Untitled Quiz

Anatomiye Giriş ve Terminoloji

• Anatomi, insan vücudunun normal şeklini, yapısını ve bu yapıyı oluşturan organlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır.
• Kelime kökeni olarak Grekçe "Anatemnein" mastarından gelir, "ayırmak" veya "kesmek" anlamlarına gelir.
• Latince'de "Dissection" karşılığı kullanılır, "parçalamak" ve "kesmek" anlamlarına gelir.

Anatominin Bilimdeki Yeri

• Anatomi, canlıları (biyolojik grup) inceleyen doğa bilimlerine dahildir.
• Biyoloji, canlı varlıkların oluşumunu, büyümesini, yaşamını, üremesini, yapılarını, şekillerini bilimsel yöntemlerle inceleyen geniş bir disiplindir.
• Morfoloji (biçimbilim), canlıların yapı ve biçimini, organların iç bölümlerini ve diğer özelliklerini inceler.
• Fizyoloji ise organların zaman içindeki görevlerini (fonksiyonlarını) inceler.

Anatominin Alt Grupları

• Makroskopik Anatomi (Gross Anatomi): İnsan yapısını gözle görülebilen şekliyle inceler; eğitimde kadavra, modeller ve çeşitli görsel-işitsel materyaller kullanılır.
• Mikroskopik Anatomi (Histoloji): Vücudu oluşturan organlardan alınan özel doku örneklerini mikroskop altında inceler.
• Sitoloji: Hücre bilimini ifade eder, histolojinin bir bölümü olarak kabul edilir ve hücrenin yapılarını ayrıntılı olarak inceler.
• Gelişimsel Anatomi (Developmental Anatomy): İnsan vücudunun şekillenmeye başladığı ilk andan ölümüne kadar geçirdiği evreleri ve normal yapısal değişiklikleri inceler.
  • Doğum Öncesi Dönemi Anatomisi (Embriyoloji): Dişi ve erkek eşey hücrelerinin birleşmesi ile şekillenen zigot oluşumundan doğuma kadar olan dönemi inceler.
  • Çocukluk Dönemi Anatomisi (Child Anatomy): Doğumdan itibaren puberte dönemi sonrasına kadar süren gelişimi inceler.
  • Erişkin Dönemi Anatomisi (Adult Anatomy): Erişkin insan vücudunun yapısını inceler.
  • Yaşlılık Dönemi Anatomisi (Geriatric Anatomy) : Yaşlı insanlardaki normal yapısal değişiklikleri inceler.
• Patolojik Anatomi: İnsan dokusunun makroskopik veya mikroskopik olarak normal olmayan yapısını inceler.

Öğrenim Yöntemlerine Göre Anatominin Alt Grupları

• Sistematik Anatomi (Anatomia Systematica): Organizmayı sistemlere ayırarak inceler; organlar ve doku grupları belirli bir sırayla öğretilir.
• Bölgesel Anatomi (Anatomia Topographica-Anatomia Regionalis): Vücut bölgelere ayrılarak incelenir; doku ve organlar dıştan içe doğru incelenir.
• Karşılaştırmalı Anatomi (Anatomia Comparativa): İnsanlar ve hayvanlar arasındaki benzer organları karşılaştırarak inceler.
• Cerrahi Anatomi (Anatomia Chirurgica): Cerrahi uygulamaları dikkate alarak organizmayı topografik olarak inceler.
• Klinik Anatomi (Anatomia Clinica): Sistematik, topografik ve cerrahi anatomi bilgilerinin klinikte canlı insan üzerinde uygulanmasıdır.
• Yüzeysel (Surface) Anatomi: Canlı üzerinde organları elle, gözle veya radyolojik yöntemlerle inceler.
• Estetik (Plastik-Artistik) Anatomi: Vücudun dış şeklinde oluşan değişiklikleri ve nedenlerini inceler, ressam ve heykeltraşları ilgilendirir.
• Spor Anatomisi: Spor eğitimi verilen kurumlarda hareket sistemini oluşturan yapıların incelenmesine dayanır.

