XIX eta XX. mendeko Artea

XIX eta XX. mendeko Artea

• XIX eta XX. mendeko artearen erreferenteak dira Britainiar Parlamentua, Eiffel Dorrea, Chicagoko eskola, Kauffan egoitza, Bauhaus eraikina, Bartzelona, Alemaniako pabiloia, Villa Saboye, Sydneyko opera eta Guggenheim museoa.
• 1870an aro berri bat hasi zen artean.
• Aldaketak izan ziren Italian, Alemanian, Frantzian eta Espainian.
• Gizarte aldaketa handia gertatu zen.
• Lanaren aldaketek artisauen lana txikitu zuten.
• Artearen merkatua jaio zen.
• Trena eta garraio modu berriak agertu ziren.
• Goyaren heriotzaren ondoren errealismoa etorri zen.
• 1874tik aurrera inpresionismoa agertu zen.
• 1974-1900 tartean, Van Gogh eta Monet margolariek eboluzio berriak ekarri zituzten margotzeko moduan.
• Van Gogh postinpresionismoaren eta espresionismoaren artean kokatzen da.
• Paris artearen kapitala bilakatu zen, Erromak garrantzia galdu zuen.
• XX. mendean abangoardiak sortu ziren, artea ulertzeko modu berriekin.

Hirigintza

• XIX. mendean, Napoleon III.ak Paris eraldatzeko hirigintza plana agindu zion Eugene Haussmann-i, mugimendu iraultzaileak kontrolatzeko helburuarekin.
• 1870ean modernitatea hasi eta proiektuak gauzatzen hasi ziren.
• Hirigintza arloan hainbat azpiegitura instalatu ziren, hala nola ur korronteak eta gasa, baita ospitaleak, kartzelak, festa-aretoak eta hilerriak ere.
• Parkeak ere eraiki ziren aristokraziarentzat eta artisau-herri klaseentzat.
• Europako hiri askotan harresiak eraitsi beharra izan zen.
• Paris 20 barrutitan banatu zen.
• Bartzelonan Cerdá-k hiria zabaltzeko plana egin zuen.
• Madril hiri lineala izan zen, Soriak diseinatua.
• Horiez gain, hirigile utopikoek hainbat hirigintza-proiektu sortu zituzten. Pentsalari sozialistek langileen bizimodua hobetzeko koloniak eraikitzea proposatu zuten.
• Falansterioa Fourier sortutako kolonia zen. Familisterioak parkeetan zeuden eraikin multzoak ziren.

Arkitektura Historizista

• XIX. mendean aldaketa ugari izan ziren, nazionalismoaren ondorioz joera artistiko desberdinak egon ziren aldi berean.
• Arkitektura historizistak iraganeko estiloak berreskuratzen zituen.
• Gasteizeko katedral berria eklektizismoaren adibidea da. Herri arkitekturaren balioa azpimarratu zen eta material berriak aukeratzeko aukerak zabaldu ziren, adibidez, burdin arkitektura (Eiffel dorrea).
• Ondorioz, mende bukaeran modernismoa eta Chicagoko Eskola sortu ziren (1870-1900).
• Arkitektura historizistan neogotikoa, neobarrokoa, neoerrenazentista aurkitu zen.
• Korronte horietatik neogotikoa nabarmendu zen, espiritu erromanikoek Erdi Aroko mundua erakargarri sentitzen baitzuten. Pugin izan zen figura garrantzitsua. Adibidez, Londresko Parlamentua, Viollet-le-Duc eta Notre Dame.

Burdinaren Aukera Berriak

• Biztanleria handituz joan zenez, azkar eta merke eraikitzea beharrezkoa zen.
• Komunikazio-bide berriek, hala nola trenak, geltokiak, zubiak eta obra publiko handiak eraikitzea eskatzen zuten.
• Industria berriek ezaugarri eta neurri bereziko instalazioak behar zituzten.
• Museoak eta liburutegiak eraiki behar izan ziren kultura eta hezkuntzaren arloan behar berriak asetzeko.

Burdinazko eta Kristalezko Eraikinak

• Historizismoen garapenarekin batera, XIX. mendeko arkitekturak ingeniaritzaren soluzioak aplikatu zizkien gizarte industrialaren behar berriei.
• Burdina material osagarria zen, baina Industria Iraultzak fabrikazio masibo eta ekonomikoa ahalbidetu zuen.
• Hasieran ingeniariek erabiltzen zuten, baina geroago arkitekturan erabili zen.
• Gustave Eiffel ingeniariak Eiffel dorrea eraiki zuen Frantziako Iraultzaren lehen mendeurrena ospatzeko. 321 metroko altuera zuen, orduko eraikinik altuena.
• Beirak ere garrantzia hartu zuen tren geltokietan, museoetan eta dendetan.
• XIX. mendean, AEBko hiriak hazi egin ziren sare-formako garapen planen bidez.
• Negozio-zentroei eragin zien eraikitzeko espaziorik ezak, eta, ondorioz, altueran eraikitzeko metodoak bilatu behar izan zituzten, horrela sortzen da etxe-orratza.
• Etxe orratzak burdinazko habeen metalezko eskeletoekin eraiki ziren, eta horri esker, solairu asko gainjarri ahal izan ziren, kostua eta denbora murriztuz.
• Sistema hori igogailuaren erabilerarekin osatu zen.
• Henry Hobson Richardson izan zen kontzeptu berri honen aitzindaria, "Marshall biltegiak" obra nagusia zuelarik.

