Жер бедерінің қалыптасу заңдылықтары
25 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Жер бедерінің қалыптасуына әсер ететін күштер неше топқа бөлінеді?

  • Бір топқа: тек сыртқы (экзогендік) күштер.
  • Екі топқа: ішкі (эндогендік) және сыртқы (экзогендік). (correct)
  • Үш топқа: геологиялық, климаттық және биологиялық.
  • Төрт топқа: тектоникалық, эрозиялық, жанартаулық және мұздықтық.
  • Ішкі күштердің әсерінен жер қыртысында қандай процестер жүруі мүмкін?

  • Тек үгілу процестерінің қарқынды жүруі.
  • Тау түзілуі, тектоникалық жарықтардың пайда болуы және жер қыртысы бөліктерінің тік қозғалыстары. (correct)
  • Тек өзен арналарының өзгеруі.
  • Тек жазықтардың пайда болуы.
  • Тербелмелі қозғалыстардың тау түзілу процестерінен айырмашылығы неде?

  • Тербелмелі қозғалыстар қайтымды сипатта болады, ал тау түзілуі кезіндегі өзгерістер қайтымсыз. (correct)
  • Тербелмелі қозғалыстар қайтымсыз, ал тау түзілуі қайтымды.
  • Тербелмелі қозғалыстар тек мұхит түбінде жүреді.
  • Тербелмелі қозғалыстар тек жазықтарда, ал тау түзілуі тек таулы аймақтарда жүреді.
  • Сыртқы күштердің әсерінен қалыптасқан жер бедерінің пішіндеріне қандай процесс әсер етеді?

    <p>Үгілу әрекеті. (A)</p> Signup and view all the answers

    Физикалық үгілудің химиялық үгілуден айырмашылығы неде?

    <p>Физикалық үгілу кезінде тау жыныстарының химиялық құрамы өзгермейді, ал химиялық үгілу кезінде өзгереді. (A)</p> Signup and view all the answers

    Қандай аймақтарда физикалық үгілу процесі қарқынды жүреді?

    <p>Жыл маусымдары айқын ажыратылатын және климат континенттілігі жоғары аймақтарда. (A)</p> Signup and view all the answers

    Тау жыныстарындағы жарықшақтарға судың кіріп, қатуы қандай құбылысқа әкеледі?

    <p>Жарықшақтардың одан әрі үлкеюіне. (B)</p> Signup and view all the answers

    Литосфералық тақталардың қозғалысы нәтижесінде не өзгереді?

    <p>Материктердің пішіндері мен мұхиттардың айдыны. (C)</p> Signup and view all the answers

    Төмендегі аймақтардың қайсысында тау жыныстарындағы жарықшақтарға судың қату процесі жиі кездеседі?

    <p>Поляр маңы мен биік таулы жерлерде. (B)</p> Signup and view all the answers

    Эндогендік күштер географиялық процестерге қалай әсер етеді?

    <p>Жер қыртысында тау түзілу және тербелмелі қозғалыстарды тудыру арқылы. (D)</p> Signup and view all the answers

    Химиялық үгілудің басты факторы не?

    <p>Реакцияға тез түсетін заттардың әсері (оттек, көмір қышқылы және т.б.) (B)</p> Signup and view all the answers

    Қай климаттық жағдайда химиялық үгілу әсіресе қарқынды жүреді?

    <p>Ылғалды және ыстық климатта (A)</p> Signup and view all the answers

    Үгілудің барлық түрлерінің нәтижесі қандай?

    <p>Жер бедерінің өзгеруі және тегістелуі (B)</p> Signup and view all the answers

    Желдің әрекетінен қалыптасатын жер бедерінің пішіндері қалай аталады?

    <p>Эолдық (D)</p> Signup and view all the answers

    Ағын судың әрекетінен түзілген жер бедерінің ерекшелігі неде?

    <p>Жыралар, сайлар және өзен арналарының қалыптасуы (C)</p> Signup and view all the answers

    "Бедленд" дегеніміз не?

    <p>Жарамсыз жер, жыралар мен сайлардың көптігімен сипатталады (C)</p> Signup and view all the answers

    Өзен аңғарындағы тұнба жыныстардың қалың жиналуы қай бөлікте байқалады?

    <p>Өзеннің сағасында, атырау жасап құятын жерінде (D)</p> Signup and view all the answers

    Тау мұздықтарының әрекетінен қандай жер бедерінің пішіні қалыптасады?

    <p>Трогты аңғарлар (A)</p> Signup and view all the answers

    Морена дегеніміз не?

    <p>Мұздықтармен өңделіп, тасымалданған жыныстар (A)</p> Signup and view all the answers

    Карст процесі дегеніміз не?

