Tin Học Lớp 10 - Bài 28: Phạm Vi Của Biến

Bài 28: Phạm Vi Của Biến

• Bài học này dành cho môn Tin Học lớp 10, dự kiến kéo dài 2 tiết.

Mục tiêu bài học:

• Kiến thức: Hiểu và trình bày phạm vi hoạt động của biến trong chương trình và hàm.
• Kỹ năng: Tự chủ học tập, giao tiếp, hợp tác, sáng tạo và giải quyết vấn đề.
• Phẩm chất: Yêu cầu sự nghiêm túc, tập trung và chủ động.

Chuẩn bị cho bài học:

• Sách giáo khoa (Sgk), sách bài tập (Sbt) và giáo án.

Hoạt động khởi động:

• Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập.
• Học sinh sử dụng kiến thức hiện có để trả lời các câu hỏi gợi mở từ giáo viên.
  • Biến được khai báo trong chương trình chính (ngoài hàm) có dùng được trong hàm không?
  • Biến khai báo trong hàm có dùng được bên ngoài hàm không?
• Bài học sẽ giúp làm sáng tỏ các câu hỏi này.

Phạm vi của biến khai báo trong hàm:

• Biến khai báo bên trong hàm chỉ có hiệu lực bên trong hàm đó
• Chương trình chính không thể truy cập các biến này.
• Các biến bên ngoài hàm có thể được sử dụng hoặc bị thay đổi trong một hàm.
• Nếu sau khi thực thi hàm mà các biến không thay đổi, điều đó cho thấy biến đó chỉ có trong hàm
• Biến n chỉ có tác dụng trong hàm func; gọi nó bên ngoài hàm sẽ gây ra lỗi NameError.
• Trong Python, biến khai báo trong hàm có tính địa phương (cục bộ), không có hiệu lực bên ngoài hàm.
• Nếu có lệnh:
  • a, b = 1, 2
  • Định nghĩa hàm f(a, b) như sau:

  def f(a, b):
     a = a + b
     b = b * a
     return a + b
  

  • Giá trị của a và b sau khi thực hiện f(1, 2) hoặc f(10, 20) sẽ là bao nhiêu?
• Có thể khai báo biến trùng tên bên trong hàm so với bên ngoài.

Phạm vi của biến khai báo ngoài hàm:

• Biến khai báo bên ngoài hàm không có tác dụng bên trong hàm trừ khi dùng từ khóa global.

• Bên trong hàm có thể truy cập giá trị của biến khai báo trước đó ở bên ngoài hàm.

• Ví dụ, với:

 def f(n):
   t = n + 1
   return t
t = 10
f(5) # Kết quả: 6
t # Kết quả: 10

• Biến t bên ngoài hàm không bị ảnh hưởng bởi hàm f(n).

• Ví dụ, với:

 def f(a, b):
   return a + b + N
 N = 10
 f(1, 2) # Kết quả: 13

• Giá trị N được lấy từ biến ngoài hàm

• Để một biến bên ngoài có tác dụng bên trong hàm, cần khai báo lại biến trong hàm với từ khóa global.

• Biến khai báo bên ngoài hàm chỉ có thể truy cập giá trị để sử dụng bên trong hàm mà không làm thay đổi giá trị của biến đó (trừ khi dùng global).

Ví dụ về sử dụng global:

def f(n):
    global t
    t = 2 * n + 1
    return t

t = 10
f(1) # Kết quả: 3
t # Kết quả: 3

• Nếu hàm f(x, y) được định nghĩa như sau:

 def f(x, y):
    a = 2 * (x + y)
    print(a + n)

• Kết quả in ra khi thực hiện các lệnh sau là gì?

 n = 10
 f(1, 2)

Thực hành:

• Mục tiêu: Rèn kỹ năng lập trình liên quan đến phạm vi biến.

Nhiệm vụ 1:

• Viết hàm nhận danh sách A các số và một số thực x.

• Hàm trả về danh sách B chỉ chứa các phần tử của A lớn hơn hoặc bằng x.

• Hướng dẫn: Khởi tạo danh sách B trong hàm và thêm các phần tử thỏa mãn điều kiện.

  def Select(A, x):
    B = []
    for k in range(len(A)):
      if A[k] >= x:
        B.append(A[k])
    return B
  

Nhiệm vụ 2:

• Viết hàm nhận xâu ký tự Str và số c.
• Hàm trả về danh sách các từ tách từ Str, chuyển đổi theo giá trị của c:
  • c = 0: Chuyển thành chữ in hoa.
  • c = 1: Chuyển thành chữ in thường.
  • c = 2: Chuyển ký tự đầu mỗi từ thành chữ in hoa.
• Hướng dẫn: Dùng split() để tách từ và các hàm upper(), lower(), title() để chuyển đổi.

Nhiệm vụ 3:

• Viết chương trình:

1. Nhập dãy số nguyên từ bàn phím (cách nhau bởi dấu cách), chuyển vào danh sách A, in A.
2. Trích các phần tử lớn hơn 0 từ A vào danh sách B, in B.
3. Trích các phần tử nhỏ hơn 0 từ A vào danh sách C, in C.

• Mỗi bước thực hiện bằng một hàm riêng.

Luyện tập và vận dụng:

• Viết hàm có đầu vào là danh sách các xâu ký tự (slist), trả về danh sách các ký tự đầu tiên của mỗi xâu trong slist (clist).
• Viết hàm Tach_day(A):

1. Tách danh sách A thành hai danh sách B và C.
2. Danh sách B chứa các phần tử ở vị trí chẵn của A.
3. Danh sách C chứa các phần tử ở vị trí lẻ của A.

Vận dụng:

1. Viết hàm với đầu vào m, n, trả về ước chung lớn nhất (ƯCLN) và bội chung nhỏ nhất (BCNN) của m, n.

• Gợi ý: Sử dụng công thức ƯCLN(m, n) * BCNN(m, n) = m * n.

2. Viết chương trình nhập ngày, tháng, năm (day, month, year) từ bàn phím và kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu nhập vào.