Podcast
Questions and Answers
Flashcards are hidden until you start studying
Study Notes
Тілдер: Жалпы Шолу
- Дүниежүзінде 4-5 мың тіл бар.
- Жапония - бір тілді мемлекет.
- Үндістан, Ресей, Қазақстан 100-ден астам тілді қолданады.
- Адамдар арасындағы қарым-қатынас құралы - Тіл.
- Тіл - қоғамдық құбылыс.
- Тілдерді жіктеудің негізгі екі өлшемі - тіл, ұлт.
- Тіл - адамзат мәдениетінің негізі, арнайы белгілер арқылы ақпарат тарату тәсілі.
Тілдердің түрлері
- Біртілді (жапон, армян)
- Екітілді (мордва - экзя және мокша)
- Екітілді, екіұлтты елдер (Бельгия, Канада)
Тілдер тобы
- Мордва халқы экзя және мокша тілдерінде сөйлейді.
- Ағылшын тілінде сөйлейтін халықтар: ағылшындар, американдықтар, австралиялықтар, жаңа зеландиялықтар.
- Испан тілінде сөйлейтін халықтар: испандар, латын Америка тұрғындары.
- Неміс тілінде сөйлейтін халықтар: немістер, австриялықтар, швейцариялықтар.
Этнология
- Этнология - тілдер мен мәдениеттердің ұқсастығын, ежелгі түп-тамырын зерттейтін ғылым.
Тіл әулеттері
- 18 тіл әулеті бар.
- 18 тіл әулеті дүниежүзіндегі тілдердің 96% - на жуығын қамтиды.
- Диалект - әрбір тіл әулетінің географиялық немесе әлеуметтік жағдайға қарай бөлінген нұсқасы.
Тіл әулеттерінің тізімі
- Үндіеуропа
- Афроазия
- Картвель
- Солтүстік Кавказ
- Дравит
- Орал
- Эскимос-әлеует
- Алтай
- Чукот-камчатка
- Негр-кордофан
- Ніл-сахара
- Қойсан
- Синотибет
- Австроазиат
- Паратай
- Андаман
- Австралия
- Үнді
Тіл тобына кірмейтін тілдер
- Кет
- Баск
- Айн
Үндіеуропалық тіл әулеті
- Дүниежүзінде ең көп таралған тіл әулеті.
- 45% тілді қамтиды.
- Қола дәуірінде қалыптасқан.
- Таралған аймақтар: Еуропа, Иран, Ауғанстан, Солтүстік Үндістан субконтиненті, Америка, Австралия және Жаңа Зеландия.
Алтай тіл әулеті
- Түркі
- Моңғол
- Тұңғыс-манжұр
- Корей
- Жапон
Этносаралық елдер
-
АҚШ
-
Канада
-
Австралия
-
Ресей
-
Халық құрамындағы негізгі емес этнос өкілдерінің үлес салмағы 5%-дан жоғары елдер.
Ұлт
- Азаматтық бірегейлікке негізделген саяси қауымдастық.
- Жаңа кезеңдегі индустриалды және постиндустриалды қоғамда нарықтық қарым-қатынастың дамуымен қалыптасады.
Қазақстан халқының ұлттық құрамы (2009 жылы)
- Қазақ 63,1%
- Орыс 23,7%
- Өзбек 2,8%
- Украин 2,1%
- Ұйғыр 1,4%
- Татар 1,3%
- Неміс 1,1%
- Басқа этностар 4,5%
Қазақстан халқының этникалық құрамының ерекшелігі
- Барлық этностар біркелкі орналаспаған, әрқайсысының нақты тұратын ареалдары бар.
Қазақстанның ішкі саясатының ұстанымдары
- Қазақстан халқының біртұтастығы
- Ұлттардың толеранттылығы
- Ұлтаралық және дінаралық алауыздыққа жол бермеу
Қазақстан Республикасының Конституциясының 19 бабы
- «Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар».
Қазақстан халқы Ассамблеясы
- 1995 жыл 1 наурызда құрылған.
Қазақстан халықтарының тілдері күні
- 1998 жыл 22 қыркүйекте жарияланған.
Қоғамдық Сананың Бір Түрі: Дін
- Қоғамдық сананың бір түрі – Дін.
- Дін бір Құдайға деген сенімге негізделген түсінік.
- Тропикалық Африка, Мұхиттық аралдар, Амазонканың үндістері, Тибеттегі тайпалар сияқты аймақтарда қарапайым діни сенімдер сақталған.
- Үндістанда сиыр, жылан (жануарлар), Ганг өзені, Лотос гүлі (өсімдік) қасиетті болып саналады.
Діни Сенiмнiң Негiзгi Белгiлерi
- Діни ілімнің ақиқаттылығына деген сенім.
- Діни ілімнің маңызды негіздерін білу.
- Адамгершілік нормаларын мойындау және діни талаптардағы адамға деген талаптарды ұстану.
- Күнделікті өмірде талап етілетін нормалар мен талаптарды ұстану.
Дүниежүзiлiк Діндер
- Дүниежүзілік діндер әртүрлі елдерде немесе континенттерде таралып, көпшілік ұстанады.
- Бүкіл әлем бойынша көптеген ұстанушылардың болуы – дүниежүзілік діндердің белгісі.
- Космополитизм: Дүниежүзілік діндер әр ұлттың төл мәдениетін дамытудан гөрі, жаһандану процесі арқылы бүкіләлемдік бірегей мәдениет қалыптастыруды артық көреді.
