Tư Tưởng Hồ Chí Minh: Chương 1-2

Chương 1: Khái Niệm, Đối Tượng, Phương Pháp Nghiên Cứu và Ý Nghĩa Học Tập Tư Tưởng Hồ Chí Minh (TTHCM)

• Khái niệm TTHCM được Đảng ta nêu lần đầu tại Đại hội VII vào tháng 6/1991.
• Ba kỳ Đại hội Đảng đã nêu và bổ sung khái niệm TTHCM: Đại hội VII, IX, và XI.
• Đảng ta khẳng định lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin (CNM-LN) và tư tưởng HCM làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động lần đầu tại Đại hội VII.
• Trần Dân Tiên là bút danh Hồ Chí Minh dùng khi viết về hồi ký hoạt động ở nước ngoài từ năm 1911-1941.

Chương 2: Cơ Sở, Quá Trình Hình Thành và Phát Triển TTHCM

• Có 3 cơ sở hình thành nên TTHCM: thực tiễn, lý luận và nhân tố chủ quan.
• Thân phụ của Bác là Nguyễn Sinh Sắc, mất tại Cao Lãnh, Đồng Tháp.
• Thân mẫu của Bác là Hoàng Thị Loan, mất tại Huế.
• Bác có 4 anh chị em: Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Tất Thành, và Nguyễn Sinh Nhuận.
• Thân phụ Bác từng làm quan tri huyện ở Bình Khê, Bình Định.
• Bác đổi tên thành Nguyễn Tất Thành vào năm 1901.
• Bác sinh ra trong một gia đình Nho giáo yêu nước.
• Bác sinh ra tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
• Pháp bắt đầu xâm lược nước ta vào năm 1858.
• Chính sách khai thác thuộc địa của Pháp tại Việt Nam là độc quyền về kinh tế, chuyên chế về chính trị, và nô dịch về văn hóa.
• Xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc có 2 mâu thuẫn chính: giữa giai cấp nông dân (GCND) và địa chủ phong kiến (ĐCPK), giữa toàn thể dân tộc Việt Nam (DTVN) và thực dân Pháp xâm lược.
• Xã hội Việt Nam dưới sự thống trị của Pháp có 5 giai tầng xã hội: nông dân (ND), địa chủ (ĐC), tư sản (TS), tiểu tư sản (TTS), và công nhân (CN).
• Giai cấp địa chủ bị phân hóa thành 3 loại: tay sai, yêu nước, và kinh doanh.
• Giai cấp nông dân được xem là "đội quân chủ lực" của cuộc Cách mạng Dân tộc Dân chủ Nhân dân (CMDTDCND).
• Giai cấp công nhân Việt Nam có 4 đặc điểm riêng so với công nhân quốc tế.
• Giai cấp tiểu tư sản được xem là "bạn đồng minh tin cậy của CN và ND Việt Nam".
• Lực lượng cách mạng bao gồm: công nhân, nông dân, tiểu tư sản, tư sản dân tộc, và địa chủ yêu nước; đánh bại tư sản mại bản và địa chủ tay sai.

Các Phong Trào Đấu Tranh Việt Nam

• Khuynh hướng phong kiến:
  • Phong trào Cần Vương (1885 – 1896).
  • Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913).
• Khuynh hướng tư sản:
  • Phong trào Đông Du (1906 – 1908) do cụ Phan Bội Châu lãnh đạo.
  • Phong trào Duy Tân (1906 – 1908) do cụ Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng lãnh đạo, dựa vào Pháp.
  • Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục (1907) do cụ Lương Văn Can, Nguyễn Quyền lãnh đạo.
  • Phong trào Việt Nam Quang Phục Hội (1912) do cụ Phan Bội Châu lãnh đạo theo con đường bạo động.
• Có 3 cơ sở lý luận hình thành TTHCM: văn hóa dân tộc, văn hóa nhân loại, và CNM-LN.
• Cơ sở lý luận quan trọng nhất là CNM-LN.
• Tư tưởng Hồ Chí Minh kế thừa và phát triển:
  • Học thuyết của Khổng Tử (Nho) có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân.
  • Tôn giáo Giêsu có ưu điểm là lòng bác ái cao cả.
  • Chủ nghĩa Tam dân của cụ Tôn Trung Sơn có ưu điểm là phù hợp với điều kiện hoàn cảnh nước ta.
  • CNM-LN có ưu điểm là phép làm việc biện chứng.
• Bác đọc 2 bản tuyên ngôn: Tuyên ngôn độc lập của Mỹ (1776) và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp (1791).
• Bác đọc sơ thảo luận cương của Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa vào tháng 7/1920.

