Til va irsiyat: O‘zbek oilasida tarbiya

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Tilning avloddan-avlodga o'tishi qaysi jihatlarga bog'liq emas?

Oila tarbiyasi

Biologik xususiyatlar (correct)

Tug‘ilish joyi

Ijtimoiy muhit

Hindistondagi voqeada qizchalar nima sababdan gapira olmagan?

Ular biologik nuqtai nazardan rivojlanmaganlar

Ular yalang'och yetim bolalar edilar

Ular odamlar bilan muloqot qilmaganmidi (correct)

Ular tilni o'rganishga vaqt ajratmaganlar

Qizning o‘rganishi naqadar muvaffaqiyatli bo‘lgan?

U 45 ga yaqin so‘z o‘rganib, lekin gap tuza olmadi (correct)

U 100 ga yaqin so‘z o‘rganib, gap tuzgan

U hech qanday so'z o'rganmagan

U ingliz tilida gapira boshlagan

Qaysi xulosa til o'rganishga ta'sir qiluvchi omil emas?

Biologik xususiyatlar Signup and view all the answers

Qizchalar bo'rilarda tarbiyalanganidan so'ng, qanday ijtimoiy jihatlar e'tiborga olish kerak?

Ular qaytib insoniy muhitga qo'shila olmaganlar Signup and view all the answers

Tilning asosiy xususiyatlarini quyidagilar bilan moslang:

Fikr va hissiyotlarni ifodalaydi = 1 Ijtimoiy aloqa vositasi = 2 Obyektiv borliqni aks ettiradi = 3 Moddiy shakllarda amalga oshiriladi = 4 Signup and view all the answers

Tilning boshqa aloqa vositalaridan farqlarini quyidagilar bilan moslang:

Ko'cha harakati belgilari faqat haydovchilarga xizmat qiladi = 1 Til o'z ixtiyori bilan o'zgaradi = 2 Signal sistemalari sun'iy qilib yaratiladi = 3 Til axborotni yetkazishdan ko'ra, munosabatlarni ko'rsatadi = 4 Signup and view all the answers

O'zbekiston tilining ijtimoiy ahamiyatini quyidagi fikrlar bilan moslang:

Til - aloqa vositasi = 1 Morze alfaviti yordamchi vosita = 2 Ijtimoiy xizmat qiladi = 3 Fikrni ifoda qilish uchun mo'ljallangan = 4 Signup and view all the answers

O'ziga xos aloqa vositalarini quyidagi misollar bilan moslang:

Hushtak-tili = 1 Morze alfabeti = 2 Nog'ora tovushlari = 3 Til haqida mufassal qoidalar = 4 Signup and view all the answers

Ijtimoiy til ta'rifini quyidagi fikrlar bilan moslang:

Til ruhiy holatni aks ettiradi = 1 Jamiyatga xizmat qiladi = 2 Odamlar tomonidan cheklangan vosita = 3 Yakka aloqa vositasi emas = 4 Signup and view all the answers

Tilshunoslikning o'rganish sohasi va mavzularini moslashtiring:

Mikrolingvistika = Tilning ichki tuzilishini o'rganish Makrolingvistika = Tilni boshqa fanlar bilan birgalikda o'rganish Tafakkur = Til va tafakkur o'rtasidagi munosabatlar Sotsiologiya = Tilning jamiyatdagi o'rni Signup and view all the answers

Tilshunoslik ilmlari va ularning asosiy mavzularini moslashtiring:

Mantiq = Tafakkur qonuniyatlari Etnografiya = Ijtimoiy taraqqiyot jarayonlari Psixologiya = Nutq va fikr tushunchalari Geografiya = Tilning tarqalishi Signup and view all the answers

Tilshunoslik fanida o'rganiladigan masalalarning guruhlarini moslashtiring:

Fonetik = Tiling asosiy tovush tuzilishi Leksik = So'z va ularning ma'nolari Grammatik = Tilning sintaktik tuzilishi Tariqiy = Tilning tarixiy taraqqiyoti Signup and view all the answers

Tilshunoslikning asosiy yo'nalishlari va ularning mazmunini moslashtiring:

Mikrolingvistika = Tilning ichki qirralarini o'rganish Makrolingvistika = Tilning ijtimoiy va madaniy konteksti Antropologiya = Inson va uning madaniyatini tadqiq etish Matematika = Tilshunoslikda tahlil usullari Signup and view all the answers

Tilshunoslikda o'zaro aloqalarni moslashtiring:

