Сүлжээний Үндсэн Ойлголтууд

Сүлжээний Үндсэн Ойлголтууд

• Host: Интернэтэд холбогдож мэдээлэл солилцох чадвартай төхөөрөмж.
• Device: Цахилгаанаар ажилладаг төхөөрөмж.
• Packet Switches: Мэдээллийг бага хэмжээтэй болгож дамжуулдаг төхөөрөмж.
• Сүлжээ: Олон төхөөрөмж хоорондоо холбогдож, мэдээлэл солилцох систем.
• Internet: Сүлжээнүүдийн сүлжээ.
• ISP (Internet Service Provider): Интернет үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага.
• Protocol: Дүрэм журам.
• Internet Standart: Нийтлэг шаардлага.
• Сүлжээний Протокол: Мэдээлэл солилцохын тулд хийж буй бүх дүрэм, үйлдлүүд.
• Протоколын бүрэлдэхүүн хэсгүүд: Format, Queue.
• Msg дамжуулагдаж байгаа мессеж дээр хийгдэх үйлдлүүдийг тодорхойлно.
• Сүлжээний зах: Hosts, Servers.
• Server: Хүний хүссэн үйлдлийг өөр дээрээ боловсруулан хүссэн үр дүнг гаргаж өгдөг.
• Access network: Host-уудтай хамгийн ойр байгаа төхөөрөмж.
• Network core: Хандалтын сүлжээнүүдийг хооронд нь холбодог.
• Утасгүй хандалтын сүлжээ: Wi-Fi, 4G.
• Хост үүрэг: Data-г packet болгон жижиг мэдээлэл болгон явуулна.
• Холбоос: Guided media (cable), Unguided media (радио дохио).
• Packet switching: Хостууд хэрэглээний мсжүүдийг packet-д хуваагаад чиглэл заах.
• Сүлжээний цөм дэх чухал хоёр түлхүүр функц: Routing algorithm, Forwarding.
• Routing algorithm: Мэдээлэл дамжуулах бүх аргыг тооцоолж хамгийн тохиромжтой route-г зааж өгдөг.
• Forwarding: Routing algorithm-аас ерөнхий мэдээллээ авсан бол яг яаж явахаа зааж өгдөг.
• Queueing: Дараалал, пакет-д оочирлоно. Түрүүлж ирсэн нь түрүүлж орно.
• Circuit switching: FDM (frequency division multiplexing), Time division multiplexing.
• FDM: Хэдэн ч user нэгэн зэрэг явж болно, нэг сүлжээг олон хүн ашиглана гэсэн үг.
• TDM: Хэрэглэгчид ээлжлээд ажиллана.
• Packet хоцрогдол үүсдэг шалтгаан: Queue-д байхад RAM-д зай байхгүй эсвэл шууд хаягддаг.
• Regional ISP: Аль нэг хүрээг хамарсан интернет ханган нийлүүлэгч.
• Content provider network: Улс орон, тив алгасаж болох сүлжээ.

Хоцрогдол ба Нэвтрүүлэх Чадамж

• Packet Delay: Сүлжээнд дамжих пакетуудын хүлээгдсэн хугацааг илэрхийлдэг, 4 шалтгаантай.
• Transmission delay: Пакетуудыг дамжуулахад зарцуулах хугацаа, L/R.
• Propagation: Дамжуулах орчныг туулах хугацаа, D/S.
• Processing delay: Маршрутизатор болон бусад төхөөрөмжийн пакет боловсруулах хугацаа.
• Queueing: Оочирлолт их байвал хоцрогдол үүснэ.
• Оочирлох хоцрогдол: (L*a)/R.
• Traceroute: Хүлээн авагч хүртэлх хоцрогдлыг хэмждэг.
• Ping: Эцсийн зогсоол хүртэлх хоцрогдол хэмжинэ.
• Packet loss: Packet оролтонд ирэхэд Buffer дүүрэн байх.
• Buffer: Packet-уудыг түр хадгалах санах ой.
• Хэрвээ packet гээгдвэл илгээгч дахин илгээдэг.
• Throughout: Нэгж хугацаанд дамжуулж байгаа битийн тоо.
• Instantaneous: тухайн агшин дахь хурд
• Bottleneck link: Нэвтрүүлэх чадамж нь физик замын алдагдалтаар тооцогдоно. Тодруулбал тухайн сүлжээний физик хүчин чадлаас хамаарна.

Protocol болон Application Layer

• Protocol layer: Сүлжээг layer-p хувааж дамжуулдаг. Layer болгон өөр өөрийн гэсэн үүрэгтэй.
• 5 layer байдаг: Application layer, Physical түвшний layer, Transport layer, Network layer, Link layer.
• Transport layer: Process-process data transfer.
• Transport layer: Ht толгой залгаад үүнийг сегмент гэж нэрлэдэг.
• Network layer: Hn толгой нэмдэг үүнийг datagram гэж нэрлэдэг, очих ёстой байршлыг зааж өгнө.
• Link layer: HI толгой залгана үүнийг frame гэж нэрлэнэ, 2 төхөөрөмжийн хооронд хөрш host-pуугаа л дамжуулна.
• Application layer: Programm-ийг сүлжээнд холбогддог ба холбогддоггүй гэж ангилна.
• Server: Host дээр үргэлж асаалттай, тогтсон ІР-тай, ихэвчлэн data төв server өрөөнд байна.
• Client: Serverтэй холбогддог, Dinamic IP хаягтай.
• Client-ууд өөр хоорондоо шууд холбогдож чадахгүй.
• Peer-to-peer architecture: Хэрэглэгчийн device-ууд хоорондоо холбогдоод дамжуулдаг.
• Process: Host дээр process хийдэг programm.
• 1 host дээрх 2 process холбогдохын inner-process communication гэнэ.
• Sockets: 4,5 дугаар түвшиний дунд байдаг.
• Application layer буугаад socket-ooc data авдаг түр мэдээллйилг хадгалдаг хадгаламж гэсэн үг.
• Application layer нь app developer-p засадаж өөрчлөлт хийгддэг, бусад layer нь үйлдлийн системээр ажилладаг.
• Хаяглах process: Msg хүлээн авахад заавал identifier байдаг. Host-r 32 битээр дахин давтагдашгүй хаягладаг.
• Port numbers: Сүлжээгээр мэдээлэл дамжуулж байгаа программын дугаарыг хэлнэ.
• Vebsite ба НТТР: Web хуудас object-c бүрддэг.
• www-URL хэсэг
• Host name- гол нь байгаа орох гэж буй device
• Path name гэсэн гурван хэсгээс website нэрр бүтнэ.
• DNS security: DDO's attack, Spofing attacks.