Artista Inpresionistak

• Manet artista inpresionista izan zen.

Belarretan Bazkaltzen (1863)

• Belarretan Bazkaltzen olioan egindako obra klasiko bat da, Orsay museoan ikusgai.
• Konposizio hirukia du, non bi gizon dotore bazkaltzen ari diren, eta neska bat guztiz biluzik dago.
• Atzeko neska blusarekin eta txalupa bat proportzio desitxuratuekin daude margotuta.
• Teknika aldetik nahiko klasikoa da, garaiko gizartea kritikatzen du. Bodegoia eta katu beltzak erabiltzen ditu, gizon zuzenak emakume mota horien inguruan sorginduta geratzen direla adierazteko.

Olympia (1865)

• Olioan egindako obra hau ere Orsay museoan dago, eta Urbinoko Venusarekin antzekotasunak ditu.
• Konposizio estatiko samarra du, non ohearen eskema horizontalak eta gorputz biluziak nabarmentzen diren.
• Aurreko argia funtsezkoa da, eta kontraste handia sortzen du hondoko iluntasunarekin.
• Kolorea nagusi da tonu argi eta ilunetan, lore sortak eta orkidea gorriak ukitu bereziak ematen dituzte.
• Neskame batek lore sorta dakar, eta emakumea etzanik eta biluzik agertzen da, zeramaten lazo beltzarekin eta zapata bat galduta. Katua beltza da, zorte txarra adierazteko.

Folies Bergere (1934)

• Hau izan zen Maneten azken obra.
• Neska serio bat dago barra batean, eta edariak ikus daitezke.
• Perspektiba ez dago ondo irudikatuta.
• Jende asko dago atzean, ispiluaren bitartez islatuta.
• Tristura adierazten du baina aldi berean harrera egiten dio gizon dotoreari.
• Teknika inpresionista da, argitasunari garrantzi handia ematen diola.

Monet

• Monet inpresionismo mugimenduaren parte da.
• Impresionista hutsa zen, eta argi izpiak arropan eta ilean islatzen irudikatzen zituen.
• Zuhaitzak eta hostoak argitasun handiz irudikatzen zituen.

Degas

• Degas dantza-ikustaldiak irudikatzen zituen.
• Dantza klaseak edo piruetak arroparen argiarekin adierazita, non perspektiba menperatzen zuen eta zoruak norabidea markatzen zion.
• Horrela, baletaz maiteminduta dagoen inpresionistak dinamismoa eta iheskortasuna transmititzen zituen.

Berthe Morisot

• Berthe Morisot-ek emakumeen eszenak margotu zituen, haurrekin eta paisaiekin.
• Norabide guztietan berreiatutako zertzelada handiak dira bere ezaugarri nagusia.
• Margolari zuria zen eta pintzelada solte bat erabiltzen zuen.
• Eszena intimistak irudikatzen zituen, mundu femenino lasaia.

Igande Arratsalde bat Djatte Handian

• Puntualizazioak hurrengoak izan ziren:
• Georges Chicagoko Arte Institutua Hasiera 1884-1886.
• Lehen planoan gizonak eta emakumeak oso dotore jantzita zeuden. Gizonek puroa eta bombina zeramatzaten.
• Neska tximino batekin zebilen.
• Atzealdean bikote bat zegoen edo harremana gainerako obretan soilik agertzen zirenak ziren.
• Bakardade asko zegoen.
• Ertzetan harremanik ez zuten emakumeak ikus zitezkeen.
• Denak kolore garbiekin.

Inpresionismoa eta Postinpresionismoa

• Inpresionismoa Frantzian XIX. mende amaieran sortutako korronte artistikoak izan ziren.
• Horiek Berrezkundetik zetorren errepresentazio sistemarekin apurtu zuten.
• Berrezkuntzak natura irudikatu nahi zuen.
• Horrela pintura tradizionalekin apurtu zuten.
• Hortik aurrera errepresentazio modu berriak agertu ziren.
• Horrek arrazoiengatik gertatzen dira aldaketak:
  • Ordura arte pintura errealitatea errepresentatzeko modurik zehatzena zen.
  • Industrializazioaren ondorioz lehenengo argazki kamerak eta zinea asmatu ziren.
  • Ondorioz, pinturak ordura arte zuen errepresentazio ahalmena galdu zuen.