Түркі мемлекеттерінің саяси құрылымы

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Көшпелі мемлекеттердің құрылуына әсер ететін негізгі фактор қандай?

Көрші тайпалармен әскери қақтығыстар (correct)

Отырықшы халықпен бейбіт қарым-қатынас

Саяси тұрақтылық

Экономикалық өркендеу

Көшпелі мемлекеттердің әскери басқару жүйесінің ерекшелігі неде?

Тек әкімшілік басқарудың болмауы

Тек отырықшы тұрғындарға арналған қатынастар

Тек үкіметтің келісімімен әсер ету

Әскери демократияның белгілері (correct)

Көшпелі қоғамда тайпалар одағынан мемлекеттік құрылымға өту кезеңінде қандай билік дәстүрі үлкен рөл атқарды?

Демократиялық билік

Саяси билік

Экономикалық билік

Күшті әскери билік (correct)

Тайпа көсемі қандай міндеттерді атқарды?

Жер пайдалану және көші-қон жолдарын бөлу Signup and view all the answers

Қарлұк қағанатындағы үлестік-тайпалардың басшыларының билікке деген көзқарасы қандай болды?

Орталық билікті мойындамау Signup and view all the answers

Көшпелі мемлекеттердегі әскери-саяси басқару жүйесінің ерекшелігі неде?

Көшпелі тұрмыстың ерекшелігіне бейімделу Signup and view all the answers

Түркі халықтарының бірігіп бас қосуға ұмтылуы қандай негізде қалыптасты?

Мемлекеттік этно-саяси бірлестіктер Signup and view all the answers

Көшпелі мемлекеттердің орталық билігінің деңгейі қандай болды?

Төмен деңгей Signup and view all the answers

Көшпелі мемлекеттерде басқарудың негізгі ұйымдастыру жүйесі қандай болды?

Әскери-әкімшілік жүйе Signup and view all the answers

Әскери және әкімшілік биліктердің біріктірілуі неге әкелді?

Билеуші көсемдердің саяси-экономикалық жағынан нығаюына Signup and view all the answers

Түрік қағанатындағы билік жүйесі қанша сатыдан тұрды?

20 Signup and view all the answers

Таққа мұрагерліктің қандай тәсілі VI–XIII ғасырларда қолданылды?

Сатылы мұрагерлік Signup and view all the answers

Жоғары билік кімге мұрагерлік жолмен берілді?

Жасы үлкен інісіне Signup and view all the answers

Мемлекеттің бүкіл аумағы кімнің меншігі болып есептелді?

Билеуші әулеттің Signup and view all the answers

Көшпелі халықтар қандай салық түрін төледі?

Заттай алым Signup and view all the answers

Билеушінің бас ордасы не болды?

Әкімшілік басқару орталығы Signup and view all the answers

Отырықшы халықтардың әлеуметтік жағдайы қандай болды?

Кедейленген Signup and view all the answers

Алым-салық төлеу қандай міндетпен болды?

Әскери міндеткерлік Signup and view all the answers

Көшпелі мал шаруашылығы қандай жағдайда болды?

Көшпелі әдіспен жүргізілген Signup and view all the answers

Таққа үміткерлер екендігі туралы не маңызды?

Жасы үлкендерінің артықшылығы Signup and view all the answers

Study Notes

Мемлекеттердің саяси-әлеуметтік және экономикалық құрылымы

Көшпелі мемлекеттер бұрынғы әлеуметтік құрылымды сақтап қалды, әрі қалыптасқан жүйе отырықшы елдерден ерекшеленді.
Түркі мемлекеттері көрші тайпалармен күрестің нәтижесінде құрылды, әсіресе отырықшы көршілермен әскери қақтығыстар кезінде тайпалар одағына бірікті.
Сыртқы қауіпсіздікті қамтамасыз ету қажет болғандықтан мемлекет құрылуына объективті себеп болды.
Орталық билік көшпелі елдерде шектеулі, әскери демократияның белгілері байқалды.
Әскери ақсүйектер кеңесі мемлекет басқаруында маңызды рөл атқарды, әскери-әкімшілік құрылым көшпелі тұрмысқа бейімделді.

Рулық-тайпалық құрылым

Ерте ортағасырлық мемлекеттерде патриархатты отбасы — ру — тайпа — ел құрылымы сақталды.
Әр тайпаның өз аумағы және жайылымдары болды, тайпа көсемі жайылымдарды бөлуді басқарды.
Тайпа көсемдері жоғары билеушіге салық төлеп тұрды, ал қоғамның қатардағы өкілдері азат адамдар ретінде саналды.

Әскери және әкімшілік биліктің бірігуі

Тайпалар одағынан мемлекеттік құрылымға өту кезеңінде күшті әскери билік дәстүрі маңызды болып табылды.
Үлес-тайпа билеушілері әскери және әкімшілік басқарушылар ретінде қызмет атқарды.
Биліктің біртұтас болуы билеуші көсемдерінің саяси-экономикалық әсерін нығайтты.

Әлеуметтік иерархия

Ақсүйектер тобында қатаң иерархия қалыптасты, қызметкерлер мен әлеуметтік топтар арасында бағыныштылық жүйесі болды.
Ақсүйек тайпалар мен тәуелді тайпалар болып бөліну, алым-салық төлеу жүйесімен қатар жүрді.
Түрік қағанатында билік лауазымы 20-дан астам сатыдан түрлі деңгейде бөлінді.

Мұрагерлік жүйе

Билік мұрагерлік арқылы берілді; ханның мөртаңбасы мемлекеттік нышан болды.
VI—XIII ғасырларда мұрагерлік сатылы түрде, жасы үлкендерге басымдық беру арқылы жүзеге асты.
XIV—XV ғасырларда тікелей мұрагерлік дәстүр пайда болды, яғни хан билігіне баласы мұрагер болды.

Мемлекеттік басқару құрылымы

Биліушілерде мемлекеттік және әкімшілік басқару ретінде орталықтар болды; жеке үлестік билеушілер сарайларға ие болған.
Жоғары билеушінің міндеттері: ішкі тәртіп пен шекара қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сот үкімдерін орындау.
Мемлекеттік жерлер формальды түрде билеуші әулеттің меншігі болып саналды, ал мемлекеттік тапсырыстар тек жоғары билеушіге тиесілі болды.

Экономикалық негіздер

Елдің қазынасы жергілікті халықтар мен бағынышты аймақтардың алынатын салықтарымен толтырылды.
Халықтар мал шаруашылығымен, жер шаруашылығымен, саудамен және қолөнермен айналысты.
Отырықшы халықтар көбінесе кедейленген көшпелі тұрғындар болды, мал тапшылығы оларды отырықшылыққа мәжбүр етті.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Бұл викторина түркі мемлекеттерінің саяси-әлеуметтік және экономикалық құрылымын зерттейді. Көшпелі мемлекеттердің қалыптасуымен байланысты тайпалар арасындағы байланыстар мен әскери қақтығыстарды талдайды. Сыртқы қауіпсіздік мәселелері мен мемлекеттің құрылуындағы факторларды түсінуге көмектеседі.