تعریف و ساختار دانه گرده

تعریف و ساختار دانه گرده

• دانه گرده ساختار ریز و مهمی در چرخه تولید مثل گیاهان گلدار است.
• این ساختار از یک یا چند سلول تشکیل شده و نقش مهمی در گرده افشانی و لقاح گیاه ایفا می‌کند.
• دانه گرده معمولاً حاوی دو سلول مهم است: سلول رویشی (vegetative cell) و سلول زایشی (generative cell).
• سلول رویشی مسئول رشد لوله گرده است.
• سلول زایشی مسئول تولید سلول‌های اسپرم است.
• ساختار دانه گرده وابسته به گونه‌ی گیاه است و تنوع زیادی نشان می‌دهد.

انواع دانه گرده

• شکل‌ها، اندازه‌ها و تزئینات سطحی دانه‌های گرده بسیار متنوع هستند.
• این تنوع در ظاهر دانه گرده باعث می‌شود که بتوان از آن برای شناسایی گیاهان استفاده کرد.
• به عنوان مثال، شکل دانه‌های گرده در گیاهان مختلف، بر نحوه‌ی گرده افشانی تأثیر می‌گذارد.

تشکیل دانه گرده

• دانه گرده در بخش‌های ویژه گل، مانند پرچم‌ها، تشکیل می‌شود.
• فرآیند تشکیل دانه گرده با میوز سلول‌های مادر گرده شروع می‌شود.
• در این فرآیند سلول‌های گامت (gamete) ایجاد می‌شوند.
• سلول‌های گامت بعد از تکثیر و تقسیم سلولی به دانه گرده نهایی تبدیل می‌شوند.

مراحل تشکیل گرده

• در این فرآیند، ابتدا سلول‌های مادر گرده (میکروسپوروسیت‌ها) تقسیم میوز انجام می‌دهند.
• میوز دو مرحله‌ای است، باعث ایجاد چهار سلول هاپلوئید (n)، یعنی چهار میکروسپور می‌شود.
• میکروسپورها در سطح ساختاری به نام کیسه گرده قرار می‌گیرند.
• در مرحله بعد، میکروسپورها تقسیم میتوز را انجام می‌دهند.
• در این تقسیمات سلول‌ها تکثیر می‌شوند و دانه‌های گرده کامل‌تر و نهایی را تشکیل می‌دهند.

نقش دانه گرده در گرده افشانی

• دانه گرده واسطه ارتباط بین گیاهان نر و ماده است.
• دانه‌های گرده به منظور گرده افشانی، توسط عوامل مختلفی به کلاله‌ی مادگی منتقل می‌شوند.
• عوامل منتقل کنندهٔ دانه گرده عبارتند از: باد، آب، حشرات، پرندگان و پستانداران.

گرده افشانی

• گرده افشانی فرایندی است که طی آن دانه گرده به کلاله مادگی منتقل می‌شود.
• گرده افشانی باعث ایجاد لوله گرده می‌شود.
• لوله گرده از کلاله‌ی مادگی عبور کرده و به تخمدان می‌رسد.
• لوله گرده حاوی سلول‌های اسپرم است.

نقش لوله گرده

• لوله گرده رشد می‌کند و به تخمدان می‌رسد و سلول‌های اسپرم را به داخل تخمدان می‌رساند.
• سلول‌های اسپرم با تخمک ترکیب شده و لقاح انجام می‌شود.

اهمیت دانه گرده

• دانه گرده برای ادامه‌ی حیات و تولید مثل گیاهان گلدار حیاتی است.
• همچنین به عنوان منشأ بسیاری از مواد غذایی مورد استفاده انسان است و در تولید عسل نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
• به عنوان جزء مناسبی برای انجام تحقیقات علمی و بیولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• برخی دانه‌های گرده برای انسان و حیوانات بیماری زا هستند و آلرژی ایجاد می‌کنند.

کاربردهای دانه گرده

• دانه گرده به عنوان منبع غذایی کاربرد دارد.
• شکل و تزئینات سطحی دانه گرده به عنوان ابزاری برای طبقه‌بندی گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دانه گرده در زمینه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• در مطالعات پالئونتولوژیکی برای مطالعه‌ی گذشته‌ی اقلیم و تاریخچه‌ی گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.