Zarządzanie bankami i instytucjami finansowymi

Bankowość

• Bankowość to obszar dla osób, które chcą mieć więcej.

Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych

• Alfred Nobel nie ustanowił nagrody z ekonomii w swoim testamencie.
• Nagroda Banku Szwecji została ufundowana w 1968 roku przez Sveriges Riskbank z okazji 300-lecia istnienia.
• Trzy kobiety otrzymały tę nagrodę: Elinor Ostrom (2009), Esther Duflo (2019) i Claudia Goldin (2023).

Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych 2024

• Nagroda przyznana została Darona Acemoglu, Simonowi Johnsonowi i Jamesowi A. Robinsonowi.
• Badania dotyczą przyczyn różnic w poziomie dobrobytu między narodami.
• Kluczowy aspekt to wspieranie demokracji i instytucji inkluzywnych.

Model Porter: The Competitive Advantage of Nations

• Organizacje/narody osiągają przewagę konkurencyjną dzięki innowacjom.
• Cztery atrybuty wpływające na innowacyjność to:
  • Rząd
  • Zasoby czynników
  • Strategia firmy, struktura i rywalizacja
  • Powiązane i wspierające branże
  • Konkurencja dot. popytu
  • Szansa

Zaliczenie kursu i Literatura

• Zaliczenie kursu odbywa się poprzez końcowy egzamin pisemny (50%).
• Ocena z ćwiczeń również stanowi 50% oceny końcowej.
• Zestaw literatury podstawowej obejmuje "Świat Bankowości" (M. Zaleska), "Bankowość" (Iwańcz-Drozdowska, Jaworski, Szelągowska, Zawadzka), "Zarządzanie Finansowe Bankiem w Erze Cyfrowej" (Iwanicz-Drozdowska M.) oraz "Bankowość dla praktyków" (Kuchciak I., Kil K.).
• Dostępna jest również literatura uzupełniająca, np. "Europejski rynek produktów i usług bankowych" (E. Miklaszewska).
• Istnieją również raporty ZBP, NBP, KNF dotyczące Polski i Europy.

Podstawowe zagadnienia

• Banki są podstawowymi instytucjami pośrednictwa finansowego.
• Regulacja, stabilność rynku oraz kryzysy bankowe i restrukturyzacje są istotnymi elementami kontekstu.
• Czynniki strategiczne i konkurencyjne obejmują otoczenie makroekonomiczne i zmiany technologiczne, w tym wpływ globalnego kryzysu finansowego 2007-09, pandemii COVID-19 i nowych szoków.
• Modele biznesowe, produkty i usługi obejmują nowe technologie, cyfryzację oraz nowe trendy w ESG (Environment, Society, Governance).
• Rynek bankowy w Polsce i UE obejmuje trendy, wyzwania oraz ochronę konsumenta.

Wstęp

• Globalne kryzysy (kryzys z 2008 roku, pandemia COVID-19, wojna na Ukrainie) miały silny wpływ na rynek bankowy.
• Inne istotne czynniki to ryzyka prawne (kredyty frankowe) oraz otoczenie makroekonomiczne (inflacja, stopy procentowe).
• Istotne są również zmiany wskaźników referencyjnych, inwestycje ESG i rewolucja technologiczna.

Ryzyko w działalności bankowej

• Ryzyko to zagrożenie, że bank nie osiągnie zamierzonego celu, jest nieodłącznym elementem każdej działalności, niepewność oraz czynniki niezależne to źródła ryzyka.
• Asymetria informacji oraz hazard moralny, to podstawowe problemy.
• Zły zarządzaniem ryzykiem jest głównym powodem upadków banków.

Wskaźnik niepewności

• Sektor finansowy musi radzić sobie z rosnącą niepewnością w ostatnich latach.

Polska na tle trendów globalnych

• Ostatnio wpływ globalnych trendów ma coraz większe znaczenie dla rynku regionalnego.
• Problem z regulacjami oraz inflacja i niestabilne stopy procentowe, kursy walutowe, ryzyka prawne (np. kredyty frankowe, WIBOR) są istotnymi zagadnieniami.