Anatomi Tarihçesi

• Anatomi en eski temel tıp bilimidir, M.Ö. 500'de Mısır'da çalışılmaya başlanmıştır.
• M.Ö. 460-377 yıllarında Hipokrat tarafından Yunanistan'da çalışılmıştır ve kendisi tıbbın babası olarak kabul edilir.
• Galenos (M.S. 130-200) hayvanlar üzerinde anatomik çalışmalar yapmıştır ve eserleri orta çağ sonlarına kadar kullanılmıştır.
• İbn-i Sina (980-1037) "Tıp Kanunu" adlı eserinde anatomi ve fizyoloji ile ilgili konulara yer vermiştir.
• Leonardo da Vinci'nin (1452-1519) insan vücudu çizimleri hala geçerliliğini korumaktadır.
• Aristotales, komperativ anatomi ve gelişimsel anatomi (embriyoloji) üzerine çalışmış ve “kesip ayırma, parçalama” anlamına gelen Anatomi terimini kullanmıştır. Bu terim, Latince "dissecare, dissectio” kelimesi ile eş anlamlıdır.
• 16. yüzyılda Andreas Vesalius (1514-1564) kadavralar üzerinde çalışmalar yaparak "De fabrica corporis humani" adlı eseri yazmıştır ve anatominin babası olarak kabul edilir.
• Türkler'de Hekim Şanizade Mehmet Ataullah Efendi 1816'da "Teşrih (Anatomi)" adlı eseri yazmıştır.
• Türkiye'de modern anatominin kurucusu Mazhar Paşa'dır.
• Nurettin Ali Berkol ve Zeki Zeren'in Türkiye'de anatominin gelişmesine büyük katkıları olmuştur.
• Anatomi eğitiminde esas materyal "cadaver"dir, "solucana verilecek et" anlamına gelir.

Anatomik Pozisyon

• Kişi ayakta, dik durumda, üst ekstremiteler yanlarda, ayaklar bitişik, avuç içleri, yüz ve gözler karşıya bakar pozisyondadır.
• Anatomik tarifler, bu pozisyondaki bir insanın vücudundan geçen hayali düzlemlerle ilişkisine göre yapılır.

Düzlemler ve Eksenler

• Anatomide organ ve oluşumların durumunu, yönünü ve birbirleri ile olan komşuluklarını anlatabilmek için düzlem ve eksenler tanımlanmıştır.
  • Planum medianum: İnsan vücudunu sağ ve sol eşit iki parçaya ayıran düzlemdir. (Sagittal ortası)
  • Planum sagittale: İnsan vücudunu sağ ve sol eşit olmayan iki parçaya ayıran düzlemdir, planum medianuma paraleldir.
  • Planum horizontale (transversale): Yere paralel geçen, vücudu üst ve alt olmak üzere eşit olmayan iki parçaya ayıran düzlemdir, sagittal ve frontal düzlemlere diktir.
  • Planum frontale (coronale): Yüze paralel geçen, vücudu ön ve arka olmak üzere eşit olmayan iki parçaya ayıran düzlemdir.
• Eksen, hareket sırasında hareket etmeyen noktalardan geçen hayali çizgidir.
  • Axis verticalis: Baştan ayaklara doğru geçirilen ve yere dik olan eksendir.
  • Axis sagittalis: Yere paralel olarak önden arkaya veya arkadan öne geçirilen eksendir.
  • Axis transversalis: Yere paralel olarak sağdan sola veya soldan sağa geçirilen eksendir.

