Weefseltypes en hun functies

Weefselniveau

• De presentatie behandelt hoofdstuk 4 over het weefselniveau.
• Doelstellingen:
  • benoemen en beschrijven van 4 grote weefseltypen
  • beschrijven van verschillende types epitheelweefsel en hun functie
  • relatie tussen vorm en functie van epitheelweefsel bespreken
  • vergelijken van verschillende bindweefseltypes en structuren en functies.
  • bespreken hoe epitheel- en bindweefsels samen membranen vormen.
  • functies van membranen bespreken.
  • benoemen en beschrijven van 3 soorten spiercellen.
  • basisstructuur en functie van zenuwcellen bespreken.

Herhaling Hoofdstuk 1

• Atomen zijn bouwstenen van materie.
• Moleculen zijn verbonden atomen.
• Cellen zijn de kleinste levende eenheid.
• Moleculen interageren met elkaar.
• Spieren bestaan uit gelijke cellen werkzaam bij een specifieke functie.

Overzicht Weefselleer

• Histologie is het bestuderen van weefsels.
• Er zijn 4 basale weefseltypen: epitheel (dekweefsel), bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel.

Overzicht weefselleer: belangrijk

• Weefsels bestaan uit cellen die specifieke, maar beperkte functies vervullen.
• Structuren in het lichaam bestaan uit verschillende combinaties van de 4 weefseltypen.

Epitheel

• Kenmerken:
  • Dicht opeengepakte cellen.
  • Cellen liggen aan de omgeving vast (in- of uitwendig).
  • Bevatten geen bloedvaten (avasculair).
  • Cellen worden voortdurend vervangen.
  • Cellen zijn verbonden aan onderliggend bindweefsel door basaalmembraan.
• Functies:
  • Fysieke bescherming tegen schaven, uitdroging, chemische stoffen en ziekteverwekkers.
  • Doorlaatbaarheid reguleren (permeabel/impermeabel).
  • Zintuiglijke functie (bv. tastzin).
  • Vormen klierproducten (kliercellen/klierepitheel).
• Klieren: Structuren afgeleid van dekweefsel die producten afscheiden.
• Epitheel (avasculair): Laag cellen die een barrière vormen en in- en uitwendige oppervlakken bedekken.
• Epitheel oppervlak:
  • Apicale oppervlak blootgesteld aan binnen- of buitenomgeving.
  • Specialistische structuren mogelijk aanwezig.
  • bv. microvilli vergroten oppervlakte voor transport.
  • bv. trilharen voor gecoördineerde beweging (bv. luchtwegen, eileiders).
• Basaalmembraan (lamina basalis):
  • Liggen tussen dekweefsel en onderliggend bindweefsel.
  • Eiwitnetwerk, zonder cellen.
  • Barrière voor verplaatsing grote moleculen (van bindweefsel naar dekweefsel).
  • Weerstand tegen vervorming.
  • Stevigheid.
• Vernieuwing en herstel dekweefsel:
  • Blootstelling aan schadelijke stoffen → korte levensduur (1-2 dagen) → voortdurend herstel en vervanging.
  • Stamcellen → veeldelingen (mitose).
  • Groeit vanaf de basis.
• Classificatie:
  • Aantal cellagen (eenlagig of meerlagig).
  • Celvorm (plaveisel/afgeplat, kubisch, cilindrisch)
    • Details over specifieke eenlaagig/meerlaagig plaveiselepitheel, kubisch epitheel, cilindrisch epitheel beschreven.
    • Details over verschillende soorten epitheel beschreven (Pseudomeerlagig cilindrisch epitheel en Overgangsepitheel).

