Tasavvuf Düşüncesinin Dönemleri

• Tasavvufun temel kaynağı Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygamber ve sahabenin örnek yaşantısıdır.
• Hicri 2. asırdan sonra tasavvuf; fıkıh, hadis, tefsir ve kelam gibi diğer dini ilimlerle birlikte sistemleşmeye başlamıştır.
• Tasavvufun öne çıkan ilkeleri nefis terbiyesi, Allah'ı zikir ve dünya malına gereğinden fazla değer vermemektir.
• İslam topraklarının genişlemesiyle Müslümanlar zenginleşmiş, sade yaşam yerini lüks ve gösterişe bırakmıştır.
• Âlimler, Hz. Peygamber ve sahabenin yaşantısına dönüşü savunmuş ve bu konuda öğretiler geliştirmiştir.
• İslam dünyasına giren Yunan, Bizans, Hint ve İran kültürleri yeni anlayışların ortaya çıkmasına sebep olmuş, bu durum da tasavvufun gelişimini etkilemiştir.

Tasavvufi Düşüncenin Dönemleri

• Züht Dönemi (Hicri 2. Asra Kadar) dünya malına gönülde yer vermemek, ahirete yönelmek anlayışı hâkimdir.
• Tasavvufun kökleri bu dönemde oluşmuştur.
• Tasavvuf Dönemi (Hicri 2. Asır Sonrası – 6. Asır) sufi ve tasavvuf kavramları yaygınlaşmıştır.
• Cüneyd-i Bağdadi, Ma'ruf Kerhi, Gazali, Zünnun-i Mısri, Beyazıd-ı Bestami gibi mutasavvıflar yetişmiştir.
• Tarikat Dönemi (Hicri 6. Asır ve Sonrası) tarikatlar kurumsallaşmıştır.
• İbn Arabi, Mevlana, Abdulkadir Geylani, Ahmet Yesevi, Ahmet Rifai, Bahauddin Nakşibend gibi önemli mutasavvıflar tarikatlar kurmuştur.
• Tasavvuf şiir ve edebiyat yoluyla da yayılmıştır.

Tasavvufi Düşüncenin Ahlaki Boyutu

• Tasavvuf, Allah ve Resulü’nün ahlakıyla ahlaklanmaktır.
• Ebü’l-Hüseyin en-Nûrî’ye göre tasavvuf sadece ahlaktır.
• Tasavvuf tamamen edepten ibarettir anlayışı hâkimdir.
• Edep yahu! sözüyle ahlaki incelik vurgulanmıştır.
• Tasavvufun amacı, insanı kötü vasıflardan arındırıp insan-ı kâmil (olgun insan) mertebesine ulaştırmaktır.

Kültürümüzde Etkin Olan Tasavvufi Yorumlar

• Yesevilik, Ahmed Yesevi tarafından kurulmuştur.
• Türkistan'da yayılmış, Anadolu tasavvufunu etkilemiştir.
• Kâdirilik, Abdulkadir Geylani tarafından kurulmuştur.
• İslam dünyasında geniş bir yayılım göstermiştir.
• Rifailik, Ahmet Rifai tarafından kurulmuştur.
• Kur'an öğrenimine önem verilmiştir.
• Nakşibendilik, Muhammed Bahauddin Nakşibend tarafından kurulmuştur.
• Zikr-i hafi (sessiz zikir) anlayışı vardır.
• Mevlevilik, Mevlana Celaleddin Rumi tarafından kurulmuştur.
• Semâ törenleriyle bilinir.
• Alevilik-Bektaşilik, Hz. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi esastır.
• Cem törenleri yapılır.
• Semah, Allah’a yönelişin simgesidir.
• Muharrem Orucu, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesini anma amacı taşır.

Dini Meselelerin Çözümünde Temel İlke ve Yöntemler

• İctihad: Kur'an ve sünnette doğrudan hükmü olmayan konular için dinî çözüm üretme yöntemidir.
• Müctehid: İctihad yapma yetkisine sahip alimdir.