Bank jako podstawowa instytucja

• Bank jest osobą prawną, która działa na podstawie zezwoleń, przyjmując depozyty, udzielając kredytów i realizując inne czynności określone prawem bankowym i statucie banku.
• Banki operujące wraz z bankiem centralnym tworzą dwuszczeblowy system bankowy.
• Bank centralny pełni trzy kluczowe funkcje: banku państwa, banku emisyjnego i banku banków.

Nowoczesna historia bankowości

• Banki rozwijały się od XIV wieku głównie w północnych Włoszech (Wenecja, Genua, Florencja, Siena).
• Najstarszym bankiem jest Monte Paschi di Siena (od 1472 r.) w Polsce - Bank Spółdzielczy w Brodnicy (od 1862).
• Najstarszy bank komercyjny to Bank Handlowy w Warszawie (obecnie CitiHandlowy), założony w 1870 r.

Największe banki na świecie i w Polsce

• Lista największych banków na świecie i w Polsce pod względem aktywów.

Polska na tle globalnych trendów biznesowych

• Kumulacja zagrożeń dla głównych obszarów gospodarki, w tym bankowości w latach 2000-2023.

Podstawowe problemy na rynku bankowym

• Asymetria informacji (problem "cytryn" na rynku) to główny problem na rynku bankowym.
• Brak pełnej informacji podczas podejmowania decyzji lub asymetria informacji.
• Wpływ czynników makroekonomicznych, społecznych, politycznych, demograficznych i technologicznych.
• Czynniki behawioralne i hazard moralny.

Asymetria informacji

• Asymetria informacji to sytuacja na rynku finansowym, gdzie jedna strona transakcji posiada więcej informacji o warunkach niż druga.

Hazard moralny

• Sytuacja, w której podejmowanie decyzji obarczonych ryzykiem nie niesie konsekwencji dla podejmujących decyzje.
• Spowodować to może: oddłużanie bankrutujących instytucji i przedsiębiorstw przez państwo.
• Hazard moralny sprzyja ryzykownym inwestycjom.

Czynniki behawioralne

• Teorie ekonomiczne zakładają, że podmioty dokonują racjonalnych decyzji.

Jak funkcjonują rynki gdy ludzie nie są racjonalni?

• Akerlof i Shiller identyfikują pięć głównych sił, które sterują gospodarką: zmienne nastroje konsumentów, przedsiębiorców i inwestorów, poczucie sprawiedliwości, fluktuacje w poziomie przestępczości i korupcji, skłonność ludzi do ulegania iluzji pieniądza oraz myślenie w kategoriach opowieści i narracji.

Część I

• Systemy finansowe na świecie
• Rodzaje banków
• Rola banków w systemie finansowym
• Źródła przychodów i finansowania banku
• Podstawowe problemy (jak asymetria informacji, hazard moralny)
• Ryzyko w działalności bankowej
• Podstawowe regulacje w UE i Polsce

Rola sektora finansowego

• Kanał inwestycyjny
• Kanał zarządzania ryzykiem
• Kanał rozliczeniowy

System finansowy

• Zapewnia źródła finansowania (transfer funduszy)
• Dywersyfikuje ryzyko i dostarcza płynności finansowej
• Dokonuje mobilizacji i alokacji kapitału oraz wyceny kapitału i ryzyka

Dlaczego istnieją banki?

• Koszty transakcyjne
• Asymetria informacji
• Potrzeba płynności (kreacja pieniądza)
• Transformacja informacji

Modele rynków finansowych

• Oparty na giełdzie i rynku kapitałowym (USA, WB)
• Oparty na bankach (Europa kontynentalna)

Struktura aktywów sektora finansowego

• Polska i Unia Monetarna
• USA (1980 i 2012)

Skutki finansowania zewnętrznego korporacji

• Model anglo-amerykański
• Model bankowy

Finansowanie zewnętrzne firm

• Różnice między rynkiem amerykańskim i europejskim

Skala ratingów kredytowych

• Oceny wiarygodności kredytowej (Moody's, S&P, Fitch)

Bilans banku

• Aktywa (udzielone kredyty, inwestycje, gotówka)
• Pasywa (zaciągnięte pożyczki, depozyty klientów, kapitał)

Bilans banku tradycyjnego

• Struktura bilansu banku tradycyjnego: aktywa i pasywa

Główne funkcje banków

• Mobilizacja oszczędności
• Realokacja środków
• Prowadzenie rozliczeń finansowych
• Transformacja aktywów i zarządzanie ryzykiem

Rodzaje banków

• Skala, zakres i ryzyko działalności
• Definicja banku.

