Thành Phần và Chất Lượng Phần Mềm

Các Thành Phần Cơ Bản của Phần Mềm (IEEE)

• Theo IEEE, môi trường phần cứng để triển khai không phải là một trong bốn thành phần cơ bản của phần mềm.
• Ba thành phần cơ bản bao gồm: chương trình máy tính, dữ liệu cần thiết cho vận hành, thủ tục và tài liệu.

Mục Tiêu của Đảm Bảo Chất Lượng (QA) và Kiểm Soát Chất Lượng (QC)

• Mục tiêu chính của QA là cải tiến quy trình và phương pháp phát triển phần mềm.
• Hoạt động thuộc về QC là thực hiện kiểm thử hệ thống để tìm lỗi.
• Sai sót (error) trong phần mềm thường xuất phát từ lỗi của con người trong quá trình phát triển.

Định Nghĩa Lỗi, Sai Sót và Hỏng Hóc

• Lỗi (fault/defect/bug) phần mềm là sự không chính xác trong mã hoặc thiết kế có thể gây ra hỏng hóc.
• Hỏng hóc (failure) phần mềm xảy ra khi phần mềm không thực hiện đúng chức năng như mong đợi trong quá trình sử dụng.

Nguyên Nhân Sai Sót Phần Mềm

• Các nguyên nhân gây ra sai sót phần mềm bao gồm: lỗi trong định nghĩa yêu cầu, giao tiếp khách hàng – nhà phát triển không tốt, sai sót trong thiết kế lôgic.
• Lỗi do trình biên dịch không phải là nguyên nhân gây ra sai sót phần mềm

Chất Lượng Phần Mềm (IEEE)

• Chất lượng phần mềm là mức độ mà một hệ thống, thành phần, hoặc quy trình đáp ứng các yêu cầu đã định.

Đảm Bảo Chất Lượng Phần Mềm (SQA)

• Định nghĩa mở rộng về SQA bao gồm khía cạnh lập kế hoạch, ngân sách và bảo trì.

Bản Chất của QA và QC

• Bản chất của QA là phòng ngừa các sai sót và lỗi.
• Bản chất của QC là tìm kiếm và sửa các sai sót và lỗi trong sản phẩm.

Trách Nhiệm Thực Hiện QA và QC

• Tất cả mọi người tham gia vào dự án từ giai đoạn phân tích yêu cầu chịu trách nhiệm chính trong việc thực hiện QA.
• Thanh tra viên và kiểm thử viên thường chịu trách nhiệm chính trong việc thực hiện QC.

Các Yếu Tố Chất Lượng Phần Mềm của McCall

• Độ tin cậy (Reliability): Khả năng phần mềm tiếp tục hoạt động bình thường trong một khoảng thời gian nhất định.
• Khả năng bảo trì (Maintainability): Nỗ lực cần thiết để tìm ra nguyên nhân hỏng hóc và sửa chữa chúng.
• Khả năng tái sử dụng (Reusability): Khả năng phần mềm có thể được sử dụng lại trong các dự án khác.
• Tính hiệu quả (Efficiency): Đo lường mức độ sử dụng tài nguyên (ví dụ: phần cứng) của phần mềm.
• Tính khả chuyển (Portability): Khả năng thích ứng của phần mềm với các môi trường khác nhau (phần cứng, hệ điều hành).
• Tính linh hoạt (Flexibility): Đề cập đến việc dễ dàng để hỗ trợ các hoạt động bảo trì thích ứng và hoàn thiện
• Khả năng kiểm thử được (Testability): Việc dễ dàng kiểm thử các chức năng của phần mềm.

Yêu Cầu Chất Lượng

• Cả khách hàng và nhà phát triển phần mềm đều quan tâm đến việc định nghĩa các yêu cầu chất lượng.

Các Yếu Tố Chất Lượng (Nhà Phát Triển vs. Khách Hàng)

• Các yếu tố chất lượng thường được các nhà phát triển quan tâm nhưng ít được khách hàng chú trọng: tính khả chuyển, khả năng tái sử dụng, khả năng kiểm thử.

