Wat is verhaalanalyse en fictie/non-fictie?

Wat is verhaalanalyse?

• Verhaalanalyse is een techniek om verhalen te ontleden en diepere lagen te ontdekken.
• Het geeft inzicht in een verhaal, verruimt de blik en stimuleert kritisch denken.
• Verhaalanalyse helpt om elementen te onderscheiden, zoals opbouw, ruimte, perspectief, spanning en thema's.
• Het spoort samenhang en verbanden op.
• Het doel is om de bedoeling van de schrijver beter te begrijpen en verhalen beter te begrijpen.

Verschil fictie en non-fictie

• Fictie is een verhaal of tekst waarbij de waarheid niet geëist wordt, oftewel iets wat door een schrijver is verzonnen.
• Non-fictie eist dat de waarheid verteld wordt, en is gebaseerd op feiten en werkelijkheid.
• Voorbeelden van fictie: stripverhalen, liefdesliedjes en cabaretteksten.
• Voorbeelden van non-fictie: encyclopedieën, sportverslagen en studieboeken.
• Het uitgangspunt is de vraag: kunnen we aannemen dat het waar is?

Klassieke indeling fictie

• De klassieke indeling van fictie bestaat uit dramatiek, lyriek en epiek.
• Dramatiek omvat toneel, tragedie, komedie en klucht.
• Lyriek omvat poëzie, liedjes en gedichten (vormvast of vrije vorm).
• Epiek omvat proza, romans (meer dan 100 pagina's), novellen (80-100 pagina's) en verhalen (minder dan 30 pagina's).
• Vanaf de jaren '80 is er steeds meer aanbod voor jongere lezers in de vorm van Young Adult literatuur of jeugdliteratuur.

Non-fictie

• Een biografie is een non-fictionele tekst waarin iemands leven wordt beschreven.
• Een autobiografie is een non-fictionele tekst waarin iemand zijn eigen leven beschrijft.

Literatuur versus lectuur

• Literatuur is een verzameling teksten die behoren tot het culturele erfgoed van een land of volk, met een universele waarde.
• Lectuur is niet hetzelfde als literatuur.
• Literatuur is een kunstvorm, origineel, diepgaand, met een mooie schrijfstijl, verrassende inhoud en complexe personages die zich ontwikkelen.
• Literatuur bevat onverwachte wendingen, zet de lezer aan het denken, heeft een open einde en is maatschappijkritisch.
• Lectuur is niet per se kunstvorm, vaak eenduidig, legt de nadruk op de vorm en stijl, toegankelijk, inhoud dat de lezers verwachten, doorzichtige opbouw, focus op handelingen.
• Stereotyperend, geeft bevredigend einde en beantwoord vragen.
• Het doel van lectuur is ter vermaak.

Sensitiviteitslezers

• Sensitivity readers zorgen voor aanpassingen in boeken om niemand te beledigen.
• Verwijzingen naar lichamelijke kenmerken zoals 'dik' en 'lelijk' worden verwijderd.
• Negatieve vooroordelen worden vermeden.

Genres

• Er is een breed scala aan genres binnen de verhalen.
• Voorbeelden hiervan zijn fantasy, sciencefiction, dystopie, oorlogsroman, griezelroman, misdaadroman, familieroman, psychologische roman, chicklit, historische roman, (auto)biografische roman, ontwikkelingsroman, avonturenroman, thriller en detective.
• Zorgverhalen kunnen in elk genre voorkomen.

Ontstaan van nieuwe genres

• Genres vermengen en vernieuwen zich.
• Voorbeelden hiervan zijn spoken word en instapoëzie.
• Mengvormen in proza, zoals historische romans gecombineerd met misdaadromans komen ook voor.

Spoken Word

• Spoken word is een voorbeeld van een nieuw genre waarin gesproken woord centraal staat.

Spanning in literatuur

• Spanning in een verhaal kan opgewekt worden door een cliffhanger, vertraging, dwalingen, het achterhouden van informatie, perspectief en verhaallijn.
• Een gesloten einde houdt in dat het hoofdprobleem wordt opgelost en de hoofdvraag wordt beantwoord.
• Een open einde houdt in dat het hoofdprobleem niet wordt opgelost en de hoofdvraag open blijft.

Tijdsvolgorde in literatuur

• Auteurs spelen vaak met de tijd.
• Het plot van een literair verhaal is bijna nooit chronologisch.
• Gebruikelijke mogelijkheden zijn: in medias res beginnen, flashbacks en flashforwards gebruiken, versnellen, vertragen en tijdsprongen toepassen.

Ruimte

• Ruimtes kunnen een symbolische functie hebben, zoals een donkere kelder voor geslotenheid of een zonnige lentewei voor vrolijkheid.
• Ruimte kan overeenkomen met de handeling, bijvoorbeeld een verdrietige man die in de regen loopt.
• Ruimte kan ook contrasteren met de handeling, zoals een man die verliefd wordt in een slachthuis.

Perspectief

• Er zijn vier soorten perspectieven: ik-perspectief, personaal perspectief, auctoriaal perspectief en meervoudig perspectief.
• In het ik-perspectief is de ik-verteller een personage.
• Bij een personaal perspectief wordt het verhaal verteld vanuit een of meer personages in de derde vorm (hij/zij).
• Auctoriaal perspectief geeft een alwetende verteller die inzicht heeft in alle gedachten en commentaar geeft.
• Een meervoudig perspectief betekent dat het boek verschillende perspectieven heeft.

Thema en motieven

• Het thema is het belangrijkste onderwerp van een verhaal, vaak te vinden door te vragen wat het grootste probleem van de hoofdpersoon is.
• Het thema wordt geformuleerd in een woord(groep).
• Een motief is een steeds terugkerend element, motieven ondersteunen het thema.
• De hamvraag is de belangrijkste vraag die het boek oproept, vaak over morele dilemma's.

Perspectieven op literatuur

• Literatuurwetenschappers onderscheiden vier perspectieven op literatuur: mimetisch, pragmatisch, expressief en autonoom.
• Het mimetisch perspectief beoordeelt de relatie tussen het literaire werk en de werkelijkheid.
• Het pragmatische perspectief is het lezersperspectief en beoordeelt de relatie tussen het werk en de lezer.
• Het expressieve perspectief beoordeelt de relatie tussen het werk en de schrijver.
• Het autonome perspectief beoordeelt het literaire werk zelf.