Structuur en Functie van de GGZ

Het deel van de gezondheidszorg dat zich richt op het behandelen van mensen met psychische problemen.

Een reeks van voorzieningen en professionals die samenwerken om mensen met psychische problemen te helpen.

De verschillende soorten problemen die mensen ervaren in verband met hun geestelijke gezondheid.

De verandering van de focus van intramurale zorg (verblijf in een instelling) naar extramurale zorg (behandeling thuis of in de samenleving).

De periode waarin de ggz zich ontwikkelt en meer verschillende soorten behandelingen aanbiedt.

Een periode waarin meer aandacht wordt besteed aan structuur, kwaliteit, patiëntenrechten, en integratie in de samenleving.

De combinaties van neurobiologische, psychotherapeutische en sociale behandelingen die de ggz gebruikt.

Het samenwerken van medische en sociale instanties om mensen te helpen met ernstige psychiatrische problemen, die zich in de samenleving bevinden.

Een nieuwe vorm van geestelijke gezondheidszorg tussen de huisartsenzorg en de specialistische ggz, gericht op het verminderen van de druk op de specialistische ggz.

Het proces van het verminderen van het aantal psychiatrische bedden in ziekenhuizen.

Het proces waarbij meer verantwoordelijkheid voor de zorg wordt overgedragen aan gemeenten.

Een systeem waarin zorgaanbieders met elkaar concurreren om patiënten.

Het proces van het vroegtijdig identificeren van mentale gezondheidsproblemen en het bieden van ondersteuning.

Een model voor geestelijke gezondheidszorg dat zich richt op de behoeften van de patiënt.

Een model voor geestelijke gezondheidszorg dat gericht is op het verbinden van de zorg met andere aspecten van het leven, zoals onderwijs, arbeid en cultuur.

Het proces van het regelen van de opleiding, erkenning en uitoefening van ggz-beroepen.

De overdracht van bevoegdheden over ggz-beleid van de federale overheid naar regio's.

Het proces van het bepalen van de inhoud van de zorg door overheid, ziekenfondsen en zorgverzekeraars.

De eerstelijnszorg (huisartsenpraktijk) speelt een belangrijke rol in de identificatie van psychische stoornissen.

Twee derde van de patiënten met een gediagnosticeerde psychische stoornis wordt in de eerstelijnszorg behandeld.

De gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg (ggz) behandelt ongeveer de helft van de patiënten met een psychische stoornis.

Ongeveer 5% van de bevolking maakt jaarlijks gebruik van de gespecialiseerde ggz.

Van de mensen die ggz gebruiken, is ongeveer 30% tussen 0 en 17 jaar, 60% tussen 18 en 64 jaar en 10% 65 jaar of ouder.

De meeste ggz-gebruikers (90%) ontvangen ambulante zorg, terwijl 10% tot 14% klinische zorg krijgt, al dan niet in combinatie met ambulante zorg.

De ggz heeft als doel de geestelijke gezondheid te herstellen, te bevorderen en functionele beperkingen te verminderen of draaglijk te maken.

De ggz streeft ernaar symptomen te verminderen, maar ook persoonlijke groei, zelfontplooiing, participatie aan de samenleving en herstel te bevorderen.

Herstel betekent het ontplooien van capaciteiten en het creëren van perspectief, rekening houdend met de draagkracht van de patiënt.

De ggz streeft naar het verminderen van stigmatisering en de negatieve consequenties van psychiatrische aandoeningen voor patiënten, familie en omgeving.

De ggz is er niet alleen voor patiënten, maar ook voor hun omgeving, zoals gezin, sociaal netwerk, arbeid en samenleving.

Een goede ggz is toegankelijk voor iedereen, ongeacht inkomen, ontwikkeling of etnische achtergrond.

Het aanbod van de ggz is duidelijk, omschreven en aangepast aan de regionale zorgnoden.

De ggz streeft naar evidence-based behandelingen, die zo lang duren als nodig is en niet intensiever dan noodzakelijk.

De ggz biedt maatwerk in inhoud en intensiteit van zorg, en ook in vorm en locatie, zoals ambulante, mobiele zorg en dagopname.

Een hervorming in de psychiatrische zorg die in 1990 werd ingevoerd in België. Deze hervorming scheidt cure (genezing) en care (verzorging) functies en introduceert nieuwe opvangvormen zoals beschut wonen en psychiatrische verzorgingstehuizen.

Een nieuwe woonvorm voor mensen met psychische problemen die ondersteuning nodig hebben om te integreren in de samenleving. Dit omvat begeleiding, praktische hulp en persoonlijke ondersteuning.

Een vorm van residentiële opvang voor chronische, maar gestabiliseerde patiënten met psychische problemen. Dit biedt een veilige en ondersteunende omgeving.

Een proces waarin het aantal centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGGZ) in Vlaanderen kleiner werd door fusies. De doelstelling was efficiënter functioneren en betere zorgkwaliteit.