Hoạt Động SQA Trước Khi Dự Án Bắt Đầu

• Xét duyệt hợp đồng được thực hiện trước khi dự án phần mềm chính thức bắt đầu.
• Mục tiêu chính của việc xét duyệt hợp đồng là giảm thiểu những tình huống không mong muốn liên quan đến hợp đồng.
• Dấu hiệu của một hợp đồng phần mềm có chất lượng kém là các yêu cầu được xác định một cách lỏng lẻo.
• Giai đoạn đầu tiên của quy trình xét duyệt hợp đồng thường tập trung vào việc xem xét bản dự thảo đề xuất.
• Một trong những mục tiêu của việc xét duyệt bản dự thảo đề xuất là làm rõ và viết tài liệu về các yêu cầu của khách hàng.
• Một trong những mục tiêu của việc xét duyệt bản dự thảo hợp đồng là đảm bảo rằng tất cả các thỏa thuận đạt được giữa khách hàng và công ty đều được ghi chính xác trong hợp đồng.
• Nhóm trưởng hoặc thành viên của nhóm đề xuất, chuyên gia bên ngoài tham gia vào việc xét duyệt hợp đồng cho một dự án phần mềm.
• Nếu không thực hiện xét duyệt hợp đồng kỹ lưỡng cho các dự án nội bộ có thể dẫn đến việc không định nghĩa đầy đủ các yêu cầu của dự án.

Kế Hoạch Phát Triển và Kế Hoạch Chất Lượng

• Kế hoạch phát triển phần mềm thường bao gồm mô tả quy trình phát triển sẽ được áp dụng.
• Kế hoạch chất lượng phần mềm thường bao gồm danh sách các hoạt động xét duyệt sẽ được thực hiện.
• Đối với các dự án phần mềm nhỏ, có thể cần các kế hoạch đơn giản hóa tùy thuộc vào độ phức tạp và rủi ro của dự án.
• Lợi ích chính của việc lập kế hoạch cho các dự án nội bộ đối với bộ phận phát triển là tránh tổn thất do vượt quá thời gian và ngân sách.

Quản Lý Rủi Ro

• Rủi ro về quản lý yêu cầu liên quan đến việc không hiểu rõ những gì khách hàng thực sự cần.
• Hoạt động quản lý rủi ro do hợp đồng phụ tập trung vào mối quan hệ giữa nhà phát triển phần mềm và các nhà thầu phụ.
• Mục đích chính của việc xây dựng bản mẫu (prototype) trong giai đoạn đầu của dự án là giúp xác định các yêu cầu còn thiếu của khách hàng.
• Độ lớn của dự án thuộc về yếu tố dự án ảnh hưởng đến cường độ sử dụng các hoạt động SQA.
• Trình độ chuyên môn của các thành viên trong nhóm thuộc về yếu tố nhóm ảnh hưởng đến cường độ sử dụng các hoạt động SQA.

Kiểm Chứng (Verification) và Thẩm Định (Validation)

• Kiểm chứng (Verification) tập trung vào việc kiểm tra xem sản phẩm có được xây dựng đúng cách không ("Are we building the product right?").
• Thẩm định (Validation) tập trung vào việc kiểm tra xem sản phẩm có đáp ứng nhu cầu của khách hàng không ("Are we building the right product?").
• Kiểm tra sự đủ tiêu chuẩn (Qualification) trong SQA tập trung vào khía cạnh vận hành (sử dụng) của phần mềm.

Phân Bố Nguồn Gốc Lỗi

• Lỗi thường được tạo ra nhiều nhất ở giai đoạn thiết kế của quy trình phát triển phần mềm.

Hoạt Động SQA Hiệu Quả Nhất

• Thanh tra mã có hiệu quả loại bỏ lỗi trung bình cao nhất.
• Chi phí để loại bỏ một lỗi thường tăng lên đáng kể khi nó được phát hiện ở giai đoạn vận hành (sử dụng).

Xét Duyệt Thiết Kế Hình Thức (Formal Design Review - DR)

• Xét duyệt thiết kế hình thức (Formal Design Review - DR) là phương pháp duy nhất được dùng để phê duyệt các sản phẩm thiết kế.
• Kỹ sư trưởng phần mềm hoặc nhân viên có thâm niên lâu năm thường được chọn làm Trưởng nhóm xét duyệt trong một Xét duyệt thiết kế hình thức (DR).

Xét Duyệt Thiết Kế vs Xét Duyệt Ngang Hàng (Peer Review)

• Xét duyệt thiết kế có cán bộ cấp cao hoặc đại diện khách hàng, trong khi xét duyệt ngang hàng có các đồng nghiệp ngang quyền hạn.

Thanh Tra (Inspection)

• Mục tiêu chính của Thanh tra (Inspection) trong xét duyệt ngang hàng là phát hiện lỗi/sai sót và xác định các sai lệch so với tiêu chuẩn.

Walkthrough

• Mục tiêu chính của Walkthrough trong xét duyệt ngang hàng là phát hiện lỗi/sai sót và trao đổi kiến thức chuyên môn.