Uwang Ahadas: Musikero ng Yakan

• Magsusulat ako ng mga detalyadong tala ng pag-aaral para sa iyo sa Tagalog, narito ang buod:

Uwang Ahadas

• Si Uwang Ahadas ay isang Pilipinong katutubong musikero ng mga Yakan.
• Kilala siya sa kanyang kahusayan sa mga tradisyonal na instrumento.
• Nakatuon siya sa pagpepreserba ng pamana ng musika ng Yakan.
• Ipinanganak noong Pebrero 15, 1945, sa Lamitan, Basilan, Pilipinas.
• Nagkaroon ng malaking pangyayari sa kanyang buhay sa edad na lima nang mawala ang kanyang paningin dahil sa sinasabing parusa mula sa mga espiritu ng kalikasan.
• Pumanaw siya noong Oktubre 29, 2022, nag-iwan ng isang pangmatagalang pamana ng kahusayan sa musika at pagpapanatili ng kultura.

Instrumentong Yakan

• Ang mga Yakan ng Pilipinas ay may mayamang tradisyon sa musika na sumasalamin sa kanilang pamumuhay sa agrikultura at mga kaugaliang panlipunan.
• Ang kanilang mga instrumento ay kilala sa kanilang mga natatanging tunog at craftsmanship.
• Kadalasan silang gawa sa mga madaling makukuhang materyales tulad ng kawayan, kahoy, at metal.

Mga Uri ng Instrumentong Yakan

• Narito ang mga uri ng Intrumentong Yakan:
  • Kawayan
  • Kahoy
  • Metal

Mga Instrumentong Kawayan

• Gabbang: Isang bamboo xylophone na may limang piraso na nakaayos sa pataas na pagkakasunud-sunod ng pitch. Ginagamit ito ng mga bata upang bantayan ang mga pananim mula sa mga hayop.
• Kwintangan Kayo: Isang circular xylophone na may limang troso na nakaayos sa pataas na pagkakasunud-sunod ng pitch. Ginagamit para sa malalayong komunikasyon at mga ritwal ng panliligaw.
• Kwintangan Batakan: Isang mas naunang anyo ng gabbang na may anim, pito, o siyam na piraso ng kawayan.
• Suling: Isang bamboo mouth flute na ginagamit ng mga lalaki upang ligawan ang mga babae.
• Kulaing: Isa pang instrumentong kawayan na ginagamit ng mga lalaki upang magpahayag ng pagmamahal o paghanga.

Mga Instrumentong Gawa sa Kahoy

• Tuntungan: Isang percussion plank na may jar resonators, na tinutugtog tuwing anihan para sa pasasalamat.

Mga Instrumentong Metal

• Kulintang: Isang set ng bronze gongs na nakaayos ayon sa laki, na ginagamit sa mga pagdiriwang tulad ng kasalan at pagtatapos.
• Agong: Isang malaking percussion gong na ginagamit upang ipahayag ang kasal o para tugtugin para sa mga patay.

Federico Caballero

• Kilala siya sa kanyang trabaho sa dokumentasyon ng oral literature, partikular na ang sampung epiko.
• Ang mga epiko na ito ay isinalin sa isang patay nang wika na may kaugnayan sa Kinaray-a.
• Siya ay isang Filipino chanter ng Philippine epic poetry.
• Tumanggap siya ng National Living Treasures Award.
• Ipinanganak noong Disyembre 25, 1935 sa Calinog, Iloilo Philippines.
• Natuto siya tungkol sa mga epiko mula sa kanyang ina at kanyang lola, si Anggoy Omil.
• Nadokumentuhan niya ang Labaw Dunggon at Humadapnon epics kasama ang mga researchers.
• Nagtrabaho siya sa Bureau of Nonformal Education, upang turuan ang mga tao na magbasa at magsulat at itaguyod ang tradisyon ng epic chanting sa kabila ng paunang pagtutol ng kanyang mga anak.
• Pumanaw noong Agosto 17, 2024, nag-iwan ng pangmatagalang pamana bilang isang epic chanter.