Til va tafakkur = Bir-biriga bog'liq hodisalar Til va jamiyat = Ijtimoiy taraqqiyotga ta'siri Til va fizika = Tilning fizik asoslari Til va geografiya = Tilning tarqalishi va shevalar Signup and view all the answers

Study Notes

Ijtimoiy muhit va til o'rganish

Til avloddan-avlodga o'tmaydi, irsiyatga aloqasi yo'q.
Bolaning biologik xususiyatlari avlodga o'tadi, lekin til va kommunikatsiya ijtimoiy muhitga bog'liq.
O'zbek oilasida tug'ilgan bola faqat o'zbek tilida gapirmaydi; bu uning tarbiyasi va atrofidagi muhitga bog'liq.

Misol voqealar

XX asr boshida Hindistonda bo'ri to'dasi ichida o'sgan ikki qizchadan biri o'zini ular bilan bog'langan holda tarbiyalandi.
Ikki qizchadan biri 7-8 yoshda bo'lib, ularni tarbiyalayotganda, gapirishni bilmas edilar.
Psixolog olim qizchani ilgari uyda va so'ng bolalar uyida tarbiyalagan.

O'rganganlar va natijalar

Qiz 10 yil davomida umr ko'rdi, lekin til o'rganishda muvaffaqiyatga erisha olmadi.
O'rganilgan so'zlar soni 45 atrofida; lekin birorta gap tuzishni o'rganmadi.
Psixologlar, sotsiologlar va tilshunoslar bu holatni o'rganib, ijtimoiy muhit va tarbiyaning til o'rganishga qanday ta'sir ko'rsatishi haqida xulosalar chiqardilar.

Tilshunoslik fani

Tilshunoslik - tilning paydo bo'lishi va rivojlanishini, til va tafakkur hamda jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni o'rganadi.
Tafakkur va mantiq tilshunoslikka asosiy ta'sir ko'rsatuvchi fanlardir, mantiq fikrlarning tilda aks etishini o'rganadi.
Jamiyat taraqqiyoti til paydo bo'lishi va rivojlanishiga bevosita ta'sir ko'rsatadi, bu jarayonni sotsiologlar o'rganadilar.

O'rganish usullari

Tilshunoslar etnografiya, psixologiya, antropologiya kabi sohalardan ham foydalanadilar, bu fanlar tilni yanada chuqurroq tahlil qilish imkonini beradi.
Tilshunoslik ikki turga ajratiladi:
- Mikrolingvistika - ichki tuzilishni o'rganadi (fonetik, leksik, grammatika).
- Makrolingvistika - tilni boshqa fanlar bilan birga o'rganadi, ijtimoiy mohiyatini tahlil qiladi.

Til-ta'riflar

Til tafakkurni ifoda qiluvchi ishoralar majmuasi sifatida ta'riflanadi.
Boshqa ta'riflardagi kabi fikrlarni ifoda qilishga mo'ljallangan tovushlar majmuasi sifatida ko'rinadi.
Til - odamlar o'rtasidagi eng muhim aloqa vositasi, ammo u yakkayu yagona emas.

Aloqa vositalari

Aloqa boshqa vositalar orqali, masalan, Morze, imo-ishoralar, va hushtak-tili orqali amalga oshiriladi.
Aloqa vositalarining farqlari:
- Til fikr va hissiyotlarni ifodalaydi, boshqa vositalar esa cheklangan.
- Til axborotni shaxsdan shaxsga o'z munosabati bilan yetkazadi, boshqalar esa faqat axborotni beradi.

Til va jamiyat

Til va jamiyat o'rtasida o'zaro bog'liqlik mavjud; jamiyat bo'lmasa, til ham bo'lmaydi.
Til asrlar davomida jamiyat ehtiyojlarini qondirib keladi, lekin o'z ichki qonunlari asosida rivojlanadi.

Tug'diruvchi fikrlar

XIX asrda Avgust Shleyxer tomonidan berilgan fikr tilning tabiiy hodisa ekanligini ta'kidlaydi.
Shleyxer til o'z qonunlari asosida rivojlanadi deb hisoblaydi, xalq istagi ta'sir ko'rsata olmaydi.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Ushbu viktorina til va irsiyat o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganadi. Bayon etilgan fikrlar orqali, bola qaysi tilda gapira boshlashi va oila hamda ijtimoiy muhitning ahamiyati haqida fikr yuritamiz. O‘zbek oilasida tilning qanday rol o‘ynashi haqida ko‘proq ma’lumot oling.