Протокол, И-мэйл, DNS

• HTTP protocol: Client server загвартай, ТСР ашигладаг, HTTPS-483 number.
• Email: User agents (mail reader, mail бичих засах унших үйлдлүүдийг хийнэ).
• User agent түр зуур хадгалаад ирсэн майл майл server дээр хадгалагдана Mail server (хадгалах үүрэг гүйцэтгэгч).
• SMTP protocol (simple mail transfer protocol) Энэ протокол нь ирсэн майлыг client-server, server-server хооронд майлыг зөөдөг
• Client-server рүү мэдээллийг зөөнө Server-майл хүлээн аваад цааш дамжуулна.
• SMTP RFC (5321) TСР-н 25р порт ашиглан client server рүү холбогдоно.
• Дамжуулалтын 3 үе SMTP closure-холболтыг тасална: SMTP мэндчилгээ (handshaking)., SMTP message-г дамжуулна.
• SMTP үйлдэл (command, response).
• Mail message format: Толгой мөрүүд To, From, Subject, Body.
• Mail access protocol: SMTP нь Client-c server хүртэл msg хүргэх хадгалах үйлдлийг хийх бол, message access protocol нь server-c mail-г авч server рүү дамжуулна.
• IMAP (Internet mail access protocol): Энэ протокол нь server-д байгаа мсж-ийг татах устгах үйлдлийг хийнэ.
• Domain name system: Router-д IP хаягаар ялгагдана, DNS нь тархсан сангуудад байрлана, Application layer protocol.
• DNS үйлчилгээ: Хөрвүүлнэ, Host нэрлэнэ, Mail server нэрлэнэ, Ачааллыг тараана.
• DNS нь тархсан шаталсан өгөгдлийн сан: Root DNS servers, Top level domain, Authoritative.
• ICANN дэлхий даяархи DNS-г зохицуулдаг.
• Iterated query: Давтагддаг.
• Recursive query Host-server асуухад server өөрийн харьяалагдах дээд түвшний серверээс асуудаг.
• DNS records: Type A, Type aaaa, Type CNAME, Type NS, Type MX mail server.
• Spoofing attacks: Хуурамч сервер DNS-г зохиох түүнийг чиглүүлэх байдлаар халддаг.

Transport Layer болон UDP

• CDN (Content distribution networks)
• Transport layer: Sender segment болгон хуваадаг ба receiver нь сегментийг нэг бүхэл болгон нийлүүлдэг.
• Host-хэрэглэгчийн төхөөрөмж
• Transport layer: Process хооронд холбоно
• Network layer: Host-ууд хоорондоо холбогдох.
• Ht буюу ямар апп гэдгийг нь заана.
• TCP: Найдвартай, Дарааллын дагуу, Бөглөрөлтийн хяналт, Flow control, Connection set up.
• UDP: Найдваргүй, толгойн хэсэг бага зай эзэлнэ, Дараалал харгалзахгүй, Хамаг чадлаараа ажиллана.
• Multiplexing, Demultiplexing - Ht буюу портын дугаар толгойд нь нэмж өгч түүнийг ялгаж танихыг хэлнэ.
• Multiplexing as sender: 1 байгаа зүйлийг хуваагаад олон хүнд хэрэглэх боломжтой болгохыг хэлнэ. Үүнийг хийхдээ sockets ашиглана.
• Demultiplexing: толгойн хэсгийн мэдээллийг уншаад түүнийг зөв socket-д хуваарилна Demux: хүлээн авагч бүх дөрвөн утгыг хэрэглэн сегментийг тохиромжтой socket pуу чиглүүлнэ.
• UDP хэрэглээ: Streaming multimedia apps, DNS, SNMP, HTTP. UDP ба TCP толгой
• UDP толгой: Source port, Des port, Length, Checksum (битийн алдаа гарсан байна уу гэдгийг шалгадаг).
• ТСР толгой: Source port, Des port, Seq number, Ack number, Head length, Receive window буюу flow control, Variable length, CHecksum, URG data pointer.
• Round trip time, timeout: Flow control: Receive window гэдэг нь buffer-н хэмжээг илэрхийлнэ
• Flow control: хүлээн авагч илгээгчийг хянана Ө.х илгээгч хүлээн авагчийг дүүргэхгүй.
• 2 way handshake: Hi, Hi 2 way handshake: Hi, my capability is it, Hi...

Network болон Router

• Network layer and өгөгдөл өгөх Data plane: Өгөгдлийн хавтгай Control plane: Удирдах хавтгай
• Router нь 3p (network layer) түвшинд ажилладаг тул зам зааж өгдөг Router үүрэг: Хаяглана, Оролтын портноос гаралтын порт руу явуулна.