Ütopyalar ve Distopyalar (11. Sınıf Felsefe)

• Aşağıdaki notlar, belirtilen metinlere dayanmaktadır:

Ütopyalar

• Ütopya, gerçekleşmesi mümkün olmayan devlet tasarımlarıdır ve ideal insan anlayışlarını içerir. Bu sistemlerde insan değeri ve adalet ön plandadır.
• Thomas More, özel mülkiyetin mutsuzluk kaynağı olduğunu savunmuş ve "Ütopya" adlı eserinde özel mülkiyetin olmadığı, eşitliğin hüküm sürdüğü bir ada ülkesi tasarlamıştır. Yöneticiler halk tarafından seçilir.
• Ütopyalar, istenen veya arzu edilen ütopyalar olabileceği gibi, istenmeyen veya korku ütopyaları da olabilir.

Distopyalar

• İstenmeyen korku ütopyalarıdır. Teknolojinin hızlı gelişimi ve I. Dünya Savaşı sonrası karamsarlık distopyaların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

İstenen Ütopya Örnekleri

• Platon - "Devlet"
• Aristoteles - "Politika"
• Aziz Augustinus - "Tanrı Devleti"
• Farabi - "Erdemliler Kenti"
• Tommaso Campanella - "Güneş Ülkesi"
• F. Bacon - "Yeni Atlantis"

Distopya Örnekleri

• George Orwell - "1984"
• Aldoux Huxley - "Cesur Yeni Dünya"
• Ray Bradbury - "Fahrenheit 451"

Bilimsel Çalışmaların 15.-17. Yüzyıl Felsefesine Etkisi

• Francis Bacon, Aristoteles'in tümdengelimine karşı tümevarım yöntemini savunmuştur.
• Bacon'a göre doğru düşüncenin önünde "idol" adı verilen engeller vardır ve zihnin bu önyargılardan kurtulması gerekir.

Bacon'a Göre Zihne Engel 4 İdol (Put) Vardır

• Kabile idolleri: İnsan doğasına yerleşmiş önyargılardır ve akıl doğayı anlamaya çalışırken hatalar yapmasına neden olur.
• Mağara idolleri: Kişisel özelliklerdir ve her insan kendi "mağarasının" ışık ve gölgesinden etkilenir.
• Çarşı-Pazar idolleri: Dildeki önyargılardır ve sözcüklerin kullanımı sonucu farklı anlaşılmalar ortaya çıkar.
• Tiyatro idolleri: Bazı düşüncelerin otorite olarak kabul edilmesinden kaynaklanır.

15.-17. Yüzyılda Öne Çıkan Konular ve Görüşler

• Hümanizm
• Bilimsel Yöntem
• Kartezyen Felsefe

Hukuk Felsefesi

• Thomas Hobbes'un devlet anlayışı 17. yüzyılda etkili olmuştur. İnsan doğası gereği bencildir ve doğal yaşamda savaş ortamı yaşanır.
• İnsanlar bu durumdan kurtulmak için haklarını bir egemene devreder ve devleti oluştururlar.
• Hobbes'a göre devlet zorunludur; devlet yokken herkes herkesle savaşır ve insanlar devlete bağlılık gösterir, karşılığında devlet de onları korur.

18.-19. Yüzyıl Felsefesi

• 17. yüzyıl ile başlayan bu dönemde tanrı, akıl, doğa ve insan kavramları yeni bir senteze ulaşmış ve Avrupa'da "Aydınlanma Felsefesi" denilen düşünce akımı ortaya çıkmıştır, bu çağ "akıl çağı" olarak adlandırılır.

18.-19. Yüzyıl Felsefesini Hazırlayan Düşünce Ortamının Özellikleri

• Reform ve Rönesans etkileri
• Descartes'in kartezyen felsefesi
• N. Kopernik, G.Galilei ve F. Bacon gibi bilim insanlarının çalışmaları
• T. Hobbes'un siyaset ve hukuk alanındaki fikirleri

18.-19. Yüzyılda Öne Çıkan Felsefi Problemler

• Birey-Devlet İlişkisi
• Ahlak İlkesi
• Varlığın Oluşu
• Bilginin Kaynağı

Varlığın Oluşu

• Auguste Comte'un 3 hal yasası bu felsefi problemle ilgilidir. Comte, bu yasa ile insanların ve olayların açıklanabileceğini savunmuştur.

3 Hal Yasası

• Teolojik Aşama: Olaylar doğaüstü güçlerle açıklanır. İnsanlar cansız nesnelere tapar ve örneğin tsunaminin bir okyanus tanrısının öfkesi olduğuna inanırlar.
• Metafizik Aşama: Olaylar soyut kavramlarla, hayal gücüne dayanarak açıklanır. Teolojik aşamanın uzantısıdır. Örneğin, tsunami tanrının insanlara verdiği bir cezadır.
• Pozitivist Aşama: Olaylar bilimsel yasalarla açıklanır ve bilimsel yönteme güvenilir. Örneğin, tsunaminin bilimsel sebepleri açıklanır.

Bilginin Kaynağı Problemi

• John Locke, empirizm (deneycilik) düşüncesinin temsilcisidir. Doğru bilgi sadece deneyden gelir ve insan zihni doğuştan boş bir levhadır (tabula rasa).

Ahlak İlkesi Problemi

• Bu dönemin filozofları ahlakı akılla anlama eğiliminde olmuşlardır. J. Bentham ve Immanuel Kant bu konuda önemlidir.

Immanuel Kant

• Kant'ın ahlak kuramı "ödev" ahlakı olarak bilinir.
• Kant, "iyi istenç" kavramına vurgu yapar.
• Evrensel ahlak yasasını kabul eder ve "koşulsuz buyruk" tanımını ortaya koyar: "Öyle hareket et ki davranışların tüm insanlar için geçerli bir yasa olsun."
• Bir eylemin ahlaklı sayılabilmesi için çıkar taşımaması gerekir ve eylemin ahlaki olup olmamasının ölçütü amaç, niyettir.

Jeremia Bentham

• Evrensel ahlak yasasının öznel kaynaklı olduğunu kabul eder.
• İnsan doğası acıdan kaçar ve hazzı ister.
• Evrensel ahlak yasası en büyük sayıda insan için en yüksek mutluluğu sağlamaktır.
• Çoğunluğun faydasına olan eylem, doğru eylemdir.