Questions and Answers
Түрік қағанатының алғашында кімнің билігі болған?
Қандай тайпалар Орталық Азияны билеуге ұмтылды?
Түрік қағанатында бөрі атауы неше түрлі роль атқарды?
Түрік қағанатының негізгі дұшпаны кім болды?
Signup and view all the answers
Түрік қағанатының батысқа қарай жылжуы кезінде кімнің билігі жүрді?
Signup and view all the answers
Түрік қағанатының қай бөлігіндегі халықтарды Иштеми қаған бағындырды?
Signup and view all the answers
Түрік қағанатының мемлекеттің басты билеушісі кім?
Signup and view all the answers
Түріктердің 552 жылы құрған мемлекеті қалай аталады?
Signup and view all the answers
Түрік қағанатының саяси-әкімшілік дамуының ең жоғары дәрежесіне жеткен билеушісі кім?
Signup and view all the answers
Түріктердің дұшпаны жужандарды жеңген кім?
Signup and view all the answers
Study Notes
Түркітекті тайпалар одағы
- Б.з.I—X ғасыр аралығында Орталық Азия мен Моңғол үстіртінде теле тайпалар одағы құрылды.
- Қарлұқтар мен басмылдар да Орталық Азия билігіне ұмтылды.
Түрік каганатының қалыптасуы
- Ғұндар империясы ыдырағаннан кейін Орхон аймағында теле тайпалар одағы ұйымдасты.
- V ғасыр ортасында түркілер 40 мың үйлік бірлестіктерді бағындырып, жужандарды жеңіп, тарихта өз орнын алды.
Бастапқы кезең
- 552 жылы Солтүстік Моңғолияда Түрік каганаты құрылды.
- Алғашқы билеушісі Бумын қаған болды.
Билік кезеңдері
- Мұқан қаған тұсында Ішкі Азия, Оңтүстік Сібір, Оңтүстік-батыс Маньчжурия, қарақытайлар, Тува және Енисей қырғыздары бағындырылды.
- Иштеми қаған кезінде түріктер батысқа жылжып, Жоңғария мен Қазақстанның шығыс аймақтарын бағындырды.
Жер аумағы
- VI ғасырдың екінші жартысында түріктер Қазақстанды және Орталық Азияның бірнеше бөлігін бағындырды, Қара теңіз жағалауына жетті.
Қағанат құрылымы
- Билік басында ашына руы тұрды, «киелі қасқыр» деген мағынаға ие.
- Қағандар мемлекеттің басты билеушілері болды, туы бөрілі байрақ болып, қорғаушылары «бөрі» аталды.
Басты қағандар
- Алғашқы қағандар: Түмен (Бумын), Мұқан, Естеми, Қара-Еске.
- Батыс түрік қағанатының билеушілері: Тон Жабғу қаған, Жеғуй қаған.
Жужандарға қарсы күрес
- Бүмын қаған жужандарды (аварларды) 552—554 жылдары жеңіп, Орталық Азия билеушісіне айналды.
- Иштеми қаған Жетісу, Қазақстан мен Сырдария және Арал теңізіне дейін жетті.
Халықаралық байланыстар
- Сасанидтік Иранмен одақтаса жүріп, эфталиттерді бағындырды.
- Византиямен сауда-экономикалық қарым-қатынастар орнатылды (Земарх елшілігі).
Тарихи маңызы
- Түрік қағанаты Қазақстан жеріндегі алғашқы ортағасырлық мемлекет болып саналады.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл викторинада Орталық Азия мен Моңғол үстіртінде б.з.I—X ғасырлар аралығында саяси үстемдік еткен түркітекті теле тайпалар одағы туралы білімдеріңізді тексеріңіз. Сонымен қатар, қарлұқтар мен басмылдардың Орталық Азиядағы рөлін талқылаймыз.
