Тыныс алу механизмі

Study Notes

Тыныс алу механизмі

Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері нейрогуморальды реттелу арқылы жүреді.
Тыныс алу орталық жүйке жүйесімен реттеледі.
Тыныс алу мен тыныс шығарудың ырғағын сопақша мида орналасқан тыныс орталығы басқарады.
Қандағы көмірқышқыл газының (СО2) концентрациясының артуы арнайы жасушалар – хеморецепторларды қозады.
Бұл қозу тыныс орталығына жүйке импульстері арқылы жеткізіледі.
Тыныс орталығы қозғалғыш нейрондар арқылы қабырғааралық бұлшық еттер мен көкетке (диафрагмаға) сигнал береді.
Бұлшық еттер жиырылып, кеуде қуысының көлемін арттырады.
Өкпедегі қысым төмендеп, ауа өкпеге ішіне тартылады (тыныс алу).
Тыныс алмаған кезде дене қысымы атмосфералық қысымға тең (нөлдік қысым).
Тыныс алу кезінде кеуде қуысындағы қысым атмосфералық қысымнан төмен болады.
Паскаль заңына сәйкес тыныс алу жүреді.
Тыныс шығарған кезде өкпедегі қысым атмосфералық қысымнан жоғары болады.
Бұл ауаның шприцтен шығуына ұқсайды.
Тыныс шығарған кезде кеуде қуысының көлемі кішірейеді.

Тыныс рефлекстері

Тыныс орталығы жөтел және түшкіру сияқты қорғаныш рефлекстерін де басқарады.
Бұған химиялық (иістер) немесе механикалық (шаң-тозаң, шырыш) тітіркендіргіштер себеп болады.
Тітіркендіру рецепторлар арқылы тыныс орталығына жеткізіледі.
Бұлшық еттер күрт жиырылып, тыныс шығаруды тездетеді (мұрын – түшкіру, ауыз – жөтел).

Тыныс реттеу жолдары

Симпатикалық жүйке жүйесі тынысты жиілетеді.
Парасимпатикалық жүйке жүйесі тынысты тежейді.
Тыныс орталығының жұмысына қанның химиялық құрамы да әсер етеді.
Қандағы көміртегі диоксидінің концентрациясы жоғарылаған сайын, тыныс жиілейді.
Адреналин (бүйрекүсті бездерінің гормоны) да тыныс жылдамдығына әсер етеді.

Тыныс алу бұлшық еттері

Қабырғааралық бұлшық еттер мен көкет (диафрагма) тыныс алу қозғалыстарын жүзеге асырады.
Тыныс алу кезінде қабырғааралық бұлшық еттер кеуде қуысын кеңейтеді.
Көкет (диафрагма) кеуде мен құрсақ қуыстарын бөліп тұратын бұлшық ет.
Көкет кішірейіп, құрсақ қуысының мүшелерін төмен қарай жылжытады.
Бұл өкпені төменгі жағынан тартып, кеуде қуысының көлемін арттырып, өкпенің қысымы төмендейді.
Бұл әсерден өкпе ауамен толады.
Тыныс шығарған кезде кеуде қуысы мен өкпенің көлемі кішірейеді.
Көкет жоғары көтеріліп, ауа сыртқа шығады.

Тыныс алу түрлері

Тыныс түрінің екі типі бар: кеуделік (әйелдерде жиі) және құрсақтық (ерлерде жиі).
Кеуделік тыныста алғашқы белсенділік қабырғааралық бұлшық еттердің болуы.
Құрсақтық тыныста белсенділік көкектің болуы.

Description

Бұл тест тыныс алу механизмі мен оның нейрогуморальды реттелуін түсіндіреді. Тыныс алу орталығы, тыныс алу мен тыныс шығарудың ырғағы, және ауа ағынының динамикасы туралы мәліметтер беріледі. Дұрыс жауап беру арқылы сіз тыныс алу физиологиясын қаншалықты меңгергеніңізді тексере аласыз.