Czynności zastrzeżone dla banków

• Wyliczenie czynności zastrzeżonych dla banków.

Czynności bankowe

• Operacje pasywne (depozytowe).
• Operacje aktywne (kredytowe).
• Operacje rozliczeniowe.

Rodzaje banków

• Banki centralne i operacyjne
• Zakres działalności: uniwersalne, komercyjne, inwestycyjne
• Skala i licencja
• Sposoby ekspansji banków

USA: Glass Steagall Act 1933

• Podział banków na komercyjne i inwestycyjne.

Podziały wg modelu biznesowego

• Banki tradycyjne (oddziałowe) vs. cyfrowe (bez oddziałów) oraz challenger banki

Usługi banku uniwersalnego

• Wymienione typowe usługi banku uniwersalnego.

Bank inwestycyjny

• Organizowanie funduszy dla przedsiębiorstw.
• Finansowanie inwestycji zwiększonego ryzyka.
• Sekurytyzacja.
• Działalność maklerska.
• Zarządzanie funduszami inwestycyjnymi.
• Finansowanie fuzji i przejęć.
• Underwriting.
• Handel instrumentami pochodnymi.

Główne banki inwestycyjne przed kryzysem 2007

• Lista najważniejszych banków inwestycyjnych, kapitał, aktywa i konsekwencje kryzysu.

Bankowość prywatna

• Bezpieczeństwo
• Efektywność podatkowa
• Dyskrecja
• Jakość usług
• Klienci HNWI (High Net Worth Individuals)
• Wealth Management

Największe globalne banki private banking 2019

• Ranking największych banków private banking.

Szwajcaria i znaczenie na globalnym rynku finansowym

• Infrastruktura bankowa
• Niski podatek
• Bezpieczeństwo
• Stabilność prawna i polityczna
• Tajemnica bankowa

Banki spółdzielcze i oszczędnościowe

• Bankowość spółdzielcza
• Banki oszczędnościowe

Pionierzy bankowości spółdzielczej

• Friedrich Wilhelm Raiffeisen
• Franz Hermann Schulze-Delitzsch

Historia bankowości spółdzielczej w Polsce

• Rozwój bankowości spółdzielczej w Polsce (Kasy Zaliczkowe i SKOKi).
• Prawo bankowe.

Bankowość spółdzielcza w Polsce dzisiaj

• Struktura trójstopniowa (1994).
• Ustawa „Milenijna” (2000).

SKOKi (unie kredytowe)

• Powstanie SKOKów.
• Holding parabankowy SKOK Holding S.a.r.l.
• Ustawa sejmowa z 2009 roku i jej wpływ na SKOKi.

Rozwój systemu SKOKów

• Liczba kas, oddziałów, aktywa, depozyty i pożyczki w latach 1995-2021.
• Poziom ROE w sektorze SKOKów.

Grzegorz Bierecki

• Życiorys i kariera Grzegorza Biereckiego.

Banki spółdzielcze i SKOKi kontra banki komercyjne

• Porównanie banków spółdzielczych i SKOK-ów z bankami komercyjnymi pod kątem kapitału, regulacji, skala i celów działalności.

Bank centralny

• Stabilność monetarna
• Stabilność finansowa
• Stabilność makroekonomiczna
• Funkcje: bank emisyjny, bank banków i bank gospodarki narodowej
• Instrumenty polityki pieniężnej
• Operacje otwartego rynku
• Stopy procentowe
• Rezerwa obowiązkowa
• Operacje refinansowe
• Cele operacyjne (stabilne ceny (inflacja 2,5%-1%)), stabilność cen
• Cele długookresowe (wzrost gospodarczy, zatrudnienie)

Bank centralny – bankiem emisyjnym

• Emitent banknotów i monet, z prawem prowadzenia polityki pieniężnej.
• Odpowiedzialny za wartość pieniądza i wysokość stóp procentowych.
• Dokonuje emisji waluty krajowej.
• Nadzoruje podaż waluty krajowej i stabilizuje jej wartość oraz kontroluje poziom inflacji.