Een project gericht op zorgvernieuwing die werd geïntroduceerd in Vlaanderen in 2001. Dit bestond uit initiatieven voor kinderen, jongeren en volwassenen met psychische problemen.

Een proces waarbij meerdere ggz-instellingen (bijv. APZ, Riagg) fuseren tot één geïntegreerde organisatie. Dit bevordert samenwerking en efficiëntie.

Het concept van samenhangende en geïntegreerde hulp voor specifieke doelgroepen met psychische problemen. Dit bevordert evidence-based zorg en overstijgt traditionele instellingsgrenzen.

Een wet uit 2002 in België die de rechten van de patiënt in de gezondshheidszorg vastlegt. De wet bevordert autonomie en deelname van de patiënt in de besluitvorming.

Een wet uit 1990 in België die dwangopname regelt. Deze wet beschermt de rechten van de patiënt en zorgt voor juridische controle over dergelijke opnames.

Een nota uit 1993 die pleitte voor betere erkenning van psychische problematiek en betere toegang tot GGZ. Dit leidde tot investeringen in kwaliteit, professionalisering en evidence-based zorg.

Het streven om zorg te baseren op wetenschappelijk bewijsmateriaal. Dit omvat het gebruik van richtlijnen, protocollen en evidence-based interventies.

Richtlijnen voor de behandeling van psychische problemen, ontwikkeld door meerdere disciplines. Deze dienen als basis voor specifieke richtlijnen binnen verschillende vakgebieden.

In het begin van de 20e eeuw werden er buiten psychiatrische instellingen ambulante vormen van nazorg georganiseerd om patiënten die uit de inrichtingen terugkeerden te ondersteunen.

Medisch georiënteerde sociaalpsychiatrische diensten (SPD’en) werden in de late jaren 20 in Nederland opgericht. Later begonnen ze ook preventieve zorg te bieden om psychiatrische opnames te voorkomen.

De medische focus op lichamelijke hygiëne werd in de late jaren 20 en 30 getransponeerd naar ‘psychische hygiëne’, wat leidde tot de ontwikkeling van geesteswetenschappelijke psychiatrie.

Psychiaters begonnen in de late jaren 20 en 30 meer ruimte te ervaren om minder ernstige psychische problematiek te behandelen.

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie werd opgericht in 1871 door gestichtspsychiaters, terwijl de Nederlandsche Vereeniging ter Bevordering der Geestelijke Volksgezondheid in 1924 werd opgericht door psychiaters die een meer geesteswetenschappelijke aanpak wilden.

Ambulante voorzieningen zoals Medisch Opvoedkundige Bureaus (MOB’s), Instituten voor Multidisciplinaire Psychotherapie (IMP) en Bureaus voor Levens- en Gezinsmoeilijkheden (LGV) werden in de jaren 30 en 40 in Nederland opgericht.

Het bezoek van Clifford Beers in 1922 inspireerde de oprichting van de Belgische Bond voor Geesteshygiëne, die vrijwillige voor- en nazorg bood.

De dispensaria voor geesteshygiëne in België kregen in 1953 wettelijke erkenning en specialiseerden zich in de zorg voor kinderen, volwassenen of verslavingsproblemen.

Na de Tweede Wereldoorlog bleef de scheiding tussen de psychiatrische inrichtingen en de ambulante zorg lange tijd bestaan.

Het aantal psychiatrische bedden piekte in de jaren 50, met 28.000 in Nederland en 27.000 in België.

De naoorlogse wederopbouw leidde tot een grotere nadruk op intermenselijke relaties, wat de sociale dimensie van geestelijke gezondheid naar voren bracht.

Behandelingen zoals sociotherapie en groepstherapie werden geïntroduceerd in de jaren 50, gebaseerd op het belang van sociale relaties.

De combinatie van psychofarmaca, medische, psychologische en sociale wetenschappen beïnvloedde het denken over psychiatrische zorg in de jaren 50 en 60.

De inrichtingspsychiatrie, de beweging voor de geestelijke volksgezondheid en de zelfstandig gevestigde praktijken waren belangrijke stromingen in de psychiatrische zorg in de jaren 60.

De beweging voor de geestelijke volksgezondheid zag een verband tussen psychische nood en de moderne naoorlogse levensstijl, waarbij sociale systemen als oorzaak van problemen werden gezien.

In 1974 werden door de Nederlandse overheid nieuwe richtlijnen ingevoerd voor de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Er werd een focus gelegd op preventie en extramurale zorg, met als doel het terugbrengen van patiënten in de maatschappij.

De A-diensten in psychiatrische ziekenhuizen werden ingevoerd voor acute en intensieve behandelingen.

De T-diensten in psychiatrische ziekenhuizen waren verantwoordelijk voor voortgezette, langere behandelingen.

De Diensten Geestelijke Gezondheidszorg (DGGZ) werden in 1975 officieel opgericht door een Koninklijk Besluit (KB).

