Wykład 1: Stosunki społeczne i prawo

Stosunki społeczne

• Moralność i zwyczaje
• Prawo: ma cechy:
  • pozostaje w określonym trybie
  • tworzą je określone organy
  • są przewidziane sankcje
• Prawo to zespół norm ustanawionych przez państwo i popartych przymusem państwowym (Lon Luvois Fuller)

Normy prawa

• Normy prawa powinny być:
  • ogólne
  • ogłoszone
  • jasne
  • dotyczyć
  • niesprzeczne
  • możliwe do spełniania
  • stabilne
  • zgodne z obowiązującym już prawem
  • dotyczyć jedynie zachowań przyszłych

Źródło prawa

• Źródło prawa: forma w jakiej wyrażono normę prawną
• Konstytucja
• Ustawy (umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie)
• Ratyfikowane umowy międzynarodowe
• Rozporządzenia
• Akty prawa miejscowego (działają tylko na danym terytorium)

Inicjatywa ustawodawcza

• Kto może rozpocząć proces powstawania prawa:
  • Posłowie
  • Senat (jako podmiot jest cały jest odmieniony jako izba)
  • Prezydent RP
  • Rada ministrów
• 2 typy ustaw, gdzie tylko i wyłącznie Rada Ministrów ma inicjatywę ustawodawczą:
  • Ustawa budżetowa
  • Ustawa o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo
• 100 000 obywateli mających czynne prawo wyborcze do Sejmu

Prawo

• Prawo prywatne:
  • Prawo cywilne
  • Prawo rodzinne
  • Prawo pracy
  • Prawo handlowe
• Prawo publiczne:
  • Prawo konstytucyjne
  • Prawo karne
  • Prawo administracyjne
  • Prawo kanoniczne
• Prawo materialne (powiązane z rzeczami materialnymi)
• Prawo formalne (procesowe)

Norma prawa i przepisy

• Norma prawa: ogólna reguła postępowania, w przewidzianej tą normą sytuacji, poparta przymusem państwowym, skierowana do abstrakcyjnego adresata, określająca jego postępowania
• Norma może:
  • nakazać
  • zakazać
  • upoważniać
• Przepis prawny: wyodrębnione zdanie, zamieszczone w akcie prawnym

Systemy prawne

• Common law: źródłem prawa jest precedens
• Precedens: akt prawotwórczy
• Precedens prawotwórczy: orzeczenie (wyrok, postanowienie itp.) sądu państwowego, tworzące normę prawną i mające moc wiążącą w stosunku do późniejszych rozstrzygnięć podobnych przypadków

Koncepcja trójelementowa

• Norma prawna składa się z trzech elementów:
  • Hipotezy: określającej adresata i okoliczności zastosowania normy prawnej
  • Dyspozycji: określającej nakaz lub zakaz określonego zachowania
  • Sankcji: określającej negatywną konsekwencję zachowania niezgodnego z normą

Rodzaje norm

• Imperatywne (bezwzględnie obowiązujące) – ius cogens
• Dyspozytywne (względnie obowiązujące) – ius dispositivum

Ten quiz dotyczy wykładu o stosunkach społecznych i prawie, omawiając cechy, normy i ważne aspekty prawa. Poznaj ogólne zasady i definicje prawa.