Sternum Anatomisi

Sternum'a Giriş

• Göğüs kemiği, göğüs kafesinin ön duvarının ortasında yer alır.
• Yaklaşık 17 cm uzunluğundadır.
• Başlıca bölümleri şunlardır:
  • Manubrium sterni (göğüs kemiği sapı)
  • Corpus sterni (göğüs kemiği gövdesi)
  • Processus xiphoideus (kılıç şeklinde uzantı)

Manubrium Sterni

• Clavicula (köprücük kemiği) ve corpus sterni ile eklemleşir.
• Dörtgen şeklindedir.
• Üst kenarındaki çentikler
  • Ortadaki: incisura jugularis (boyunduruk çentiği)
  • Yanlardakiler: incisura clavicularis (köprücük kemiği çentiği)
• Yan kenarlarındaki çentiklere incisura costalis I ve II denir.
• Birinci ve ikinci kıkırdak kaburgalarla eklemleşir.
• İkinci kıkırdak kaburga, corpus ve manubrium'un ortaklaşa oluşturduğu çentiğe tutunur.
• 7. kaburga corpus ve processus xiphoideus'un ortak çentiğine tutunur.
• 3., 4., 5. ve 6. kıkırdak kaburgalar doğrudan corpus sterni ile eklemleşir.
• İncisura costales'ler toplamda 7 tanedir.

Angulus Sterni (Louis Açısı)

• Manubrium sterni'nin corpus sterni ile birleştiği yerde arkaya bakan bir açı meydana gelir.
• Bu açıya Louis açısı adı da verilir.
• Klinik açıdan önemlidir.
• Yaklaşık olarak 4. ve 5. göğüs omurları arasındaki discus intervertebralis hizasındadır.

Corpus Sterni

• Manubrium sterni'den daha uzun, daha ince ve daha dardır.
• Embriyolojik dönemde dört parçadır; daha sonra kaynaşarak tek parça haline gelir.
• Parçaların kaynaşma yerleri, ön ve arka yüzlerde yatay çizgiler şeklinde görülebilir.
• Bu çizgilerin yan uçlarındaki çentiklere incisura costalis denir.

Processus Xiphoideus

• Sternum'un en küçük ve değişken parçasıdır.
• Gençlerde kıkırdak yapısındadır.
• 40 yaşından sonra yukarı kısmı kemikleşebilir.
• Corpus ile birleşim yeri yaklaşık 10. göğüs omuru hizasındadır.

Sternum'un Yapısı ve Eklemleştiği Yapılar

• Damardan zengin, süngerimsi bir yapıya sahiptir.
• Dış kısmı ince bir kompakt kemik tabakasıyla kaplıdır.
• Kemik iliğinin kolay alındığı bir kemiktir.
• Clavicula ve ilk 7 kıkırdak kaburga ile eklemleşir.

Sternum Notları

• Fissura sterni (sternum yarığı) görülebilir.
• Ectopia cordis (kalbin sternumun dışında olması) görülebilir.
• Foramen sternale (sternumda delik) bulunabilir.
• Sternum kırıkları oluşabilir.
• Kemik iliği alınabilir.
• Sternum öne doğru çıkıntı yapabilir, bu duruma pectus carinatus denir.
• Bazı kişilerde sternum göğüs içine çökük olabilir; bu duruma pectus excavatus denir ve iç organlarda rahatsızlık yaratabilir. Sternumun orta kısmının gelişmemesi sonucu göğüs ortasında sternum bulunmaz ve buradaki organlar göğüs dışına çıkar.

Kaburgalara Genel Bakış (Costae)

• İnsanlarda 12 çift kaburga bulunur.
• Göğüs kafesinin yan duvarlarını oluştururlar.
• Göğüs boşluğunu sınırlayarak iç organları korurlar.
• Solunumda önemli rol oynarlar.
• Bazı kaburgalar sternum ile doğrudan eklem yapmaz ve costae spuriae olarak adlandırılır (8-12. kaburgalar).
• Bazı kaburgalar birbirleriyle eklemleşirler ve 7. kaburga ile birleşirler. Bunlar costae arcuariae affixae olarak adlandırılır (8, 9 ve 10. kaburgalar).

