Tổng quan về Lý luận văn học

• Lý luận văn học (LLVH) là ngành khoa học nghiên cứu bản chất, đặc trưng, quy luật của văn học, và các vấn đề liên quan đến sáng tác, tiếp nhận, lịch sử văn học.

Đối tượng của LLVH

• Văn học được xem là một hiện tượng xã hội và một hình thái ý thức đặc biệt.
• Quá trình sáng tạo văn học bao gồm nhà văn, tác phẩm, bạn đọc, và bối cảnh xã hội.
• Các nguyên tắc, phương pháp và tiêu chuẩn đánh giá giá trị văn học được nghiên cứu.
• Lịch sử văn học và sự phát triển của các trào lưu, trường phái văn học là đối tượng nghiên cứu.

Chức năng của LLVH

• Nhận thức: Giúp hiểu sâu sắc hơn về bản chất và ý nghĩa của văn học đối với đời sống và xã hội.
• Giải thích: Cung cấp công cụ, phương pháp để giải thích, phân tích và đánh giá tác phẩm văn học.
• Hướng dẫn: Đưa ra nguyên tắc, tiêu chuẩn và phương pháp sáng tạo văn học, giúp nâng cao trình độ và chất lượng tác phẩm.
• Phê bình: Đánh giá, phân tích và phê bình các hiện tượng văn học, góp phần định hướng dư luận và thúc đẩy sự phát triển của văn học.

Các bộ phận của LLVH

• Mỹ học văn học: Nghiên cứu về cái đẹp trong văn học, các phạm trù thẩm mỹ và vai trò của chúng.
• Lý thuyết văn học: Nghiên cứu các khái niệm, phạm trù cơ bản và quy luật vận động, phát triển của văn học.
• Thi pháp học: Nghiên cứu hình thức nghệ thuật của tác phẩm văn học, bao gồm ngôn ngữ, hình ảnh, kết cấu, nhịp điệu.
• Lịch sử văn học: Nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và biến đổi của văn học trong lịch sử.
• Xã hội học văn học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa văn học và xã hội, ảnh hưởng của các yếu tố xã hội đến văn học.
• Tâm lý học văn học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa văn học và tâm lý, bao gồm tâm lý sáng tạo của nhà văn, tâm lý tiếp nhận của bạn đọc, và tâm lý nhân vật.
• Phê bình văn học: Đánh giá, phân tích và bình luận về các tác phẩm và hiện tượng văn học.

Phương pháp nghiên cứu của LLVH

• Phương pháp lịch sử: Nghiên cứu văn học trong bối cảnh lịch sử cụ thể.
• Phương pháp so sánh: So sánh các tác phẩm, hiện tượng văn học để tìm ra điểm tương đồng và khác biệt.
• Phương pháp hệ thống: Xem xét văn học như một hệ thống phức tạp.
• Phương pháp phân tích cấu trúc: Phân tích cấu trúc của tác phẩm để tìm ra quy luật và nguyên tắc tổ chức.
• Phương pháp tiếp cận từ độc giả: Nghiên cứu vai trò của độc giả trong quá trình tiếp nhận và diễn giải tác phẩm.

Mối quan hệ giữa LLVH với các ngành khoa học khác

• Với triết học: Sử dụng các nguyên tắc và phạm trù của triết học.
• Với mỹ học: Kế thừa và phát triển các tư tưởng về cái đẹp, cái cao cả, cái bi, cái hài.
• Với ngôn ngữ học: Sử dụng các thành tựu của ngôn ngữ học để phân tích ngôn ngữ văn học.
• Với lịch sử: Liên hệ chặt chẽ để hiểu rõ bối cảnh ra đời và phát triển của văn học.
• Với xã hội học: Nghiên cứu mối quan hệ giữa văn học và xã hội.
• Với tâm lý học: Nghiên cứu tâm lý sáng tạo, tâm lý tiếp nhận và tâm lý nhân vật.

Các trào lưu LLVH tiêu biểu

• Chủ nghĩa hình thức Nga: Tập trung nghiên cứu hình thức ngôn ngữ và cấu trúc.
• Chủ nghĩa cấu trúc: Xem xét văn học như một hệ thống các dấu hiệu và quy tắc.
• Chủ nghĩa hậu cấu trúc: Phê phán chủ nghĩa cấu trúc, nhấn mạnh tính đa nghĩa, bất ổn của văn bản.
• Chủ nghĩa Mác: Nghiên cứu văn học trong mối quan hệ với điều kiện kinh tế - xã hội và đấu tranh giai cấp.
• Phân tâm học: Giải thích tác phẩm dựa trên các khái niệm như vô thức, mặc cảm Oedipus.
• Chủ nghĩa nữ quyền: Nghiên cứu văn học từ góc độ giới tính, phê phán sự bất bình đẳng giới.
• Chủ nghĩa hậu thực dân: Nghiên cứu văn học trong bối cảnh hậu thực dân, phê phán tư tưởng thực dân.