    <p>Судың тау жыныстарын еріту процесі (D)</p> Signup and view all the answers

    Жер шарындағы ең ұзын үңгір қайда орналасқан?

    <p>Аппалачта (D)</p> Signup and view all the answers

    Жер бедерін өзгертуші барлық сыртқы күштердің қозғаушы күші не?

    <p>Күн сәулесінің түсу мөлшері (C)</p> Signup and view all the answers

    Жер бедерінің қалыптасуына әсер ететін факторларға не жатады?

    <p>Ішкі және сыртқы күштердің өзара әрекеті (B)</p> Signup and view all the answers

    Карсттық жер бедерінің пішіндері қай аймақтарда кең таралған?

    <p>Балқан және Кіші Азия түбектерінде (C)</p> Signup and view all the answers

    Тау өзендерінің жазық өзендерінен айырмашылығы неде?

    <p>Судың ағу жылдамдығы және тасымалдайтын жыныстардың мөлшері (B)</p> Signup and view all the answers

    Flashcards

    Ішкі күштер

    Жердің ішкі қойнауынан туындайтын жылу, химиялық және радиоактивтік энергия әсерінен пайда болатын күштер.

    Сыртқы күштер

    Күн сәулесі мен атмосфералық күштердің әсерінен жер бедерінің пішіндерін өзгерту.

    Тау түзілуі

    Ішкі күштердің нәтижесінде жер қыртысының көтеріліп, таулардың пайда болуы.

    Тербелмелі қозғалыстар

    Жер қыртысының біртіндеп жоғарылап немесе төмендеуі.

    Signup and view all the flashcards

    Жанартау атқылауы

    Ішкі күштердің әсері нәтижесінде магманың жер бетіне шығуы.

    Signup and view all the flashcards

    Үгілу

    Тау жыныстарының әлсіреп, бұзылуы, физикалық немесе химиялық түрде.

    Signup and view all the flashcards

    Физикалық үгілу

    Тау жыныстарының химиялық құрамын өзгертпей, физикалық өзгерістермен бұзылуы.

    Signup and view all the flashcards

    Химиялық үгілу

    Тау жыныстарының минералдық құрамының өзгеруі арқылы бұзылуы.

    Signup and view all the flashcards

    Кристалдық тор

    Тау жыныстарындағы атомдардың тізбегі, температуралық өзгерістерге әсер етеді.

    Signup and view all the flashcards

    Поляры ауданы

    Суық климатқа тән, мұз бен үгілу процесі жиі болатын аймақтар.

    Signup and view all the flashcards

    Субтропиктер

    Ылғалды, ыстық климатты аймақтар, химиялық үгілу жиі жүреді.

    Signup and view all the flashcards

    Жел әрекеті

    Желдің жер бетіндегі жыныстарды тасымалдау және өзгерту әрекеті.

    Signup and view all the flashcards

    Эолдық пішіндер

    Желдің әсерімен қалыптасқан жер бедері пішіндері.

    Signup and view all the flashcards

    Ағын су

    Жаңбыр мен еріген қардың ағып кету процесі, жерасты және беткі су.

    Signup and view all the flashcards

    Тау мұздықтары

    Тау жоталарындағы қардың тығыздалып, мұзға айналуы.

    Signup and view all the flashcards

    Корст процесс

    Гидросфераның әсерінен көлденең жыныстардың еруі.

    Signup and view all the flashcards

    Трогты аңғарлар

    Мұздықтардың өндеуінен қалыптасқан терең шатқалдар.

    Signup and view all the flashcards

    Бедленд

    Ерекше модификацияланған жер бедері, борпылдақ жыныстармен біріктірілген.

    Signup and view all the flashcards

    Аңғар

    Ірі өзендердің ағыны мен әрекетімен қалыптасқан кең жер.

    Signup and view all the flashcards

    Тасымалдау әрекеті

    Су, жел немесе мұздықтардың тау жыныстарын тасымалдайтын процесс.

    Signup and view all the flashcards

    Кеуектер

    Суда еритін жыныстармен қалыптасқан бос кеңістіктер.

    Signup and view all the flashcards

    Жер бедерінің өзгерісі

    Сыртқы күштердің жер бетіндегі өзгерістерін білдіреді.

    Signup and view all the flashcards

    Климаттық жағдайлар

    Жер бетіндегі температура мен ылғал деңгейінің өзгеруі.