Kaburga Çeşitleri

• Costae verae (Gerçek kaburgalar): İlk 7 kaburga çifti arkada göğüs omurlarıyla, önde ise doğrudan sternum ile eklem yapar ve costae sternales veya costae vertebrosternales olarak da adlandırılır.
• Costae spuriae (Yalancı kaburgalar): Geri kalan 5 kaburgadır (8-12). costae asternales veya costae vertebrochondrales olarak da adlandırılırlar.
• Son 5 kaburganın ilk üçünün kıkırdakları 7. kıkırdak kaburga aracılığıyla sternum'a tutunur.
• Costae fluctuantes (Yüzen kaburgalar): Son iki kaburganın (11. ve 12.) kıkırdak uçları serbesttir.

Kaburgaların Bölümleri

• Collum costae (kaburga boynu)
• Crista colli costae (kaburga boynu tepesi)
• Tuberculum costae (kaburga tümseği)
• Facies articularis tuberculi costae (kaburga tümseği eklem yüzü) 11. ve 12. kaburgalarda bulunmaz.
• Corpus costae (kaburga gövdesi)
• Angulus costae (kaburga açısı)
• Sulcus costae (kaburga oluğu)
• Extremitas sternalis (sternum ucu)
• Cartilago costalis'ler (kaburga kıkırdağı)
• Facies articularis capitis costae (kaburga başı eklem yüzü)
• Crista capitis costae (kaburga başı tepesi)

Kaburgaların Genel Özellikleri

• En uzun kaburga 7. kaburgadır.
• Yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe kaburgaların uzunluğu azalır.
• Kaburgaların kemik kısımlarının ön-sternum ile bağlantısını cartilago costalis sağlar.
• Kaburgalar damardan zengin spongioz dokudan yapılmıştır ve ince bir kompakt kemik dokusu ile sarılıdır.

Cartilago Costalis (Kıkırdak Kaburga) Detayları

• Kaburgaların kemik kısımlarını öne doğru uzatır ve sternum ile bağlantılarını sağlar.
• Hyalin kıkırdaktan yapılmıştır.
• İlk 7 kemik kaburgayı doğrudan sternum'a bağlar.
• 8., 9. ve 10. kıkırdak kaburgalar kendi aralarında eklem yaparak 7. kıkırdak kaburga aracılığı ile sternumla eklemleşir.
• Son iki kaburganın (11. ve 12.) sivri uçlu kıkırdakları karın duvarı içinde serbestçe sonlanır.
• Uzunlukları birinci kaburgadan yedinciye kadar artar, sonra kısalır.
• Sternal uçları diğer uçlarına göre daha incedir.
• Üst kenarları konkav, alt kenarları konvekstir.
• Lateral uçları kemik kaburga ile, medial uçları sternum ile eklemdir.

Kaburga Uçlarının Birleşimi ve Yaşlanma Etkileri

• Yaşlanmaya bağlı olarak kıkırdak kaburgalarda kemikleşmeler görülür.
• 7-10. kıkırdak kaburgaların medial uçları birleşerek arcus costarum'u (arcus costalis) oluşturur ve sternum'a bağlanır.

Costa Cervicalis ve Costa Lumbalis

• Normalde sadece göğüs bölgesinde bulunan kaburgalar, bazen boyun ve bel bölgelerinde de bulunabilir.
• Bunlara costa cervicalis (boyun kaburgası) ve costa lumbalis (bel kaburgası) denir ve bazı patolojilere sebep olabilirler.

Kaburgaların Fonksiyonları ve Hareketleri

• Bir yandan göğüs boşluğundaki önemli organları korurken diğer yandan solunum mekanizmasında önemli rol oynarlar.
• Yukarı doğru hareketleriyle göğüs boşluğunu genişletir ve akciğerlere hava dolmasını sağlarlar.
• Kaburgaların uzunluk, şekil ve omurlarla eklem yapma şekillerindeki farklılıklar, göğüs boşluğunun genişlemesinin her yerinde aynı derecede olmamasına neden olur.

Kaburgaların Eğimi ve Uzunluğu

• Birinci kaburganın eğimi en azdır.
• Aşağıya doğru inildikçe kaburgaların eğimi artar ve 9. kaburgada en yüksek dereceye ulaşır.
• 9. kaburgadan sonra bu eğim azalmaya başlar.
• Kaburgaların uzunluğu 1. kaburgadan artmaya başlar ve en uzun kaburgaya (7.) ulaşır; ardından tekrar kısalma görülür.

Spatium Intercostale (Kaburgalar Arası Aralık)

• Kaburgalar arasında kalan boşluğa verilen isimdir.
• Üstteki kaburganın numarası ile adlandırılır. Örneğin, 1. ve 2. kaburgalar arasındaki aralığa 1. aralık denir.