Bindweefsel

• Onderdelen:
  • Gespecialiseerde cellen.
  • Extracellulaire matrix: eiwitvezels en vloeistof/grondsubstantie.
• Functies:
  • Stevigheid en bescherming.
  • Transport van stoffen (vloeibaar bindweefsel).
  • Opslag van energiereserves (voedselopslag).
  • Verdediging tegen micro-organismen (afweer).
• Classificatie:
  • Op basis van fysieke eigenschappen van de matrix:
    • Bindweefsel in strikte zin (veel cel- en vezeltypen, bv. vetweefsel, pezen).
    • Vloeibaar bindweefsel (duidelijk te onderscheiden cellen, bv. bloed, lymfe).
    • Steunweefsel (dichte grondsubstantie en dichte opeengepakte vezeltypen bv. kraakbeen, beenweefsel).
• Typen bindweefsel in strikte zin:
  • Los bindweefsel (omvangrijke bloedtoevoer, overal in het lichaam, bv. onder de dermis, rond luchtwegen en bloedvaten).
  • Vetweefsel (extra bescherming, schokbreker, isolatie en opslag energiereserves, bv. billen, borsten en kussentjes rond ogen).
  • Dicht bindweefsel (taai, sterk, duurzaam collageen en vormen verbinding tussen spieren en beenderen, bv. pezen en huid).
• Dicht bindweefsel (bv. pezen):
  • Locaties: tussen skeletspieren en skelet, tussen beenderen, om kapsels van inwendige organen.
  • Functies: aanhechting, trekkracht van spieren overbrengen, verminderen wrijving tussen spieren en skeletspieren; stabiliseer posities.
• Vloeibaar bindweefsel
  • Cellen in vloeibare matrix.
  • Bloed (RBC, WBC en bloedplaatjes in plasma).
  • Lymfe (lymfocyten en lymfe).
• Steunweefsel
  • Beenweefsel (zie hoofdstuk 6): zeer sterk en tegen versplintering bestand.
  • Kraakbeen (matrix van kraakbeencellen + stevige gel, 3 soorten: Hyalien, elastisch en vezelig).
  • Detaljes over hyalien kraakbeen (buigzaam, bv. tussen ribben en sternum en trachea) en vezelig kraakbeen (duurzaam en sterk, bv. tussenwervelschijven).
  • Detaljes over elastisch kraakbeen (elastisch, bv. oorschelp, strotklep en gehoorgang).

Membranen

• Eigenschappen:
  • barrière (bv. basaalmembraan)
  • dekweefsel + bindweefsel (bedekken en beschermen andere structuren en weefsels)
• soorten:
  • slijmvliezen (mucosae) (bekleden holtes in contact met buitenwereld)
  • sereuze membranen (bekleden interne holten van de ventrale lichaamsholte; 3 soorten: peritoneum, pleura, pericardium; 2 gedeelten: parietaal en visceraal)
  • huidlaag (beschermt lichaamsoppervlak; maakt lichaam waterdicht)
  • gewrichtsvliezen (bekleedt gewrichten, schenkt vocht (synoviaal) voor soepele bewegingen).

Spierweefsel

• Kenmerken:
  • Contractie (samentrekken).
  • Actine- en myosine-filamenten.
• soorten:
  • skeletspierweefsel (willekeurige beweging, controle vanuit het zenuwstelsel, strepen/banden).
  • hartspierweefsel (alleen in hart, korte, vertakte vezels, één celkern, gestreept, gangmakercellen & onwillekeurige samentrekking).
  • glad spierweefsel (kort, spoelvormig met één celkern; geen strepen; zelf- en onwillekeurig samentrekken, bv. spijsverteringskanaal, luchtwegen, urinewegen, bloedvaten en voortplanting).

Zenuwweefsel

• Kenmerken:
  • geleidt elektrische impulsen.
  • overdracht, verwerking en opslag van informatie.
  • grootste deel: hersenen en ruggenmerg.
  • neuronen (zenuwcellen; cellichaam, dendrieten, axon, synapsknop).
  • neuroglia (ondersteunende cellen).

Weefselbeschadiging en herstel

• Verwonding → tegelijkertijd beschadiging van verschillende weefsels.
• Weefsels vertonen gecoördineerde reacties voor herstel van de homeostase.
• 2 soorten reacties:
  • Ontsteking (isolering en verwijdering van beschadigd weefsel; 4 symptomen: warmte, roodheid, zwelling en pijn).
  • Regeneratie (herstel/vervanging van beschadigd weefsel, herstel weefselfuncties, fibroblasten vormen littekenweefsel, volledige/gedeeltelijke/geen regeneratie, weefselfibrose – vervanging normaal weefsel met vezelig bindweefsel).

Weefsels bij veroudering

• Trager herstel en onderhoud.
• Epitheel wordt dunner
• Bindweefsel kwetsbaarder
• Botten zwakker/brozer
• Verlies zenuw- & spierweefsel.
• Leefstijlveranderingen vertragen achteruitgang.