Vương Quốc Chăm-pa (Thế Kỉ II - X)

Vương Quốc Chăm-pa (Thế Kỉ II - X)

• Vị trí: Duyên hải miền Trung Việt Nam (Quảng Bình đến Bình Thuận)
• Địa hình: Đồng bằng hẹp, bờ biển dài, núi cao phía Tây
• Khí hậu: Khô, nóng.

Quá Trình Hình Thành và Phát Triển

• Năm 192: Vương quốc Lâm Ấp ra đời.
• Thế kỷ II - VIII: Kinh đô ở Shin-ha-pu-ra (Trà Kiệu, Quảng Nam).
• Thế kỷ VIII: Kinh đô Vi-ra-pu-ra (Phan Rang – Ninh Thuận).
• Thế kỷ IX: Kinh đô Indrapura (Thăng Bình – Quảng Nam).
• Năm 1832: Bị sáp nhập vào Đại Nam dưới thời Minh Mạng.

Hoạt Động Kinh Tế

• Trồng lúa nước ở đồng bằng ven biển.
• Khai thác lâm, thổ sản.
• Thủ công: làm gốm, dệt vải.
• Đánh bắt cá, buôn bán trên biển.

Bộ Máy Nhà Nước và Xã Hội

• Vua: Đồng nhất với thần, quyền lực tối cao.
• Xã hội: Tăng lữ, Quý tộc, Dân tự do, Nô lệ.

Thành Tựu Văn Hóa

• Tôn giáo chính: Phật giáo và Hindu giáo.
• Chữ viết, văn học: Dùng chữ Phạn (Ấn Độ), cải biên để lưu giữ kiến thức trên văn bia
• Kiến trúc, điêu khắc: Đền tháp Chăm ảnh hưởng từ Ấn Độ, tượng Phật.
• Âm nhạc: Lấy đề tài từ Hindu giáo Ấn Độ.

Vương Quốc Phù Nam

• Trung tâm: Nam Bộ Việt Nam, một phần Campuchia, Đông Bắc Thái Lan.
• Khí hậu: Nóng ẩm, đồng bằng ngập nước
• Cư dân: Người Môn cổ, nói tiếng Mã Lai – Đa Đảo.

Quá Trình Hình Thành và Phát Triển

• Thế kỷ I: Nước Phù Nam ra đời.
• Thế kỷ III – V: Phát triển hưng thịnh.
  • Bao gồm Nam Bộ Việt Nam, Nam Lào, Nam Mianma, Bắc bán đảo Malaisia, Thái Lan và Campuchia ngày nay.
  • Cảng Óc Eo (An Giang) và Angkor Borei (Takeo – Campuchia): thành phố quan trọng.
• Thế kỷ VI: Phù Nam suy yếu, bị Chân Lạp xâm chiếm vào thế kỷ VII.

Hoạt Động Kinh Tế

• Trồng lúa nước: Gieo một lần, gặt hái trong 3 năm.
• Sản xuất thủ công nghiệp: Chén, đĩa, đóng thuyền, vàng bạc, tơ lụa.
• Thương mại phát đạt: Đồng tiền Phù Nam xuất hiện ở Champa, Chân Lạp, tiền Roma ở Óc Eo.

Bộ Máy Nhà Nước và Xã Hội

• Tổ chức nhà nước: Theo mô hình quân chủ ở Ấn Độ, vua có quyền lực cao nhất, có quan lại giúp việc
• Xã hội: Quý tộc, tăng lữ, thương nhân, nông dân, thợ thủ công.

Thành Tựu Văn Hóa

• Tôn giáo: Thờ thần Mặt trời, tiếp thu Ấn Độ giáo và Phật giáo.
• Chữ viết: Chữ Phạn (Ấn Độ).
• Điêu khắc: Điêu khắc trên gốm, bát đĩa, đồ trang sức.
• Phong tục: Ở nhà sàn, đi lại bằng thuyền.

Chính Sách Cai Trị Của Các Triều Đại Phong Kiến Phương Bắc

Chính Sách Về Chính Trị

• Chia Âu Lạc thành quận, huyện, sát nhập vào lãnh thổ phương Bắc
• Đưa người Hán cai trị người Việt.
• Xây thành lớn như Luy Lâu, Tống Bình, Đại La, xây dựng quân đội.

Chính Sách Về Kinh Tế

• Chiếm ruộng, bắt nộp tô thuế, cống nạp sản vật.
• Độc quyền muối và sắt.
• Quy định lao dịch 20 ngày/năm (thời thuộc Đường).