Các Giai Đoạn Hình Thành và Phát Triển Tư Tưởng Hồ Chí Minh

• Trước 6/1911: hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cách mạng.
• 1911-1920: tìm tòi, tìm ra con đường cứu nước.
• 1921-1930: hình thành cơ bản tư tưởng con đường cách mạng Việt Nam (CMVN).
• 1930-1941: vượt qua khó khăn.
• 1941-1969: bổ sung, phát triển.
• Tư tưởng yêu nước của Bác được hình thành từ gia đình, quê hương và dân tộc Việt Nam.
• Sự kiện Bác tìm ra con đường giải phóng dân tộc là vào tháng 7/1920 khi Người đọc sơ thảo luận cương của Lênin.
• Tháng 7/1911, HCM đến cảng Mác-Xây (Miền Nam nước Pháp).
• Bác chính thức lấy tên Nguyễn Ái Quốc vào năm 1919.
• Nội dung cốt lõi của Yêu sách đòi 2 quyền là tự do dân chủ và bình đẳng về pháp lý.
• Một số bí danh và tên gọi khác của Bác: Ambevovim, Li-Nốp, Lý Thụy, Tống Văn Sơ, Chín Thầu, Ông Ké, Hồ Chí Minh.
• Tại Quảng Châu, Trung Quốc, Bác lấy bí danh là Lý Thụy.
• Giai đoạn 1921-1930 có ý nghĩa vạch đường đi cho CMVN.
• Bác thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (VN CMTN) vào tháng 6/1925, nhiệm vụ quan trọng nhất là truyền bá CNM-LN.
• Trong giai đoạn 1921-1930, có 3 văn kiện và tác phẩm chứng tỏ tư tưởng của Bác về con đường CMVN được hình thành: Bản án chế độ thực dân Pháp, Đường cách mệnh, và Cương lĩnh tháng 2.
  • Mục tiêu/phương hướng CMVN là giải phóng dân tộc và lực lượng là đoàn kết toàn dân tộc.
• Luật sư Lô-Gio-Bai đã giúp đỡ Bác.

Chương 3: Tư Tưởng Hồ Chí Minh về Độc Lập Dân Tộc và CNXH

• Nội dung cốt lõi trong TTHCM là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
• Nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa là độc lập dân tộc.
• Vấn đề dân tộc của TTHCM là vấn đề dân tộc thuộc địa.
• Quan điểm độc lập, tự do cho dân tộc là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm còn được gọi là quyền dân tộc tự quyết.
• "Suốt đời tôi chỉ có một ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do".
• "Tư tưởng đấu tranh cho độc lập tự do là tư tưởng xuyên suốt cả cuộc đời" của Bác.

Sự Kiện Quan Trọng Liên Quan Đến Tư Tưởng Độc Lập Dân Tộc

• (1) Bác đọc 2 bản tuyên ngôn của Mỹ và Pháp.
• (2) Năm 1919, Bác đổi tên thành Nguyễn Ái Quốc, gửi bản yêu sách 8 điểm đến Hội nghị Véc-xay, rút ra bài học về quyền dân tộc tự quyết.
• (3) Năm 1930, Cương lĩnh tháng 2 xác định mục tiêu làm cho nước Việt Nam hoàn toàn độc lập.
• (4) Năm 1941, tại Pác Bó, Bác nói quyền lợi dân tộc là cao hơn hết thảy.
• (5) Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, quyết tâm giành độc lập tự do, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn.
• (6) Ngày 2/9/1945, Bác đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập, khẳng định Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập.
• (7) Ngày 19/12/1946, Bác ra lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến để bảo vệ độc lập tự do.
• (8) Khi Mỹ phá hoại miền Bắc, Bác khẳng định "Không có gì quý hơn độc lập, tự do".