Tipik Bir Kaburganın Detaylı Anatomisi

• Arka ucunda caput costae, collum costae ve tuberculum costae olmak üzere üç önemli bölüm bulunur.
• Caput costae’de, crista capitis costae ile ikiye ayrılmış böbrek şeklinde facies articularis capitis costae isimli eklem yüzeyleri vardır. Bu yüzeyler omur gövdelerindeki yarım eklem yüzeyleriyle eklem yapar. Crista capitis costae horizontal olarak bulunur ve bağlantı noktasıdır.
• 1, 11 ve 12. kaburgaların başlarında crista bulunmaz bu nedenle bu kaburgaların eklem yüzü tektir.
• Kaburga başından sonra gelen dar kısma collum costae denir. Collum costae’nin keskin üst kenarına crista colli costae denir.
• Collum costae’den sonra gelen kısma corpus costae adı verilir. 1. kaburga hariç, dış ve iç yüzeyleri bulunur ve yüzeyleri alt ve üst kenarları ayırır. 1. kaburganın yüzeyleri yukarı ve aşağı bakar. Alt kenarı daha keskin olup iç yüzeyinde sulcus costae bulunur. Sulcus costae’de interkostal damar ve sinirler bulunur. Göğüs boşluğuna girilirken bu nedenle üst kenar tercih edilmelidir.
• Corpus costae’nin boyunla birleştiği yerde tuberculum costae isimli çıkıntı bulunur. Çıkıntının oval eklem yüzeyine facies articularis tuberculi costae denir ve torakal omurların transvers çıkıntılarıyla eklem yaparlar. Bu tuberculum ve eklem yüzeyi 11 ve 12. kaburgalarda bulunmaz.
• Corpus costae’nin tuberculum costae’den sonra yön değiştirdiği bölgeye angulus costae denilir. Bu kıvrım ile tuberculum arasındaki mesafe 2-10 aralıklarda artar.

Birinci Kaburga (Costa Prima)

• En kısa ve medialde en kıvrımlı kaburgadır.
• Yüzeyleri diğer kaburgaların aksine yukarı ve aşağı bakar.İç ve dış kenarları bulunur.
• Birinci kaburga masa üzerine konulduğunda alt yüzeyi yüzeye daha çok temas eder.
• Kaburga başı küçüktür ve sadece birinci göğüs omuru ile eklem yapar.Tek ve yuvarlak eklem yüzü bulunur, kristası bulunmaz.
• Angulus costae bulunmaz.
• Tuberculum musculi scaleni anterioris denilen bir çıkıntıya sahiptir. Ön bölümündeki oluğa sulcus venae subclaviae, arka bölümündeki oluğa ise sulcus arteriae subclaviae denilir.
• Alt yüzeyi düz olup sulcus costae bulunmaz.

İkinci Kaburga (Costa Secunda)

• Birinci kaburgaya benzer ancak daha uzundur ve yüzleri dışa ve içe bakar.
• Tuberculum costae’si belirgin değildir.
• Dış yüzeyinde, tuberositas musculi serrati anterioris denilen bir çıkıntı yer alır.
• İç yüzeyi konkav ve sulcus costae çok belirgin değildir.

Onuncu Kaburga (Costa Decima)

• Caput costae’sinde sadece tek bir eklem yüzünün bulunması sayesinde tipik kaburgalardan ayırt edilebilir.

On Birinci ve On İkinci Kaburgalar

• Ön uçları diğer kaburgalara göre daha sivridir.
• Boyun (collum) ve tüberkül (tuberculum) kısımları yoktur.
• Başlarında tek ve büyük bir eklem yüzeyi bulunur.
• 11. kaburgada hafif bir angulus costae ve sulcus costae vardır.
• 12. kaburgada angulus costae ve sulcus costae bulunmaz ayrıca 11’ciden kısadır.
• 1, 11 ve 12. kaburgaların crista capitis costae’si yoktur.

