да мұсылмандарға тән Ораза айт пен Құрбан айт деп аталатын діни мерекелерін өткізген.
Ораза айт ораза айы біткен соң үш күн мерекеленген.
Ал Құрбан айт ораза айынан 70 күннен кейін үш күн тойланады.
Айт күндері адамдар бір-бірінің үйіне айттықтап барып, жақсы тілектерін айтатын болған.

Жеті ата

Қазақ халқында жеті атаға дейін жақын туыс саналады.
Ұрпаққа жеті атасының аты-жөнін, атамекенін және атақты адамдарын үйрету дәстүрлі болады.
Ұрпақ аға-бауыр арасындағы бірлік пен ынтымақты нығайту үшін жеті атаны білу маңызды.
7-ші атасына дейін қыз алыспау, 8-ші атадан бастап құдаласу рұқсат етіледі.
7-ші атасынан аспай қыз алушыларға ауыр жаза кесілген.

### Наурыз

Шығыс елдері Наурызды жыл басы ретінде атап өтеді.
Қазақтар Наурызды күн мен түн теңесетін 22 наурызда тойлайды.
Оңтүстікте кектемде, ал Жетісу, шығыс және солтүстікте қыстауда тойланады.
Наурызкөже - Наурыздың негізгі тағамы, барлық үйде пісіріледі.
Наурызкөженің атауы мен дайындау әдісі әр аймақта өзгешеленеді: «көпкөже», «коскөже», «тілеукөже», «жылыкөже», «құдайыкөже».
Наурыз мерекесі ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра тізіміне енгізілген.

Қыдыр ата

Қазақ халқының наным-сенімдерінде Қыдыр ата халыққа наурыз батасын береді деп есептейді.
Қыдыр атаның дән толтырылған ыдысқа назары түссе, мал төлді болады, егін молшылықта өседі деп сенеді.
Адамға назары түссе, бақ дариды деп сенеді.

### Тыныштық және Молшылық

Шығыс елдері Наурызды халықтың табиғатпен тіл табысып, жақсы көңілмен қарсы алуы ретінде атап өтеді.
Наурыз мейрамында тыныштық, молшылық және кешірім сұрайды.

### Қымызмұрындық

Қазақ халқында жайлауға көшкенде қымызмұрындық тойы өткізіледі.
Қымыз көбейгенде туыстастар, ауыл ақсақалдары тойға шақырылады.
Тойға жиналған қымыздың алғашқысы адамдарға салтанатпен ұсынылады.
Ақсақалдар тойды «көпке бұйырсын», «аузымыз ақтан кетпесін» деп тілек білдіріп, бата береді.
Ауыл жастары тойды ән-жырмен, ойынмен жалғастырады.

### Қымыз

Қазақ халқы қымыздың саумал, құнан, дөнен, бесті, асау т.б. түрлерін дайындаған.

### Діни Мерекелер

Қазақ халқы Ораза айт пен Құрбан айт мерекелерін атап өтеді.
Ораза айт оразаның соңында үш күн, Құрбан айт ораза айынан 70 күн кейін үш күн тойланады.
Айт күндері адамдар бір-бірінің үйіне барып, тілек айтады.

Кеңес Үкіметінің Әсері

1926 жылы Кеңес үкіметі Наурызды тойлауға тыйым салған.
1989 жылы қазақ елі Наурызды қайта тойлай бастаған.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Бұл тест қазақ халқының жеті ата дәстүрі мен Наурыз мерекесінің мәні мен маңызына арналған. Жеті атаның шығу тегі, ру мен туыс мәселелері, сондай-ақ Наурыздың жыл басы ретіндегі орны туралы маңызды ақпарат беріледі.