Vücudun Bölümleri

• Caput (Baş)
• Collum, cervix (Boyun)
• Truncus (Gövde)
• Thorax (Göğüs)
• Abdomen (Karın)
• Dorsum (Sırt)
• Membrum superius (Üst ekstremite): Brachium (Kol), Antebrachium (Ön kol), Manus (El)
• Membrum inferius (Alt ekstremite): Femur (Uyluk), Crus (Bacak), Pes (Ayak)

İnsan Vücudundaki Boşluklar

• Cavitas cranialis (Kafa boşluğu)
• Cavitas thoracis (Göğüs boşluğu)
• Cavitas abdominalis (Karın boşluğu)
• Cavitas pelvis (Pelvis boşluğu)
• Cavitas spinalis (Omurilik kanalı)
• Perikardial boşluk

Sistemler

• Systema integumentum (Deri ve ekleri)
• Systema locomotoria (Hareket sistemi)
• Systema cardiovasculare (Kardiyovasküler sistem)
• Systema digestorium (Sindirim sistemi)
• Systema respiratoria (Solunum sistemi)
• Systema nervosum (Sinir sistemi)
• Systema urogenitale (Ürogenital sistem)
• Systema endocrinologia (Endokrin sistemi)
• Systema organa sensuum (Duyu organları sistemi)

Terminoloji

• Anatomik terimler Latince veya Grekçe kökenlidir.
• Nomina Anatomica adlı kitapta toplanarak tüm dünyada aynı isimlendirmelerin kullanılması sağlanmıştır. Terminolojide kullanılan harflerin okunuşları da farklıdır.
• Terimler, keşfeden kişinin isminden, bitki ve hayvanlardan, savaş ortamından esinlenerek oluşturulmuştur.

Anatomide Sık Kullanılan Yön ve Yer Belirten Terimler

• dexter: sağ
• sinister: sol
• anterior: ön, önde
• posterior: arka, arkada
• ventralis: karın tarafında
• dorsalis: sırt tarafında
• sagittalis: oksal, ok yönünde
• transversalis: enine, yönünde
• medialis: iç yan
• lateralis: dış yan
• verticalis: düşey
• horizontalis: yatay
• superior: üst, üstte
• inferior: alt, altta
• cranialis: baş tarafında
• caudalis: ayak tarafında, kuyruk tarafında
• superficialis: yüzeysel
• profundus: derin
• medius: orta
• intermedius: iki oluşumun arasında
• longitudinalis: boyuna, boyunca
• centralis: merkezi
• peripheralis: çevre
• internalis: iç (dahili)
• externalis: dış (harici)
• proximalis: merkezi
• distalis: merkezden uzak
• ipsilateralis: aynı taraf
• contralateralis: karşı taraf
• apex: tepe
• basis: taban
• apicalis: tepede
• basalis: tabanda

Temel Hareket Terimleri

• Flexio: Sagittal düzlemde yapılan, vücut kısımları arasındaki açıyı azaltan harekettir.
• Extensio: Sagittal düzlemde yapılan, vücut kısımları arasındaki açıyı artıran harekettir.
• Lateral flexio: Koronal düzlemde baş ve gövdenin yana eğilme hareketidir.
• Abductio: Koronal düzlemde yapılan ve median düzlemden uzaklaşma hareketidir.
• Adductio: Koronal düzlemde yapılan ve median düzleme doğru olan harekettir.
• Protractio: Mandibula veya omuzun öne doğru çekilme hareketidir.
• Retractio: Mandibula veya omuzun arkaya doğru çekilme hareketidir.
• Elevatio: Çene veya omuzun yukarı doğru olan hareketidir.
• Depressio: Çene veya omuzun aşağı doğru olan hareketidir.
• Rotatio medialis: Vücudun bir parçasının uzun ekseni çevresinde içe doğru dönme hareketidir.
• Rotatio lateralis: Vücudun bir parçasının uzun ekseni çevresinde dışa doğru dönme hareketidir.
• Pronatio: Radius kemiğinin uzun ekseni etrafında içe dönmesiyle oluşan önkol ve elin iç rotasyonudur.
• Supinatio: Radius kemiğinin uzun ekseni etrafında dışa dönmesiyle oluşan önkol ve elin dış rotasyonudur.
• Circumductio: Fleksiyon-ekstensiyon, abduksiyon-adduksiyon ve rotasyon hareketlerinin kombinasyonu ile yapılan dairesel harekettir.
• Evertio: Ayak tabanının median düzlemden uzaklaşması ve yukarı-dışa bakması durumudur.
• Invertio: Ayak tabanının median düzleme doğru yaklaşması ve aşağı-içe bakması durumudur.
• Supinus: Sırt üstü yatış pozisyonudur.
• Pronus: Yüz üstü yatış pozisyonudur.
• Oppositio: Başparmak pulpasının diğer parmak pulpalarına değdirildiği harekettir.