10 Epics ni Federico Caballero

• Tikum Kadlum

Book I

• Isinalaysay nito ang tungkol sa hunting spree ni Datu Paiburong.
• Isinalaysay rin nito ang pagputol ng buriraw nga kawayan (isang dilaw na uri ng kawayan).
• Isinalaysay rin ang mabigat na bayad na hinihiling ng halimaw na kumakain ng tao, si Makabagting, mula kay Datu Paiburong para sa pagbagsak ng kanyang mamahaling burugsak (gold bell).

Amburukay

• Nakasentro ito sa nakakatawang karakter ng matanda at pangit na si Amburukay na humihingi ng bayad mula kay Datu Labaw Donggon para sa pagnanakaw ng kanyang gintong pubic hair.
• Nagbibigay ito ng liwanag sa halaga ng pagpapanatili ng isang tuos, isang kaugaliang batas sa isang verbal na pangako na tinatakan ng isang mahalagang bagay.

Derikaryong Pada

• Nagsasaad ito tungkol sa pinakamagandang dalaga sa kanyang panahon na namumulaklak sa ganap na pagkamatura at naghihintay sa katuparan ng tuos (ang pangako na ipapakasal ang anak na babae sa anak ng isang tao).
• Ang tuos ay naglalaman ng hungaw (tradisyunal kasal).
• Siya ay binibigyan ng kumikinang na derikaryong pada, isang pinakamahal na regalo sa kasal na walang kapantay sa mundo ng epiko.

Balanakon

• Naglalarawan ito ng isang labanan sa pagitan ng dalawang matapang na lalaki sa tabi ng ilog.
• Ang mga ito ay sina Sarandihon na nagbabantay sa Bangga-an gibwangan (bunganga ng ilog) at Balanakon.
• Si Balanakon ay nagnanais na agawin ang magandang si Matan-ayon mula kay Labaw Donggon.

Kalampay Sugidanon

• Kagandahan, isang kagalakan magpakailanman at ang paligsahan ng mga lalaki.
• Nailalarawan dito ang isang kaakit-akit na dalaga na naliligo sa tabi ng dagat at pinapanood mula sa malayo ng isang guwapong naiinggit na lalaki mula sa underworld.
• Isinalaysay dito ang kapanapanabik na mahabang paglalayag sa dagat patungo sa Lim-awun.

Pahagunong

• Nakasentro sa kwento ni Pahagunong, isang diyos mula sa itaas na mundo, na tumitingin sa pagtung-an (gitnang mundo) patungo sa malawak na dagat.
• Doon niya nakita si Matan-ayon, isang hindi mapaglabanan na kaakit-akit na mahaba ang buhok na kagandahan na naliligo sa baybayin ng dagat.

Sinagnayan

• Kilalanin ang iba't ibang karakter ng Sinagnayan epic.
• Sarandihon ang mahusay na mandirigma na maaaring balutin ang kanyang mga kaaway ng nagliliyab na apoy.
• Laonsina ang archdeity mula sa itaas na mundo na nag-aayos ng mga salungatan sa pagtung-an (gitnang mundo).
• Labaw Donggon (Abaw) na inatasan ng kanyang matatag na asawa na may mahirap na misyon na talunin si Sinagnayan.
• Ang ginintuang leon ng Minayunmon na nagtatago ng buhay ni Sinagnayan sa isang itlog na nakalagay sa loob ng kanyang puso.

Humadapnon

• Ito ang ika-8 sa sampung epiko at may apat itong episodes na hinabi sa isang paglalakbay sa dagat.

Nagbuhis

• Inilalarawan si Matan-ayon bilang payat at masakitin.
• Kailangan ang isang obligatory rite upang mapabuti siya.
• Nais ni Matan-ayon na masimulan ang kanyang anak na babae bilang isang Dalagangan(isang taong may likas na supernatural na kapangyarihan) upang mayroong isang tao na magtataglay ng kanyang mahiwagang kapangyarihan.