    Signup and view all the flashcards

    Study Notes

    Жер бедерінің қалыптасу заңдылықтары

    • Жер бедерінің қалыптасуына ішкі (эндогендік) және сыртқы (экзогендік) күштер әсер етеді.
    • Ішкі күштер (тектоникалық қозғалыстар): Жердің ішкі энергиясынан пайда болады және тау түзілуі мен тербелмелі қозғалыстарды тудырады.
    • Тау түзілуі: Жер қыртысындағы катпарлану, тектоникалық жарықтардың пайда болуы және жер қыртысы бөліктерінің тік қозғалыстарына әкеледі.
    • Тербелмелі қозғалыстар: Жер қыртысының көтерілуі мен төмендеуіне, мұхит деңгейінің өзгеруіне әкеледі. Қозғалыстар қайтымды.
    • Тау түзілуі кезінде қатпарлану және жарықтар бойымен қозғалған бөліктер (қайтымсыз өзгерістер).
    • Жанартау атқылауы мен жер сілкінуі ішкі күштердің нәтижесі.
    • Ішкі күштер - литосфералық тақталардың қозғалысы мен материктер пішінінің және мұхиттар айдының өзгеруіне әсер етеді.
    • Сыртқы күштер (Күн энергиясы, қысым): Эндогендік әрекет нәтижесінде қалыптасқан жер бедерінің формаларын өзгертеді.

    Үгілу процестері

    • Үгілу: Тау жыныстарының физикалық және химиялық бұзылуы.
    • Физикалық үгілу: Жыныстардың температура өзгерістерінен кеңеюі мен сырылу негізінде. (маусымдық температура айырмашылықтары, климаттық ерекшеліктер).
    • Химиялық үгілу: Жыныстар мен минералдардың химиялық құрамының өзгеруі (су, ауаның құрамдарымен әрекеттесу). (ылғалды және ыстық климатта, теңіз жағалауларында жиі).
    • Үгілу процестері сипаты: Көбінесе бір мезгілде физикалық және химиялық ыдырау жүреді.

    Тау жыныстарын тасымалдау

    • Тау жыныстарын тасымалдау: Үгілу өнімдері мен борпылдақ жыныстарды тасымалдау, жер бедерін өзгертуде маңызды
    • Өсімдіктер мен жануарлар әлемі: Үгілу процесіне қатысып, қарқынын күшейтеді.
    • Үгілу өнімдерінің салмағы: Төмен сырғуы мүмкін.
    • Желің әсері: Шаң-тозаң - эолдық формалар (шөлдер, құмды тебелер, құмды жалдар).
    • Ағын су әрекеті: Борпылдақ жыныстарды тасымалдау (өзендер, жыралар, сайлар, аңғарлар).
      • Тау өзендері: Күшті ағын - ірі тастарды тасымалдай алады
      • Шөлді аймақтарда жердің тілімделуі: Нөсерлі жаңбыр, құрғақ өзен арналары.

    Мұздықтардың әрекеті

    • Мұздықтардың әрекеті: Биік таулар мен жазықтықтардағы жер бедерін өзгерту.
    • Тау мұздықтары: Үгілу, тасымалдау (трогты аңғарлар).
    • Мұздықтармен өңделген жер бедері: Үшкір шыңдар, тік беткейлер, терең шатқалдар. (альпілік жер бедері).
    • Морена: Мұздықпен тасымалданған жыныстар.

    Жерасты суларының әрекеті

    • Жерасты сулары: Карст процесі (судың жыныстарды ерітуі), үңгірлер, кеуектер, карст формалары.
    • Карстан түзілген жер бедері: Үңгірлер, (Аппалачта) ең ұзын үңгір, (Кавказда) ең терең үңгір.
    • Карст аймақтары: Балқандар, Кіші Азия, Оңтүстік-Шығыс Қытай, Аппалач тау жүйесі.

    Жер бедерінің қалыптасуы

    • Жер бедерінің қазіргі күйі: Ішкі және сыртқы күштердің геологиялық уақыт аралығындағы өзара әрекеті.
    • Күннің түсуі мен климаттық жағдайлар: Сыртқы күштердің қарқыны мен жолдарын анықтай.
    • Тектондық қозғалыстар: Жер бедерінің өзгеруіне әсер етеді.

    Studying That Suits You

    Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

    Quiz Team

    Description

    Бұл тест жер бедерінің қалыптасу заңдылықтарын, ішкі және сыртқы күштердің әсерін зерттеуге арналған. Ішкі күштерге тектоникалық қозғалыстар мен жанартау атқылауы, сыртқы күштерге Күн энергиясы мен қысым жатады. Үгілу процестері және олардың әсері туралы базалық түсініктерді қамтиды.

    More Like This

    Coastal Processes Quiz
    5 questions

    Coastal Processes Quiz

    ValiantEvergreenForest avatar
    ValiantEvergreenForest
    Volcanic Landforms Formation
    10 questions
    Plate Tectonics and Mountain Formation
    10 questions
    Landforms and Their Formation Processes
    10 questions
    Use Quizgecko on...
    Browser
    Browser