Tư Tưởng Hồ Chí Minh về Cách Mạng Giải Phóng Dân Tộc

• Có 5 quan điểm về cách mạng giải phóng dân tộc.
• Theo HCM, cách mạng giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải theo con đường của cách mạng vô sản.
• Cách mạng giải phóng dân tộc muốn giành được thắng lợi phải do Đảng Cộng sản lãnh đạo.
• Cách mạng giải phóng dân tộc phải là sự nghiệp đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh công - nông.
• Cách mạng giải phóng dân tộc muốn giành được thắng lợi phải bằng con đường bạo lực, kết hợp lực lượng chính trị của quần chúng với lực lượng vũ trang.
• Trong 5 quan điểm, quan điểm sáng tạo nhất là tiến hành chủ động, sáng tạo và có khả năng giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính quốc.

Đặc Trưng Bản Chất của CNXH theo HCM

• Có 5 đặc trưng bản chất của CNXH.
  • Về chính trị, do nhân dân làm chủ.
  • Về kinh tế, có nền kinh tế phát triển cao với chế độ công hữu.
  • Về văn hóa, phát triển cao về văn hóa, đạo đức.
  • Về quan hệ xã hội, xã hội công bằng và hợp lý.
  • Chủ thể xây dựng CNXH là công trình tập thể của nhân dân.
• Đảng ta đã bổ sung đặc trưng bản chất CNXH trong các văn kiện: Cương lĩnh 1991, Cương lĩnh bổ sung và phát triển 2011, và Đại hội X.
• Cương lĩnh 1991 nêu 6 đặc trưng bản chất CNXH và bổ sung đặc trưng về quan hệ quốc tế.
• Đại hội X và Cương lĩnh bổ sung, phát triển 2011 nêu 8 đặc trưng, bổ sung đặc trưng về dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
• HCM nêu 5 mục tiêu cụ thể của CNXH.
• "Cán bộ là công bộc", "đầy tớ trung thành" của nhân dân.
• Trong thời kỳ quá độ, có nhiều hình thức sở hữu và thành phần kinh tế.
• Văn hóa phải "soi đường cho quốc dân đi".
• Xây dựng CNXH mà phụ nữ vẫn còn bị áp bức, bóc lột thì chỉ "xây dựng CNXH có một nửa".
• "Muốn có CNXH thì trước hết phải có con người XHCN".
• Động lực bao trùm của CNXH trong TTHCM là con người.
• Động lực chủ yếu của CNXH trong TTHCM là khối đoàn kết.
• Các biện pháp phát huy động lực là vật chất (kinh tế) và tinh thần.
• Đặc điểm của thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam là từ nông nghiệp lạc hậu, không qua giai đoạn TBCN tiến thẳng CNXH.
• Đây là thời kỳ khó khăn, gian khổ, phức tạp, và lâu dài.
• Mâu thuẫn của thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam là giữa yêu cầu (cao) và thực trạng của Việt Nam (thấp).
• Nhiệm vụ của thời kỳ quá độ lên CNXH là lấy xây dựng làm trọng tâm.
• Có 4 nguyên tắc xây dựng CNXH.
• Nguyên tắc hàng đầu là mọi tư tưởng và hành động phải được thực hiện trên nền tảng CNM-LN.