Alonzo Saclag

• Si Alonzo Saclag ay isang Pilipinong musikero at mananayaw na tumanggap ng National Living Treasures Award.
• Ipinanganak noong ika-4 ng Agosto, 1942.
• Siya ay isang miyembro ng mga Kalinga at isang katutubo ng Lubuagan.
• Natuto si Saclag ng kanyang mga tradisyon sa pagtatanghal.
• Natuto siyang tumugtog ng mga tradisyonal na instrumentong pangmusika ng Kalinga at mga paggalaw ng sayaw sa ritwal ng Kalinga nang walang pormal o impormal na pagtuturo.

Mga Instrumentong Kalinga

• Gangsa (Gongs)
  • Isang set ng flat gongs na tinutugtog ng isang grupo ng mga lalaking musikero.
  • Mahalaga sa mga ritwal at pagdiriwang ng Kalinga, kasama ang mga kasalan, pag-aani, at mga kasunduan sa kapayapaan.
  • Gumagawa ng mga rhythmic, metallic beats na gumagabay sa mga hakbang ng mga mananayaw.
• Tongatong
  • Isang bamboo percussion instrument na gawa sa iba't ibang laki ng bamboo tubes.
  • Kapag tinamaan sa malambot na ibabaw (tulad ng lupa), ang bawat tubo ay lumilikha ng isang natatanging hollow tone.
  • Madalas itong tinutugtog sa mga ensemble para sa mga sayaw o mga pagdiriwang ng komunidad.
• Saggeypo
  • Isang set ng bamboo pipes ng iba't ibang haba, bawat isa ay gumagawa ng isang tiyak na pitch.
  • Tinutugtog sa mga grupo, bawat musikero ay humihihip sa isang tubo upang lumikha ng mga layered melodies.
  • Sumasalamin sa communal spirit ng paggawa ng musika ng Kalinga.
• Patangguk
  • Isa pang bamboo-based percussion instrument, na tinamaan ng isang kahoy na beater.

Ambalang Ausalin

• Rehiyon: (BARMM) LAMITAN, BASILAN
• Lubos siyang iginagalang sa lahat ng lamitan.
• "Master of Magtetennun" (weaver)
• Kilala na kabilang sa "FINEST WEAVERS" sa Southern Philippines
• Mayroong siyang complex knowledge ng buong proseso ng paghabi.
• Nagtatanghal ng SUWAH BEKKAT (cross stitch) at SUWAH PENDAN (embroidery).
• Gamit ang pinya at abaca fibers.
• Ang tradisyonal na disenyo ng tela ay mula sa mga Yakan.

Mga Kulay

• Sumasalamin sa kanilang kultura, paniniwala, at paraan ng pamumuhay
• Karaniwan sa mga kulay na matingkad at masigla at heometriko anyo.
  • PULA- lakas at tapang
  • DILAW- kayamanan

Iba't Ibang Kategorya ng Tela ng Yakan

• BUNGA SAMA
  • Bold/ floral patterns -noon HIGH STATUS Yakan People (Pamababa at Pantaas) -Kinukuha sa Plants, Animals, at Rice
• SINALU'AN
  • Gamit sa may making trousers, tops at strippes
• SEPUTANGAN -Kwadrado at detalyadong Geometric ang Disenyo -Ginagamit kasal(Sa Baliket ng Bride at Groom)

Estelita Tumandan

• Rehiyon XII SOCCSKSARGEN-Nickname "PRINCESS"
• bright and careful in tangle weave
• Traditional art of B'LAAN People Weaving

Yabing Masalon Dulo

• Rehiyon XII SOCCSKSARGEN/ South Cotabato-tinatawag na "Fu Yabing"
• 14 na taong gulang nang siya ay nagsimulang maghabi
• Nakikita niya ang gumagalaw sa harap niya para matuloy lang sa paggawa
• "FILIPINO TEXTILE MASTER WEAVER AND DYER"
• B'LAAN IKAT OR TIE-DYE WEAVING
• Abaca na fiber ang ginagamit sa paghabi
• Traditional daw ang tela nang B' LAAN
• SOURCE OF COLORS
• Knotwood tree- Brown
• Morinda tree-Red at Maroon
• Tumeric tree- Yellow
• Talisay Leaves-Black at Dark Brown
• Indigo Plants-Blue