Standartlashtirish asoslari

Standartlashtirish

• Muayyan sohada tartibga solishning eng maqbul darajasiga erishishga, mavjud yoki kutilayotgan vazifalarga nisbatan umumiy va ko'p marta foydalanish uchun qoidalar belgilash faoliyati standartlashtirish hisoblanadi.

Standartlashtirish ob'ektlari

• Mahsulot, tovarlar, xizmatlar, jarayonlar, menejment tizimlari, atamalar, shartli belgilar, tadqiqotlar, o'lchashlar, tamg'alash, muvofiqlikni baholash tartib-taomillari va boshqa ob'ektlar standartlashtirish ob'ektlari hisoblanadi.

Oʻzbekiston Respublikasining milliy standartlashtirish tizimi

• Milliy standartlashtirish tizimiga quyidagilar kiradi:
  • Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi huzuridagi Oʻzbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi
  • Standartlashtirish boʻyicha milliy organ
  • Davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlari
  • Standartlashtirish boʻyicha texnik qoʻmitalar

Standartlashtirishning asosiy vazifalari

• Mahsulot sifatida iste'molchilarning huquqlarini va qonun bilan muhofaza qilinadigan manfaatlarini himoya qilish standartlashtirishning asosiy vazifasidir.

Standartlashtirish boʻyicha texnik qoʻmitalar

• Standartlashtirish boʻyicha texnik qoʻmitalar standartlarning qabul qilinishidan hamda qoʻllanilishidan manfaatdor boʻlgan davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlari hamda boshqa tashkilotlarning ixtiyoriy ishtiroki asosida, Standartlashtirish boʻyicha milliy organning qaroriga muvofiq tashkil etiladi.

Milliy standartlar loyihalarini ishlab chiqish

• Milliy standartlar loyihalarini Standartlashtirish boʻyicha texnik qoʻmita ishlab chiqadi.
• Agar texnik qoʻmita mavjud boʻlmasa, milliy standartlar loyihalarini Standartlashtirish boʻyicha milliy organ tomonidan ishlab chiqiladi.

Standartlarni ishlab chiqish huquqi

• Tegishli texnik qoʻmitalar mavjud boʻlmagan taqdirda, Standartlashtirish boʻyicha milliy organ standart ishlab chiqadi.

Oʻzaro kelishuv (konsensus)

• Milliy standartni qabul qilishning majburiy sharti oʻzaro kelishuvga erishishdir.

Milliy standart loyihasini tasdiqlash jarayoni

• Oʻzbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlarida kelishish majburiyligi nazarda tutilgan hollarda, ushbu loyiha tasdiqlanguniga qadar manfaatdor taraflar bilan kelishilishi lozim.

Standartlarda mahsulotga oid talablar

• Standartlarda mahsulotga oid takrorlanuvchi talablarni qoʻllashga yoʻl qoʻyilmaydi.

Mintaqaviy standartlarni qabul qilish

• Oʻzbekiston Respublikasida mintaqaviy standartlarni qabul qilish standartning identifikasiya raqamini davlat tilida va standartning asli yozilgan tillardan birida saqlangan holda bevosita qabul qilish orqali amalga oshiriladi.

Standartlashtirish masalalari boʻyicha qaror qabul qilish vakolati

• Yangi Standartlashtirish qonuniga muvofiq standartlashtirish masalalari boʻyicha uzil-kesil qaror qabul qilish Oʻzbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi vakolatiga kiradi.

Standartlarni qoʻllashga yoʻl qoʻyilmaslik

• Mahsulotning erkin muomalada boʻlishiga toʻsiq yaratadigan, bozor raqobatini bartaraf etishga va cheklashga qaratilgan standartlarni qoʻllashga yoʻl qoʻyilmaydi.

Murojaatlarni yuborish

• Yangi “Standartlashtirish” toʻgʻrisidagi qonunga muvofiq oʻz vakolatlariga kiradigan masalalar boʻyicha davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlariga murojaatlar yuborish Standartlashtirish boʻyicha texnik qoʻmita tomonidan amalga oshiriladi.

Standartlashtirish rejasining monitoringi

• Standartlashtirish rejasining bajarilishi monitoringini Oʻzbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi amalga oshiradi.