In 1988 werd het DGGZ-besluit in Vlaanderen vervangen door een besluit over de erkenning en financiering van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ).

De Nederlandse Vereniging voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (NVAGG) stimuleerde in 1972 een herordening van ambulante ggz-instellingen.

De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) maakte in 1982 financiering van ambulante ggz mogelijk, waardoor de Regionale Instellingen voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (Riaggs) konden worden opgezet.

Riaggs waren verantwoordelijk voor patiënten van alle leeftijden in hun verzorgingsgebied, en bood een brede waaier van hulpverlening, inclusief crisisinterventie en preventie.

Naast de Riaggs en vrij gevestigde zorgverleners, ontwikkelde zich een derde circuit van poliklinieken, verbonden aan algemene psychiatrische ziekenhuizen (APZ'en) en psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (PAAZ'en).

Internationaal werd in deze periode een beweging naar de-institutionalisering waargenomen, met een afname van psychiatrische inrichtingen en een focus op meer geïntegreerde, patiëntvriendelijke zorg in de gemeenschap.

De de-institutionaliseringsfilosofie beïnvloedde ook Nederland en België, met projecten die psychiatrische bedden omzetten naar ambulante opnamevoorkomende strategieën, dagbehandeling en beschut wonen.

Riaggs werden beschuldigd van een teveel aan verschillende diensten te bieden ('voor ieder wat wils') en geen prioriteit te geven aan chronische patiënten.

In de jaren tachtig groeide het besef dat zowel algemene psychiatrische ziekenhuizen (APZ'en) als Riaggs samen verantwoordelijkheid moesten nemen voor ernstige psychiatrische problemen.

Nieuwe zorgvormen, zoals deeltijdbehandeling, dagactiviteitencentra, beschut wonen en intensieve ambulante zorg (mobiele teams, bemoeizorg), werden ontwikkeld om patiënten met ernstige psychiatrische problemen te ondersteunen en te helpen integreren in de samenleving.

Ondanks de voortgang van de extramuralisering, werd kritiek geuit op de ggz voor het verwaarlozen van patiënten, snelle ontslagen en het creëren van 'draaideurpatiënten'.

De manier waarop zorg voor mentale gezondheid wordt georganiseerd in een regio of instelling, gericht op efficiëntie en kwaliteit. Dit omvat het 'wanneer', 'wie', 'waar' en 'samenhang' van behandelingen.

Een netwerk van voorzieningen (zoals APZ, CGGZ en PAAZ) dat samenwerkt om optimale zorg te leveren aan verschillende leeftijdsgroepen met mentale gezondheidsproblemen. De focus ligt op specifieke therapieën voor specifieke behoeften.

De huisarts heeft de verantwoordelijkheid om patiënten met mentale gezondheidsproblemen te beoordelen en te beslissen of verdere hulp nodig is. Ze kunnen zelf behandelen of patiënten doorverwijzen naar de ggz.

Het verbeteren van de vaardigheden en kennis van huisartsen om mentale gezondheidsproblemen te diagnosticeren en te behandelen.

Een model waarbij huisartsen ondersteuning krijgen van specialisten uit de ggz, zoals psychiaters, via telefoonconsulten, casusbesprekingen, gezamenlijke beoordelingen en verwijzingen voor consult.

Een model waarbij de huisarts de behandeling van mentale gezondheidsproblemen overdraagt aan andere professionals binnen de eerste lijn, zoals maatschappelijk werkenden of psychologen.

Een model waarbij ggz-behandelingen door een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige of psychiater worden uitgevoerd binnen de eerste lijn, in plaats van te verwijzen naar een tweedelijnsinstelling.

De groeiende prevalentie van mentale gezondheidsproblemen in België, wat leidt tot een grotere vraag naar ggz.

De toenemende complexiteit van mentale gezondheidsproblemen, wat leidt tot behoefte aan specifieke zorg en aandacht in de ggz.

De combinatie van meerdere psychiatrische stoornissen bij één persoon, wat de zorg complexer maakt.

Het fenomeen waarbij nieuwe behandelmogelijkheden leiden tot een grotere behoefte aan zorg, omdat meer mensen in aanmerking komen voor behandeling.

De focus op hervormingen in mentale gezondheidszorg, gericht op meer extramurale zorg en integratie in de gemeenschap (vermaatschappelijking).

Een toegenomen focus op autonomie en het recht van patiënten om mee te beslissen over hun behandeling, wat leidt tot hervormingen in de ggz.

Het streven om stigmatisering van mensen met mentale gezondheidsproblemen te verminderen en voorrang te geven aan inclusie en respect.

De aanzienlijke toename van het aantal mensen dat in de ggz terechtkomt, wat leidt tot extra druk op de zorg.

Kostenbeheersing in de ggz, gericht op het vinden van efficiënte en effectieve manieren om zorg te leveren.