Chương 4: TTHCM Về Đảng Cộng Sản Việt Nam (ĐCSVN) và Nhà Nước Của Dân, Do Dân, Vì Dân

• HCM đề cập đến 8 nguyên tắc hoạt động của Đảng.
• Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức.
• Tự phê bình và phê bình là nguyên tắc sinh hoạt.
• Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là nguyên tắc lãnh đạo.
• Quan niệm về nhà nước của dân là dân là chủ, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân.
• Nhà nước do dân là do nhân dân xây dựng.
• Nhà nước vì dân là phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân.
• Bản chất giai cấp công nhân của nhà nước là do Đảng Cộng sản lãnh đạo, tính định hướng đi lên XHCN.
• Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước ta diễn ra vào ngày 6/1/1946.
• Quốc hội khóa I được bầu trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên có 333 đại biểu.
• Hiến pháp dân chủ đầu tiên của nước ta là Hiến pháp năm 1946.
• HCM đạt 98.4% số phiếu bầu.
• Cán bộ qua kỳ thi tuyển phải thi 6 môn: Lịch sử, Địa lý, Chính trị, Pháp luật, Kinh tế, Ngoại ngữ (tự chọn).
• Đề phòng và khắc phục tiêu cực trong hoạt động của Nhà nước bằng cách chống 3 thứ "giặc nội xâm": tham ô, lãng phí, quan liêu.

Chương 5: Tư Tưởng Hồ Chí Minh về Đoàn Kết Dân Tộc và Đoàn Kết Quốc Tế

• Có 6 quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về đoàn kết dân tộc.
• Đoàn kết dân tộc là vấn đề có ý nghĩa chiến lược.
• "Mục đích của Đảng Lao động VN chỉ có thể gồm trong 8 chữ: Đoàn kết toàn dân, phụng sự Tổ quốc".
• Nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng là đại đoàn kết dân tộc.
• Chủ thể của khối đại đoàn kết là toàn dân.
• Nền tảng của khối đại đoàn kết là liên minh công nông và lao động trí óc.
• Có 3 điều kiện xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc.
• Tên gọi đầu tiên của Mặt trận Dân tộc Thống nhất (DTTN) là Hội phản đế Đồng minh Đông Dương (1930).
• Các tên gọi khác của Mặt trận DTTN: Mặt trận Việt Minh (1941), Mặt trận Liên Việt (1951), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1977).
• Có 4 nguyên tắc hoạt động của Mặt trận DTTN.

Chương 6: Tư Tưởng Hồ Chí Minh về Văn Hóa, Đạo Đức, Con Người

• "Người cách mạng thì phải có đạo đức cách mạng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng".
• "Cái đức sẽ sinh ra cái trí".
• "Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó".
• "Không có đạo đức thì có tài giỏi đến mấy cũng không được nhân dân tin yêu, ủng hộ và đi theo".
• HCM nêu 4 chuẩn mực (phẩm chất) đạo đức của người cách mạng.
• Chuẩn mực cao nhất, bao trùm, chi phối tất cả chuẩn mực đạo đức CM là trung với nước, hiếu với dân.
• Chuẩn mực gắn liền với hoạt động hằng ngày là cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
• Vị khách đặc biệt của Bác là trẻ em.
• HCM nêu 3 nguyên tắc xây dựng đạo đức.

Câu Hỏi Ôn Tập

• Nguyễn Ái Quốc lấy tên Hồ Chí Minh khi bị Tưởng Giới Thạch bắt vào năm 1942.
• Điểm sai trong các đáp án về hoạt động của Nguyễn Ái Quốc trong 10 năm 1921-1930 là "D. Sáng lập Đảng CSVN".
• Tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp" xuất bản lần đầu tiên năm 1925 bằng tiếng Pháp.
• "Đường Kách Mệnh" là tác phẩm tập hợp các bài giảng của Nguyễn Ái Quốc tại các lớp huấn luyện cán bộ.
• Từ năm 1920 đến năm 1945, HCM bị bắt vào tù 2 lần.
• HCM bắt đầu viết Di chúc vào năm 1965.
• "Toàn quốc đồng bào hãy đứng lên đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".