Chính Sách Về Văn Hóa

• Đưa người Hán sang sống cùng người Việt, kết hôn
• Mở trường dạy chữ Hán.
• Áp dụng luật pháp Hán
• Yêu cầu người Việt theo phong tục Hán.

Sự Chuyển Biến Kinh Tế - Xã Hội Âu Lạc

Chuyển Biến Kinh Tế

• Nông nghiệp trồng lúa phát triển.
• Phát triển công cụ sản xuất, thủy lợi.
• Duy trì nghề rèn sắt, đúc đồng, làm giấy, thủy tinh.
• Phát triển giao thông thủy bộ, buôn bán.

Chuyển Biến Xã Hội

• Một số quan lại, địa chủ người Hán bị Việt hóa.
• Hình thành tầng lớp hào trưởng người Việt
• Nhiều người bị tước đoạt ruộng đất, trở thành nông dân lệ thuộc hoặc nô tì.
• Mâu thuẫn: Giữa người dân Âu Lạc và chính quyền phương Bắc.

Các Cuộc Khởi Nghĩa Giành Độc Lập (Trước Thế Kỉ X)

Khởi Nghĩa Hai Bà Trưng

• Nguyên nhân: Chính sách cai trị hà khắc của nhà Hán, Thi Sách bị giết
• Diễn biến:
  • Mùa xuân 40: Hai Bà Trưng khởi nghĩa ở Hát Môn, Hà Tây, Tô Định bỏ chạy, Trưng Trắc lên ngôi vua ở Mê Linh.
  • Mùa hè 42: Mã Viện xâm lược, thất bại năm 43.
• Kết quả: Giành được chính quyền trong 2 năm, sau đó thất bại.

Khởi Nghĩa Bà Triệu

• Nguyên nhân: Chính sách cai trị hà khắc của nhà Đông Ngô Liên Biến
  • Năm 248, Cuộc khởi nghĩa bùng nổ. Từ căn cứ Phú Điền (Hậu Lộc - Thanh Hóa), đánh ra toàn Cửu Chân, rồi khắp giao Châu
  • Nhà Ngô cử 6000 quân sang đàn áp, Bà Triệu hi sinh trên núi Tùng (Thanh Hóa)
• Kết quả: Thất bại

Khởi Nghĩa Lý Bí

• Nguyên nhân: Chính sách cai trị hà khắc của nhà Lương
• Diễn biến:
  • 542 Lý Bí phất cờ khởi nghĩa, chiếm được Long Biên
  • Lý Bí lên ngôi vua, đặt tên nước là Vạn Xuân năm 544
  • 545, nhà Lương sang xâm lược, Lý Bí lãnh đạo nhân dân kháng chiến, rút về Phú Thọ, trao quyền cho Triệu Quang Phục
• Kết quả: Năm 550 kháng chiến thắng lợi

Khởi Nghĩa Mai Thúc Loan

• Nguyên nhân: Chính sách cai trị hà khắc của nhà Đường
• Diễn biến:
  • Năm 713, Mai Thúc Loan phất cờ khởi nghĩa tại Hoan Châu (Nghệ An), lôi cuốn được cả người Champa, Chân Lạp, xây thành Vạn An (Nghệ An)
  • Năm 722 nhà Đường cử 10 vạn quân đàn áp
• Kết quả: Thất bại

Khởi Nghĩa Phùng Hưng

• Nguyên nhân: Chính sách cai trị hà khắc của nhà Đường
• Diễn biến: Phùng Hưng khởi nghĩa tại Đường Lâm (Sơn Tây), chiếm phủ Tống Bình, cai trị 9 năm
• Kết quả: Thất bại

Ý Nghĩa Lịch Sử của Các Cuộc Khởi Nghĩa

• Thể hiện vai trò của hào trưởng người Việt
• Thức tỉnh tinh thần phản kháng và tinh thần đấu tranh giành độc lập của người Việt
• Giành và củng cố được nền tự chủ, cơ sở cho đấu tranh giành độc lập hoàn toàn
• Nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh giành độc lập dân tộc

Đặc Điểm Chính của Các Cuộc Khởi Nghĩa

• Mục tiêu chung: Giành độc lập
• Lực lượng tham gia: Nông dân, thợ thủ công, thương nhân
• Hình thức đấu tranh: Đấu tranh vũ trang
• Vũ khí: Thô sơ, tự chế tạo
• Kết quả: Hầu hết thất bại do chênh lệch lực lượng và vũ khí