Anatomide Sık Kullanılan Önekler

• ante-: ön, önde bulunan
• retro-: arka, arkada bulunan
• intra-: iç, içinde bulunan
• extra-: dış, dışında bulunan; ayrıca, fazla
• sub-: alt, altta bulunan
• supra-: üst, üstte bulunan
• infra-: alt, altta bulunan; öte, ötesinde bulunan
• inter-: ara, arasında bulunan
• ultra-: uzakta
• epi-: üst, üstünde, yakınında
• circum-: çevresinde
• peri-: etrafında, ilerisinde
• endo-: içinde
• ecto-: dışında
• pre-: öncü, önce, önünde
• post-: sonu, sonrası, arkası
• super-: normalin üstünde, aşırı, fazla
• hyper-: üst, üzerinde, yukarısında; aşırı, fazla
• hypo-: alt, altında, aşağısında; eksik
• mega-: aşırı büyük, aşırı geniş
• macro-: büyük, iri
• micro-: minik
• pyo-: cerahat, irin ile ilgili
• pyro-: ateş, ısı ile ilgili
• pseudo-: yalancı, sahte
• uno-: bir
• bi-: iki
• tri-: üç
• tetra-/quadri-: dört, dört kat
• mono-: bir, tek
• multi-: çok, birden fazla

Anatomide Kullanılan Kısaltmalar

• a, aa: arteria, arteriae, atardamar, atardamarlar
• art, artt: articulatio, articulationes, eklem, eklemler
• cart, cartil: cartilago, kıkırdak
• digit: digitus, parmak
• fac: facies, yüz
• fasc: fasciculus, demetçik, küçük demet
• for: foramen, delik
• ggl, ggll: ganglion, ganglia, düğüm, düğümler (sinir düğümü)
• gl., gll: glandula, glandulae, bez, bezler
• inc: incisura, çentik
• lig, ligg: ligamentum, ligamenta, bağ, bağlar
• memb: membrana, zar
• m, mm: musculus, musculi, kas, kaslar
• n, nn: nervus, nervi, sinir, sinirler
• nucl, nucll: nucleus, nuclei, çekirdek, çekirdekler
• pl, plex: plexus, ağ, ağ şeklinde yapı
• proc., procc: processus, processi, çıkıntı, çıkıntılar

Anatomik Bölgeler ile İlgili Kısaltmalar

• C - cervicalis: Boyun
• T - thoracalis: Göğüs
• L - lumbalis: Bel
• S - sacralis: Kalça, leğen
• Co - coccygeal: Kuyruk sokumu, koksiks

Anatomi ile İlgili Sıfatların Kısaltılması

• ant.: anterior, anterius; ön, öndeki
• post.: posterior, posterius; arka, arkadaki
• dext.: dexter, dextra, dextrum; sağ, sağdaki
• sin.: sinister, sinistra sinistrum; sol, soldaki
• inf.: inferior, inferius; alt, alttaki
• sup.: superior, superius; üst, üstteki
• superfic.: superficialis, superficiale; yüzeysel
• prof.: profundus, profunda, profundum; derin, derinde olan
• int.: internalis; iç, içte olan
• ext.: externalis; dış, dışta olan
• obl.: obliquus, obliqua; eğik, eğik olan
• dor.: dorsalis, dorsale; sırt ile ilgili
• vent.: ventralis, ventrale; ön yüz ile ilgili, karınla ilgili
• lat.: lateralis, laterale; dış yan, dışyanda olan
• med. medialis, mediale; iç, iç yanda olan
• median.: medianus, mediana, medianum; arada olan
• caud.: caudales, caudale; kuyruk tarafında olan
• cran.: cranialis, craniale; baş tarafında olan
• dist.: distalis; merkezden uzakta olan
• prox.: proximalis; merkeze yakın olan