- Эгалитарлы: Дүниежүзілік діндер барлық адамдардың теңдігін насихаттайды.
- Прозелитизм: Дүниежүзілік діндер басқа діндегі адамдарды өз дініне тарту және насихаттық белсенділігімен ерекшеленеді.
Алладан Келген Діндер
- Буддизм, Христиан, Ислам – Алладан келген діндер.
- 2011 жылғы зерттеулерге сәйкес, дүниежүзі халқының 56%-ы дін ұстанады.
Буддизм
- Әлемдік діндер арасында ең көнесі – Буддизм.
- Буддизм Б.з.д. VI ғасырда Үндістанның солтүстігінде пайда болған.
- Гаутама – Буддизм дінінің негізін салушы.
- Буддизм негізінен Оңтүстік-Шығыс Азияда таралған.
Иудаизм
- ХІХ ғасырдың соңында иврит тілінде кең тарала бастаған термин – Иудаизм.
- Еврей халқы Иудаизмді ұстанады.
- Таурат – Иудаизм дінінің басты кітабы.
- Иудаизм діні ретінде және құқықтық, моральдық-этикалық, философиялық және діни түсінік ретінде 4000 жыл бойы еврейлердің өмір салтын айқындап келеді.
Христиан
- Пайда болу уақыты жағынан екінші орындағы әлемдік дін – Христиан.
- Христиан дінінің ерекшелігі – Шіркеу түрінде өмір сүре алады.
- Библия – Христиан дінінің басты дереккөзі.
- Христиан діні Еуропада, Америкада және Австралияда кең таралған.
Ислам
- Ең жас әлемдік дін – Ислам.
- Ислам Араб елдерінде кең таралған.
- Ислам VIІ ғасырда Арабия түбегінде пайда болған.
- Мұхаммед пайғамбар – Ислам дінінің негізін салушы.
- Ұстанушының «бойсұнушы» деген мағынаны білдіретін атауына байланысты "Мұсылман" атауы берілген.
- Құран – Мұсылмандардың қасиетті кітабы.
- Ислам діні Азияның оңтүстігінде және Солтүстік Африкада кең таралған.
- Индонезия – ең ірі ислам мемлекеті.
- Ислам Азия мен Африканың 30 мемлекетінде мемлекеттік дін ретінде қабылданған.
- Еуропада Ислам діні Балқан түбегі елдерінде және Германияның түрік мигранттары арасында кең таралған.
Басқа Діндер
- Үндістанда Индуизм діні таралған.
- Қытайда Конфуций діні таралған.
- Жапонияда Синтоизм діні таралған.
- Израильде Иудаизм діні таралған.
Қазіргі Заманғы Әлемдік Діндердің Ролі
- Дүниежүзі халықтарының орасан зор бөлігі қандай да бір әлемдік діннің ұстанушысы.
- Көптеген елдерде діни бірлестіктер мемлекеттен бөлінген, бірақ діннің қазіргі қоғамның саяси өміріне айтарлықтай ықпал етуі байқалады.
- Дін – мәдениеттің бір түрі ретінде адамгершілік құндылықтардың және нормалардың маңызды көзі болып табылады. Дін адамдардың күнделікті өмірін реттеп, жалпы адами моральдың қағидаларын сақтап отырады.
Мекке
- Қағба – Мұсылмандардың аса қасиетті орны.
- Мекке – барлық мұсылмандардың ортақ құлшылық орны.
Мәдениет және Этнография
- XVIII және XIX ғасырларда мәдениет сөзі адамдарға қатысты қолданыла бастаған.
- Этнография дүниежүзінің тарихи-мәдени аймақтарын оқып үйренуде маңызды ғылым болып табылады.
- Этнография халықтардың өмір салтының ұқсастығы мен айырмашылығын, сонымен қатар олардың табиғи ресурстарды шаруашылықта пайдалану жолдарын зерттейді.
- Әрқайсысының өзіндік даму жолдары бар аудандар – Тарихи-мәдени аудандар.
- Халықтарының өмірі мен тарихи тағдыры, әлеуметтік-экономикалық дамуы және бірге қалыптастырған мәдени-тұрмыстық ерекшелігі ұқсас аумақтар – Тарихи-мәдени аудандар.
- Мәдени ескерткіштер, діннің ерекшелігі, ұлттық дәстүрдің сипаты және шаруашылығының дәстүрлі түрлері – Тарихи-мәдени аудандардың негізгі айырмашылықтары.
Ежелгі Дүниенің 7 Кереметi
- Хеопс пирамидасы
- Семирамида аспалы бағы
- Эфестегі Артемида храмы
- Олимптегі Зевс құдайының мүсіні
- Галикарнастағы мавзолей
- Родос аралындағы Колосс мүсіні
- Александрия шамшырағы
ХХІ Ғасырдың Жаңа 7 Кереметi
- Ұлы Қытай қорғаны (Қытай)
- Петра кешені (Иордания)
- Христостың мүсіні (Бразилия, Рио-де-Жанейро)
- Ежелгі инктердің Мачу-Пикчу қаласы (Перу)
- Ежелгі майялардың Чичен-Ица пирамидасы (Мексика)
- Колизей (Италия)
- Тәж-Махал кесенесі (Үндістан, Агра)
Жетісу
- Қазақстанның інжу-маржаны – Жетісу.
- Іле, Қаратал, Ақсу, Көксу, Тентек, Лепсі, Сарқан – Жетісу өлкесінің өзендері.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.