Thorax (Göğüs Kafesi)

• Tepe yukarıda, taban aşağıda olacak biçimde koni şeklindedir.
• Akciğerler, pleura, mediastinum, kalp, pericardium, büyük damarlar, lenf ganglionları, trachea, oesophagus ve sinirler thorax içinde bulunur.
• Yapı bakımından iskelet ve yumuşak dokular olmak üzere iki kısımda incelenir.
• İskeleti sternum, 12 çift kaburga ve 12 tane göğüs omurunun birleşmesiyle oluşur(toplam 37 adet kemik).
• Kemik ve eklemlerin çokluğu ve kaburgaların kıkırdak yapısı göğüs kafesine elâstikiyet kazandırır.
• Kaburgalar ve sternumun spongioz kemik dokusundan yapılmış olması göğüs kafesinin ağırlığını azaltarak solunumu kolaylaştırır.
• Yaşam boyunca dakikada 16-20 defa tekrarlanan solunum (inspiration/expiration) için büyük önem taşır.
• Thorax duvarı yetişkinlerde önden arkaya basıktır ve böbrek şeklindedir.
• Yeni doğanlarda ön arka çapı daha uzundur.

Solunum Çeşitleri

• Karın tipi solunum: Kısa ve geniş göğüslü (piknik tip) insanlarda ve yeni doğmuş çocuklarda görülür. Karın ön duvarının hareketi belirgindir.
• Göğüs tipi solunum: Uzun ve dar göğüslü (asthenik tip) insanlarda ve gebe kadınlarda görülür. Göğüs ön duvarı tümü ile inip kalkar.

Apertura Thoracis Superior

• Thoraxın üst bölümündeki deliğe aperture thoracis superior denir.
• Arkada ilk göğüs omuru, önde manubrium sterni ve yanlarda da birinci kaburgalarla sınırlanır.
• Yetişkinlerde sagittal çapı 6 cm, transversal çapı 10 cm kadardır.
• İçinden oesophagus, trachea, büyük damarlar, sinirler ve kaslar geçer.

Apertura Thoracis Inferior

• Thorax'ın alt kısmındaki büyük deliğe apertura thoracis inferior denilir.
• Arkada 12. göğüs omuru ve 12. kaburganın alt kenarı, yanlarda arcus costarum ve önde processus xiphoideus ile sınırlanır.
• Sagittal çapı 12 cm, transvers çapı 26 cm'dir.
• Alt açıklığı önde üçgen şeklindedir ve bu bölgede angulus infrasternalis (Charpey) adı verilen 70-75 derecelik bir açı bulunur.

Ek Notlar

• Angulus sterni (Louis açısı), manubrium sterni ile corpus sterni'nin birleşim yerinde bulunur ve Th4 ile Th5 arasındaki discus intervertebralis seviyesindedir.
• Spatium intercostale (kaburgalar arası mesafe) her yerde aynı değildir. Kıkırdak kaburgalar arasındaki aralık daha fazladır ve kemik kaburgalar arasındaki mesafe 3. aralıkta en geniştir.
• Thorax'ın yüksekliği önde 15-19 cm, arkada 26-30 cm ve yanlarda 30-35 cm'dir.
• Thoracentesis, göğüs duvarını iğneyle delerek sıvı boşaltma işlemidir. Pleura boşluğundaki sıvıyı almak için yapılır. Ponksiyon işlemi linea axillaris posterior üzerinde 7. veya 8. intercostal aralıktan gerçekleştirilir. Vv., aa. ve nn. intercostales kaburgaların alt kenarlarına yakın seyrettiğinden, ponksiyon her zaman ribin üst kenarından yapılır.

Önemli Notlar

• 1., 11. ve 12. kaburgaların başlarında crista capitis costae bulunmaz.
• Collum costae'den sonra gelen kısma corpus costae denir. 1. kaburga hariç, diğer tüm kaburgalarda corpus’un yüzeylerini birbirinden ayiran üst ve alt kenarları bulunur.
• Birinci kaburganın yüzeyleri yukarı ve aşağı bakar.
• Facies articularis tuberculi costae 11. ve 12. kaburgalarda bulunmaz.
• Corpus costae bebeklerde yere paralele yakın seyreder, yetişkinlerde aynı değildir.
• 1.inci kaburga yüzeye diğer kaburgalar gibi oturmaz. Alt yüzeyi diğer kaburgalar gibi aşağıya doğru kavis yapmaz.
• Birinci kaburganın alt yüzeyinde sulcus costae bulunmaz.
• Onuncu kaburganın sadece caput costae’sinde eklem yüzeyi bulunur.
• 11inci ve 12inci kaburgaların collum ve tuberculum’u yoktur, başlarında tek ve büyük eklem yüzeyleri bulunur.
• 11inci kaburgada hafif bir açılanma görülür ve sulcus costae mevcuttur. 12inci kaburgada bu yapılar bulunmaz ve 11inciden kısadır.
• 12inci kaburga bazen 1inciden de kısa olabilir.