Unia Polski z Węgrami i Litwą

• Unia z Węgrami i Litwą

Andegawenowie na polskim tronie

• Pierwszy układ o sukcesji z Andegawenami był między Władysławem Łokietkiem i Karolem Robertem.
• Układ odnowiony przez Kazimierza Wielkiego i Ludwika Wielkiego (Węgierskiego).
• Szlachta polska zaprzysięgła.
• Przywilej w Budzie (1355r.) gwarantował poszanowanie praw szlachty i nienakładania nowych podatków.
• 1370r. - Ludwik I Wielki zostaje nowym władcą Polski, tworząc unię personalną Polski i Węgier.
• Unia personalna oznacza, że państwa są połączone osobą wspólnego monarchy, ale zachowują odrębność polityczną i ustrojową.
• Faktyczną władzę na terenie Polski sprawowała matka Ludwika, Elżbieta Łokietkówna.
• Ludwik Węgierski nie posiadał męskiego potomka, a według umowy o sukcesji tylko mężczyzna mógł po nim przejąć tron.

Przywilej koszycki - 1374r.

• Przyczyna wydania przywileju koszyckiego to potrzeba zyskania poparcia szlachty na osadzenie córki Ludwika na tronie.
• Postanowienia przywileju koszyckiego:
  • Podatek majątkowy w wysokości 2 groszy z łana (wcześniej specjalnie wybierał aż po 12gr) i niepodwyższanie go bez zgody szlachty.
  • Płacenie szlachcie za wyprawy poza granice.
  • Zwolnienie z obowiązku utrzymywania twierdz granicznych.
  • Zwolnienie z utrzymania dworu w podróży.
  • Powoływanie jedynie Polaków na stanowiska.
• 1382r. - śmierć Ludwika Węgierskiego rozpoczyna dwuletnie bezkrólewie.
• 1384r. - tron przejmuje Jadwiga Andegaweńska, a unia personalna z Węgrami przestaje istnieć.

Jadwiga Andegaweńska

• Jadwiga Andegaweńska była zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem.
• Panowie wolą Wielkiego Księcia Litewskiego Jogaiła, czyli Jagiełło.
• Odnowienie Akademii Krakowskiej – 1400.
• Po objęciu korony polskiej zerwała zaręczyny z Habsburgiem i wyszła za Władysława Jagiełłę.

Pogańska Litwa

• Pierwsza połowa XIVw. - książę Giedymin zjednoczył ziemie litewskie, dając początek dynastii Giedyminowiczów.
• Olgierd i Kiejstut byli synami Giedymina.
• Giedymin wraz z synami przekształcił Wielkie Księstwo Litewskie w rozległe i zaborcze państwo.
• Krzyżacy byli głównym zagrożeniem Litwy, a ich celem była ekspansja na ziemie litewskie.
• Zakon tłumaczył swoje wyprawy szerzeniem wiary, ponieważ Litwa była ostatnim pogańskim krajem w Europie.
• Jagiełło objął tron po śmierci Olgierda. Pokonanie Kiejstuta.

Unia Polski z Litwą

• W imieniu małoletniej Jadwigi władzę sprawowali możnowładcy małopolscy, którzy rozpoczęli poszukiwania męża dla królowej.

Korzyści małżeństwa Jadwigi i Jagiełły

• Koniec sporów o Ruś Halicką, Wołyń i Podole oraz kres najazdów litewskich na ziemie polskie
• Wspólna walka z zakonem krzyżackim
• Możliwość ekspansji gospodarczej Polski na Rusi
• Chrystianizacja Litwy zapewniała Polsce reputację królestwa, które pokojowo nawróciło ostatni pogański kraj w Europie, podnosząc prestiż Kościoła polskiego
• Odebranie Krzyżakom pretekstu do łupieżczych wypraw na terenie Litwy

Unia w Krewie - 1385r. - unia personalna

• Postanowienia unii w Krewie:
  • Chrzest Jagiełły w obrządku katolickim
  • Małżeństwo z Jadwigą
  • Odszkodowanie dla Wilhelma Habsburga
  • Uwolnienie polskich jeńców przebywających na Litwie
  • Odebranie ziem utraconych przez Polaków
  • Niejasna "inkorporacja" Litwy - Polacy myśleli, że to oznacza, że Litwa zostaje przyłączona do Polski, a Litwini myśleli, że oba kraje łączy jedynie wspólny władca
• 1386r. - chrzest Jagiełły (przyjął imię Władysław), ślub i koronacja Władysława Jagiełły

Pierwsze lata unii

• Krzyżacy nie uznają chrztu Jagiełły, a małżeństwo jego i Jadwigi uważają za nielegalne, dążąc do rozbicia unii.
• Napływ Polaków na tereny Litwy wzbudza niezadowolenie części bojarów.
• Witold stanął na czele litwińskich możnowładców i wraz z Krzyżakami rozpoczął walkę o tron wielkoksiążęcy, co zapoczątkowało wojnę domową na Litwie.
• Polacy i Litwini obronili Wilno przed Krzyżakami, a po paru latach Witold zerwał sojusz z zakonem i pojednał się z Władysławem Jagiełłą (ceną pojednania było uznanie przez Witolda samodzielnych rządów książęcych Jagiełły na Litwie przy zachowaniu unii z Polską).
• 1398r. - Witold ponownie zawarł sojusz z Krzyżakami i oddał im Żmudź w zamian za wsparcie w wyprawie na Tatarów.
• Witold liczył, że dzięki podbojom umocni pozycję Litwy na Rusi i uniezależni ją od Polski.
• Poniósł on jednak klęskę w bitwie nad Worsklą.
• 1401r. - unia wileńsko-radomska - uznano odrębność Litwy oraz dożywotnią władzę Witolda jako wielkiego księcia

1413r. unia horodelska

• Litwa posiada odrębnego władcę, podlegającego królowi polskiemu
• Wielkiego księcia wyznaczał król w porozumieniu z radą panów świeckich i duchownych obu państw
• Po śmierci Jagiełły nowego następce musiał zatwierdzić wielki książę i bojarowie
• Unia miała obowiązywać nawet po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów
• Równość w prawach między szlachtą polską, a litewską (która przyjęła wiarę katolicką)
• 47 rodów bojarskich Litwy przyjętych do herbów szlachty polskiej
• Wprowadzenie na Litwie urzędów wojewodów, starostów i kasztelanów
• Możni obu państw mieli rozpatrywać wspólne sprawy na zjazdach

Polityka dynastyczna Jagiełły

• Od Władysława Jagiełły zaczynamy nazywać dynastię dynastią Jagiellonów.
• Na Węgrzech panuje Maria Andegaweńska, starsza córka Ludwika Węgierskiego, która nie została zaakceptowana przez polskie rycerstwo.

Po śmierci Jadwigi ceną utrzymania tronu przez Jagiełłę było nadanie wielu praw możnowładcom.

• Prawa nadane możnowładcom:
  • Wzrost znaczenia rady królewskiej
  • Władca musiał liczyć się ze zdaniem rady królewskiej (mimo, że stanowiła jedynie organ doradczy)
• Sytuacja Władysława Jagiełły zdecydowanie poprawiła się.
• Efektem czwartego małżeństwa Władysława byli dwaj męscy potomkowie - Władysław i Kazimierz.
• Nadanie przywileji w Jedlni (1430r.) i Krakowie (1433r.) - nietykalność osobista dla szlachty (szlachcic nie mógł być więziony bez wyroku odpowiedniego sądu)