Laboratoriya akkreditasiyasi

• Laboratoriya akkreditasiyadan oldin sifat tizimiga ega boʻlishi kerak.

Akkreditasiya qilish uchun normativ hujjatlar

• Laboratoriyani akkreditasiya qilish uchun buyurtma qilingan akkreditasiya doirasiga muvofiq texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar mavjud boʻlishi kerak.

Foydali qazilmalarni qazib olish

• Foydali qazilmalarni qazib olish davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati tatbiq etiladigan sohadir.

Oʻlchash vositalari turlari

• Funksional vazifasiga koʻra, oʻlchash vositalari turlari: oʻlchov, oʻzgartkich, asbob, uskuna va oʻlchash tizimi.

Metrologiya

• Metrologiya - oʻlchashlar toʻgʻrisidagi fan.

Xalqaro birliklar tizimi (SI)

• Xalqaro birliklar tizimining asosiy kattalik birliklari: kilogramm, metr, sekund, amper, kelvin, mol va kandela.

Ta'mirdan so'ng qiyoslash

• O’lchash vositasi ta’mirlangandan (remontdan) soʻng birlamchi qiyoslashdan oʻtadi.

O'lchash vositalarni qiyoslash turlari

• O'lchash vositalarni qiyoslash turlariga birlamchi, davriy, navbatdan tashqari, inspeksion va ekspert kiradi.

O'lchash vositalarini kalibrlash

• O'lchash vositalarini kalibrlashdan maqsad - oʻlchash vositalarining metrologik tavsiflarini belgilash.

ILAC xalqaro tashkilotining akkreditasiya organlari

• Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish organlari ILAC xalqaro tashkilotining akkreditasiya organlariga taalluqli emas.

Oʻlchashlar birliligini ta'minlash tizimining asoslari

• Oʻlchashlar birliligini ta'minlash tizimining toʻliq asoslari: Ilmiy, texnik, tashkiliy va qonuniy asoslar.

Oʻlchashlar birliligini ta'minlash tizimining ilmiy asosi

• Oʻlchashlar birliligini ta'minlash tizimining ilmiy asosiga metrologiya kiradi.

Metrologiya xizmatlari turlari

• "Metrologiya toʻgʻrisida”gi OʻzR Qonuniga koʻra metrologiya xizmatlarining 3 turi mavjud.

Metrologiya vazafasiga ko'ra o'lchash vositalari

• Metrologiya vazifasiga koʻra oʻlchash vositalarining turlari bular: etalon, namunaviy va ishchi oʻV

Qiyoslashni tasdiqlaydigan belgi

• Oʻlchash vositalarini qiyoslash qoniqarli natijalar bilan oʻtkazilganligini tasdiqlaydigan belgi bu qiyoslash tamgʻasining izi.

Standartlashtirish toʻgʻrisidagi yangi qonunga koʻra qaror qabul qilish

• Standartlashtirish toʻgʻrisidagi yangi qonunga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi hududida xalqaro (mintaqaviy) standartlarni, xorijiy davlatlar standartlarini, shuningdek ularga o’zgartishlarni joriy etish va bekor qilish to’g’risida qaror qabul qilish. O’zbekiston standartlar instituti vakolatiga kiradi.

Standartlarning toifalari

• (O'zbekiston Respublikasining Standartlashtirish toʻgʻrisidagi yangi Qonuniga muvofiq): milliy; xalqaro (mintaqaviy); xorijiy mamlakatlarning standartlari.

Standartlashtirish

• Muayyan sohada tartibga solishning eng maqbul darajasiga erishishga qaratilgan umumiy faoliyat.

Milliy etalonlar bazasini takomillashtirish

• Oʻzbekiston Respublikasiningmilliyetalonlar bazasinitakomillashtirishvarivojlantirishnita'minlash Oʻzbekiston Milliy Metrologiya instituti vakolatigakiradi.

O'lchash vositalarni qiyoslash uchun to'lov

• Oʻlchash vositalarini qiyoslash uchun mablagʻlar manfaatdorlar tomonidan toʻlanadi.

O'lchash vositalarni kalibrlash

• Oʻlchash vositalarini akkreditasiyalangan metrologik xizmatlari kalibrlaydi.

