Туынды сөздердің жасалуы, қазақ тілі

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Туынды сөздердің жасалуының негізгі тәсілі қазақ тілінде қалай анықталады?

  • Түбір сөздерге жұрнақтар жалғау арқылы. (correct)
  • Түбір сөздерге көмекші сөздер қосу арқылы.
  • Түбір сөздерге жалғаулар жалғау арқылы.
  • Түбір сөздерге қосымшалар жалғау арқылы.

Қайсысы туынды сөз болып табылмайды?

  • Оқу
  • Кітап (correct)
  • Суса
  • Балалық

Есім сөзден етістік тудыратын туынды сөзге мысал келтіріңіз.

  • Суса (correct)
  • Оқу
  • Балалық
  • Жазыл

Туынды сөздердің тілдегі маңызын сипаттайтын жауапты көрсетіңіз.

<p>Тілдің лексикалық құрамын байытады және жаңа ұғымдарды білдіруге мүмкіндік береді. (D)</p> Signup and view all the answers

Қай жұрнақ етістік тудыратын жұрнаққа жатпайды?

<p>-кер (B)</p> Signup and view all the answers

"Жазушы" сөзінің жасалу жолын анықтаңыз.

<p>&quot;Жаз&quot; түбірінен &quot;-ушы&quot; жұрнағы арқылы жасалған. (C)</p> Signup and view all the answers

Туынды сөздерді талдау кезінде қандай қадамдар жасалады?

<p>Түбірді, жұрнақты анықтау, жұрнақтың мағынасын және сөздің жалпы мағынасын анықтау. (B)</p> Signup and view all the answers

Туынды сөздердің қандай ерекшелігі бар?

<p>Түбірлес сөздермен мағыналық байланыста болады және түбір сөздің мағынасын нақтылайды. (C)</p> Signup and view all the answers

"Дәрігер" сөзі қандай жолмен жасалған?

<p>&quot;Дәрі&quot; түбірінен &quot;-гер&quot; жұрнағы арқылы жасалған. (A)</p> Signup and view all the answers

Тілдік сауаттылықтың негізі не болып табылады?

<p>Туынды сөздерді дұрыс қолдану. (A)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Туынды сөздер дегеніміз не?

Түбір сөздерге жұрнақтар қосу арқылы жасалған сөздер.

Туынды сөздердің рөлі?

Қазақ тілінде сөзжасамның негізгі әдісі, лексикалық мағынаны өзгертеді және жаңа сөздер жасайды.

Туынды сөздер қалай жасалады?

Есімнен есім, есімнен етістік, етістіктен есім, етістіктен етістік тудыру.

Туынды сөздердің маңызы?

Тілдің лексикалық құрамын байытады, жаңа ұғымдарды білдіреді, сөздердің байланысын көрсетеді.

Signup and view all the flashcards

Туынды сөздерді талдау?

Сөздің түбірін, жұрнағын және жалпы мағынасын анықтау.

Signup and view all the flashcards

Туынды сөздердің қорытындысы?

Тілдің дамуында маңызды рөл атқарады, тілді байытып, тілдік сауаттылықты арттырады.

Signup and view all the flashcards

Туынды сөздердің ерекшелігі?

Мағыналық байланысы бар, түбір сөздің мағынасын нақтылайды, жаңа грамматикалық формаға ие.

Signup and view all the flashcards

Есім тудыратын жұрнақтар?

-лық, -ші, -паз, -кер, -хана есім тудыратын жұрнақтарға жатады.

Signup and view all the flashcards

Етістік тудыратын жұрнақтар?

-ла, -ле, -да, -де, -ыл, -ін етістік тудыратын жұрнақтарға жатады.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

  • Туынды сөздер — түбір сөздерге жұрнақтар жалғану арқылы жасалған сөздер.
  • Туынды сөздер қазақ тілінде сөзжасамның негізгі тәсілі болып табылады.
  • Сөзжасам жұрнақтары сөздердің лексикалық мағынасын өзгертеді және жаңа сөздер тудырады.

Туынды сөздердің жасалу жолдары

  • Есім сөздерден есім тудыру:
    • Мысал: "бала" (түбір) + "-лық" (жұрнақ) → "балалық" (туынды)
  • Есім сөздерден етістік тудыру:
    • Мысал: "су" (түбір) + "-са" (жұрнақ) → "суса" (туынды)
  • Етістік сөздерден есім тудыру:
    • Мысал: "оқы" (түбір) + "-у" (жұрнақ) → "оқу" (туынды)
  • Етістік сөздерден етістік тудыру:
    • Мысал: "жаз" (түбір) + "-ыл" (жұрнақ) → "жазыл" (туынды)

Туынды сөздердің маңызы

  • Тілдің лексикалық құрамын байытады.
  • Жаңа ұғымдарды білдіруге мүмкіндік береді.
  • Сөздердің мағыналық және грамматикалық байланысын көрсетеді.
  • Тілдің жүйелілігін қамтамасыз етеді.

Жұрнақтардың түрлері

  • Есім тудыратын жұрнақтар:
    • Мысалдар: -лық, -ші, -паз, -кер, -хана
  • Етістік тудыратын жұрнақтар:
    • Мысалдар: -ла, -ле, -да, -де, -ыл, -ін

Туынды сөздердің ерекшеліктері

  • Түбірлес сөздермен мағыналық байланыста болады.
  • Түбір сөздің мағынасын нақтылайды немесе кеңейтеді.
  • Жаңа грамматикалық формаға ие болады.

Мысалдар

  • "Оқушы" сөзі "оқы" түбірінен "-ушы" жұрнағы арқылы жасалған.
  • "Дәрігер" сөзі "дәрі" түбірінен "-гер" жұрнағы арқылы жасалған.
  • "Жазушы" сөзі "жаз" түбірінен "-ушы" жұрнағы арқылы жасалған.

Туынды сөздерді талдау

  • Сөздің түбірін анықтау.
  • Жұрнақты анықтау.
  • Жұрнақтың мағынасын анықтау.
  • Сөздің жалпы мағынасын анықтау.

Қорытынды

  • Туынды сөздер тілдің дамуында маңызды рөл атқарады.
  • Олар арқылы тіл жаңа сөздермен толығып, мағыналық жағынан байиды.
  • Туынды сөздерді дұрыс қолдану тілдік сауаттылықтың негізі болып табылады.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser