Chapter 4 Sociolinguïstiek

Taalattitudes

• Taalattitudes zijn de meningen en gevoelens die mensen hebben over verschillende talen, dialecten of taalvariëteiten.
• Deze attitudes beïnvloeden hoe we sprekers van deze talen/dialecten/variëteiten waarnemen.

Belangrijke termen

• Semantische verschuiving: Incrementale veranderingen in de betekenis van een woord of zin.
• Semantische depreciatie: Semantische verschuiving die ertoe leidt dat een woord negatievere associaties of betekenissen krijgt.
• Linguïstisch relativisme: De waarde van de ene factor is niet volledig onafhankelijk van de waarde van een andere factor, maar wordt er op een bepaalde manier door beperkt.
• Determinisme: Idee dat er een sterke oorzakelijke relatie is tussen twee factoren.
• Perceptuele dialectologie: De studie van subjectieve overtuigingen over verschillende dialecten of taalvariëteiten.
• Sociolinguïstische monitor: Geeft ons toegang tot opgedane kennis, waarmee we de keuze uit de verschillende manieren van zeggen kunnen herkennen en informatie uit die keuze kunnen halen.
• Sociale identiteitstheorie: Houdt in dat mensen zich identificeren met meerdere identiteiten, waarvan sommige persoonlijker en idiosyncratischer zijn en andere groepsidentificaties.
• Opvallend: Term in de sociolinguïstiek die verwijst naar hoe gemakkelijk een bepaalde variant wordt waargenomen/gehoord.
• Accommodatietheorie: Het proces waarbij sprekers hun taalkundig gedrag aanpassen aan het gedrag van de gesprekspartners en hun attitudes t.o.v. elkaar.
• Convergentie: Accommodatie in de richting van de spraak van de gesprekspartner.
• Divergentie: Accommodatie weg van de spraak van de gesprekspartner.
• Subjectieve en objectieve maatstaven: De perceptie van een spreker over zijn eigen prestaties en zijn prestaties beoordeeld door een externe maatstaf.

Introductie

• Wanneer we met iemand praten, vormen we een mening over die persoon op basis van hun manier van praten.
• Binnen enkele momenten vormen we een gedetailleerd beeld van de persoon met wie we praten.
• We vormen een mening over of ze mannelijk of vrouwelijk zijn en of ze Engels als moedertaal hebben of van een andere afkomst zijn.
• Op basis hiervan vormen we een mening over of ze bijvoorbeeld aardig, vriendelijk en competent zijn.

Waarde van spraak

• De waarnemingen die we op basis van spraak vormen, hebben waarde voor adverteerders en omroepen.
• Het Nederlandse bedrijf MultiVoice classificeert stemmen op een 9-puntsschaal met kleuren:
  • Oranje: Alarmerend en energiek
  • Groen: Actief, betrouwbaar en levendig
  • Blauw: Fris, eerlijk en zakelijk.
• De Vlaamse omroep zoekt 'blauwe' stemmen voor presentatoren.

Taal en attitudes

• We trekken conclusies over mensen op basis van hun spraak.
• Onze attitudes ten opzichte van verschillende varianten van een taal bepalen hoe we de sprekers van die variëteiten waarnemen.
• In Edinburgh spreken mensen bijvoorbeeld met Oxbridge-accenten uit het zuiden van Groot-Brittannië, die geassocieerd worden met respect en succes.
• In dit hoofdstuk wordt bekeken in hoeverre taal en attitudes met elkaar verbonden zijn.

Attitudes via taalgebruik

• Attitudes ten opzichte van anderen worden uitgedrukt in taal.
• Het hoofdstuk zal ook ingaan over seksen specifiek taalgebruik
• Daarnaast zal bekeken worden hoe we taal gebruiken en hoe deze organisatie invloed heeft op onze attitudes.

Theorie taalattitude

• De studie taalattitudes is gerelateerd aan de studie van taalideologieën.
• Taalideologieën omvatten de overtuigingen en theorieën die sprekers hebben over verschillende vormen van taal.
• Deze overtuigingen en theorieën helpen hen complexe sociale systemen te rationaliseren en er zich toe te verhouden.

Taalattitudes bij taalverandering

• Taal verschaft inzicht in de attitudes van sprekers ten opzichte van zichzelf en anderen.
• Onze dagelijkse spraak bevat veel informatie over onze attitudes.
• Het onderzoekt attitudes ten opzichte van mannen en vrouwen, en hoe deze zich in taal manifesteren.
• Synchronische en historische gegevens kunnen belangrijke attitudinale informatie opleveren.

Semantische verschuiving en degradatie

• Semantische verschuiving betreft incrementele veranderingen in de betekenis van een woord of zin.
• Het woord "gay" had verschillende betekenissen in 1877, toen Edward Lear "The Quangle Wangle's Hat" schreef.
• Quangle Wangle Quee bedoelde dat zijn leven vreugde en vrolijkheid miste.
• "Gay" had al in de late negentiende eeuw negatieve betekenissen die gericht waren op seksuele promiscuïteit.
• In die tijd verwees "gay" naar vrouwen die seksueel promiscue waren, en pas in de vroege twintigste eeuw werd het gebruikt om naar homoseksuelen te verwijzen.
• Het proces waarbij een woord uiteindelijk iets heel anders betekent dan waar het mee begon, heet semantische verschuiving (of drift).
• "Pretty" betekende oorspronkelijk 'slim' of 'vaardig' en ging toen door een periode waarin het 'dapper' of 'galant' betekende.
• De betekenissen van 'aangenaam' of 'aantrekkelijk' die we met "pretty" associëren, dateren uit de vijftiende eeuw.

Resultaten van semantische drift

• Het resultaat van semantische drift kan extreem zijn.
• In een koffiebar in Auckland vroeg een klant of hij spek bij zijn bestelling kon krijgen.
• De ober antwoordde: "Dat is helemaal koosjer."
• "Kosher" lijkt voor veel Nieuw-Zeelanders gewoon 'toegestaan, OK' te betekenen.
• Drift die zo extreem is, kan bleaching worden genoemd.
• In dit opzicht staat pretty in contrast met de geschiedenis van gay, dat negatieve connotaties heeft gekregen toen het evolueerde van 'vreugdevol' naar 'immoreel'.
• Het proces van het terugwinnen van een positieve betekenis voor gay begon pas relatief recent.
• Hoewel het in sommige kringen een positieve of neutrale term van identificatie is, geldt dit niet voor alle sprekers van het Engels, en sommigen beschouwen gay nog steeds als een denigrerend scheldwoord.
• Semantische bleaching is het geleidelijke verlies van de meest specifieke, inhoudelijke aspecten van de betekenis van een woord totdat het vage of meer algemene connotaties overhoudt.

Betekenis en gebruik

• Soms verschillen sprekers van het Engels in hoe negatief ze een woord als minx of tart vinden (vooral tarty).
• Zijn dit soort woorden ooit helemaal positief of is hun betekenis altijd enigszins ambivalent?
• Wat bepaalt hoe positief je ze interpreteert?
• De persoon die ze gebruikt of de acties die ze beschrijven?
• Of spelen er andere factoren een rol?
• Tabel 4.1 geeft een gedetailleerder perspectief op dit proces, en beschrijft de historische trajectorie van woorden voor vrouwen.
• Semantische degradatie is semantische verschuiving die resulteert in een woord dat meer negatieve associaties of betekenissen krijgt.