Bank centralny – bank banków

• Działa na rzecz stabilności systemu finansowego (regulowanie płynności banków).
• Zapewnia sprawne funkcjonowanie systemu płatniczego.
• Stabilizuje system bankowy (nadzór makroostrożnościowy)
• Może prowadzić nadzór nad bankami, ale nie musi.

Bank centralny – bankiem państwa i gospodarki

• Gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa.
• Zarządza długiem publicznym, instytucjami publicznymi i rozliczeniami pieniężnymi.
• Zarządza rezerwami dewizowymi państwa.
• Odpowiada za obsługę i organizację systemu płatności.
• Przyczynia się do wzrostu gospodarczego.

Polityka pieniężna

• Różne sposoby prowadzenia polityki pieniężnej (strategie).
• Strategie oparte na ustaleniu sztywnego kursu walutowego, na regulowaniu ilości pieniądza i strategie celu inflacyjnego.
• Strategia celu inflacyjnego polega na utrzymywaniu inflacji na określonym poziomie (np. 2.5% w skali roku).

Stopa procentowa

• Koszt finansowania.
• Wpływ stopy procentowej na pożyczanie pieniędzy oraz wzrost/spadek inflacji. (restrykcyjna/ekspansywna polityka pieniężna).

Rodzaje stóp procentowych

• Banki centralne ustalają krótkoterminowe stopy procentowe.
• Stopa referencyjna - najważniejsza, stosowana w operacjach z bankami,
• Stopy rynku międzybankowego (WIBOR, WIRON) - ważny punkt odniesienia,
• Wpływ stóp procentowych na stopy procentowe proponowane klientom (różnice w zależności od terminu, typu klienta czy ryzyka).

Stopa procentowa - cena pieniądza

• W uproszczeniu stopa procentowa to koszt finansowania.
• Jeżeli stopa procentowa rośnie, to droższe jest pożyczanie pieniędzy.
• Jeżeli stopa procentowa jest obniżana, to pożyczanie jest tańsze.

Wskaźniki referencyjne rynku międzybankowego

Reforma wskaźników referencyjnych: Rozporządzenie BMR (2016)

• Cel Rozporządzenia BMR: większa wiarygodność wskaźników, oparcie ich na danych transakcyjnych.

Alternatywne globalne wskaźniki referencyjne od 2022

• Wskaźniki alternatywne dla LIBOR i innych (SOFR, SONIA).

WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) i WIRON

Europejski Bank Centralny (ECB)

• Powstanie
• Uczestnicy ESBC
• Centrala w Frankfurcie
• Charakterystyka niezależności
• Role od 2014 roku
• Zadania

System Rezerwy Federalnej (Fed.) w USA

• Powstanie (1913 r.)
• Zrzeszenie 12 banków regionalnych.
• Scentralizowanie władzy

Bank Anglii

• Prezes
• Znacjonalizowany i niezależny regulator
• The Financial Services Act (2012).

Narodowy Bank Szwajcarii (SNB)

• Funkcje (polityka monetarna, emisja banknotów).

Narodowy Bank Polski (NBP)

• Powstanie (1828 i 1945 r.).
• Bank centralny, niezależny od innych organów.
• Nowe Prawo Bankowe i Ustawa o NBP.

Ewolucja rozwiązań nadzorczych w Polsce

• Ustawa o NBP 1997 i Komisja Nadzoru Bankowego (GINB)
• Ustawa o nadzorze finansowym (2006-2008).
• Nadzór KNF.
• Ustawa o nadzorze makroostrożnościowym(2015), Komitet Stabilności Finansowej, organ nadzorowy.
• Ustawa o BFG 2016.
• Ustawa o wzmocnieniu nadzoru, ochrony inwestorów w 2019.

KNF – Kompetencje i skład

• Nadzór nad sektorem bankowym.
• Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku, stabilizacji, bezpieczeństwa i zaufania.
• Ochrona interesów uczestników rynku.
• Skład KNF (Przewodniczący, zastępcy, przedstawiciele).

Sieć bezpieczeństwa w Polsce

• Zespół instytucji do ochrony systemu finansowego.