Türk Dili II - Dil ve Kökeni

Hacettepe Üniversitesi Türk Dili II Ders Notları

• Dersin Adı: TKD 103-107 – Türk Dili II, Dile Giriş
• Öğretim Görevlisi: T. Murat Akkaya
• Üniversitenin Web Sitesi: www.hacettepe.edu.tr

Bölüm 1: Dil Nedir?

• Dil, zorunlu bir ayrım:
  • Dil, insan türüne özgü bilişsel dil mekanizmasıdır.
  • İletişim dizgesi (evrensel dil, evrimleşmiş dil)
  • Üç dinamik:
    • Biyolojik evrim
    • Kişisel edinim
    • Kültürel aktarım
• Diller, kültürel iletişim sistemleridir:
  • Türkçe, İngilizce, Çince gibi her kültüre özgü iletişim dizgeleri.
• Dil nedir? (Diğer noktalar):
  • Dil, bildirişim/iletişim dizgesidir.
  • Aktaran, aktarım, aktarılan, işaretler sistemi.
  • Dil saymacadır.
  • Dil bilişseldir.
  • Dil toplumsaldır.
  • Dil yaşayan sosyal bir varlıktır.

Bölüm 2: Dilin Kökeni

• Saussure: Dil, toplum üyelerinin etkin bir şekilde doldurduğu bir veritabanıdır. Her insanın beyninde potansiyel olarak yer alan bir dil bilgisi sistemi.
• Sapir: Düşüncelerin, duyguların ve isteklerin sembollerle iletilmesi. İçgüdüsel olmayan bir yöntem.
• Chomsky: Evrensel dilbilgisi. Her dilde ortak olan, insanın doğduğu andan itibaren sahip olduğu zihinsel mekanizma. Sonlu ya da sonsuz sayıda cümle oluşturabilme yeteneği.
• Skinner: Davranışçı yaklaşım. Dil, sonradan öğrenilen bir davranıştır. İnsan zihni boş bir levhadır.
• Natural Language and Natural Selection (Pinker ve Bloom): Dilin, doğal seçilimle evrimleşmiş olması gerektiği görüşü. Dilin kökenini, arkeoloji, antropoloji, psikoloji, nöroloji ve biyoloji gibi alanlar katkılarıyla ele alan çalışmalar sonucu ortaya konuluyor.

Bölüm 3: Dilin Özellikleri

• Dil, temel işlevi iletişimdir: En gelişmiş ve esnek sistem.
• İnsan Dili Sistemdir: Kurallar bütününden oluşur.
• İnsan dili üretkendir: Sınırsız sayıda cümle üretilebilir.
• İnsan dilinde göstergeler nedensizdir: Gösterenle gösterilen arasında bağ yoktur.
• İnsan dili biyolojik ve toplumsaldır: Her ikisi de önemlidir.

Bölüm 4: Dünya Dilleri

• Dünya'da 7000 kadar dil konuşuluyor.
• Ölü diller de dahil 500 bin civarında.
• Dünya Dil Atlası ve Ethnologue'dan bilgi alınabilir.
• Türkiye Türkçesi konuşan 95 milyon, tüm lehçeleriyle 220 milyon kişi civarı bulunuyor.

Bölüm 5: Dillerin Sınıflandırılması

• Köken bakımından: Ortak ataya göre ailelere ayrılış. İşte, ilk beş dil ailesi ve dil sayıları.
  • Nijer-Kongo
  • Avustronezya
  • Trans-Yeni Gine
  • Çin-Tibet
  • Hint-Avrupa
  • Altay (Türkçe)
• Yapı bakımından:
  • Tek heceli (yalınlayan): Çince, Vietnamca, Tibetçe.
  • Bükümlü (kaynaşmalı): İngilizce, Almanca, Fransızca, Rusça, Arapça.
  • Eklemeli: Türkçe, Moğolca, Korece, Japonca, Fince, Macarca.

Bölüm 6: Dilde Varyasyon

• Standart dil: Kullanılan bölgedeki iletişimde en geniş alanı kaplayan biçimdir. Milli dil, edebi dil, farklı terminolojilerdir.
• Bölgesel (yerel) varyasyonlar: Lehçe, şive, ve ağız gibi farklı adlar. Ses, biçim, ve sözdizimde farklılıklar gösterir.
• Toplumsal varyasyonlar: Yaş, cinsiyet, meslek, sosyal statü gibi faktörler.
• Teknoloji ve hızlı haberleşme: İletişim araçları, dilde yeni varyasyonlar yaratır.