Qiyoslanadigan ro'yxatini tasdiqlash

• davlat organi maxsus vakolatiga muvofiq Qiyoslanadigan oʻlchash vositalari guruhlari roʻyxatini tasdiqlaydi.

Uchinchi tomon

• Birinchi va ikkinchi tomonlardan mustaqil boʻlgan jismoniy yoki yuridik shaxs uchinchi tomon hisoblanadi.

Sifat menejment tizimlarini sertifikatlashtirish

• Sifat menejment tizimlarini sertifikatlashtirish organlariga qoʻyilgan talablar Oʻz DSt ISO/IEC 17021 hujjatida sifat menejment tizimiga qo'yilgan talablar ko'rsatilgan.

Sertifikatlashtirish buyurtmachisi huquqi

• Sertifikatlashtirish buyurtmachisi tanlab olingan mahsulotlar sinovida qatnashish huquqiga ega.

Standart namuna

• Metrologik attestasiya natijasida modda (material)ning xossasi yoki tarkibini tavsiflaydigan bitta yoki undan ortiq qiymatlari aniqlangan shu modda (material) namunasi shaklidagi oʻlchash vositasi standart namuna deb ataladi.

Metrologik attestasiyadan o'tkazish qoidalari

• Oʻlchash vositalarini metrologik attestasiyadan oʻtkazish qoidalari Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 29 avgustdagi 528-sonli qarorida keltirilgan.

Standartlashtirish to'g'risida qonun qachon kuchga kirgan

• Oʻzbekiston Respublikasining Standartlashtirish toʻgʻrisida qonuni 05.11.2023 da kuchga kirgan.

Standartlashtirish rejasi muddatlari

• Standartlashtirish rejasi qisqa muddatli istiqbol uchun 1 yilgacha qabul qilinishi mumkin.
• Standartlashtirish rejasi oʻrta muddatli istiqbol uchun 5 yilgacha qabul qilinishi mumkin.
• Standartlashtirish rejasi uzoq muddatli istiqbol uchun 10 yilgacha qabul qilinishi mumkin.

Milliy standartlar tili

• Milliy standartlar davlat tilida e'lon qilinadi.

Milliy standartlar belgisi

• Oʻzbekiston Milliy standarti 18 moddaga muvofiq belgisi OʻzMSt deb koʻrsatilgan.

Standartlashtirish toʻgʻrisi to'g'risida qonun qachon qabul qilindi

• Oʻzbekiston Respublikasining “Standartlashtirish toʻgʻrisida”gi yangi qonuni 2022 yil 3 noyabr 800-son qonun bilan qabul qilingan.

Texnik jihatdan tartibga solishga oid qonun qachon qabul qilindi

• Texnik jihatdan tartibga solish toʻgʻrisida qonun 2023 yil 27 fevral 819-son qonun bilan qabul qilingan.

Milliy standartlar loyihasini ishlab chiqish

• Milliy standartlar loyihalari standartlashtirish bo’yicha texnik qo’mita tomonidan ishlab chiqiladi, u mavjud bo’lmagan taqdirda standartlashtirish bo’yicha milliy organ tomonidan ishlab chiqiladi.

Muvofiqlikni baholash to'g'risda qonun qachon qabul qilindi

• Muvofiqlikni baholash organlarini akkreditasiya qilish toʻgʻrisida qonun 2023 yil 27 fevral 820-son bilan qabul qilindi.

Standart toifalari qanday

• Standartlarning toifalariga milliy standartlar, mintaqaviy xalqaro standartlar, hamda xorijiy mamlakatlarning standartlari kiradi.

Metrologik kuzatuvchanlik

• Oʻlchash natijasining hujjatlashtirilgan uzluksiz kalibrlashlar ketma-ketligi orqali etalonga bogʻlash mumkin boʻlgan xossasi metrologik kuzatiluvchanlik deyiladi.

Standartlashtirishgi qonun maqsadi

• O'zbekiston Respulikasining “Standartlashtirish togrisidagi qonunining maqsadi Standartlashtirish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdir.

Standartlashtirishning ta'rifi

• Muayyan sohada tartibga solishning eng maqbul darajasiga erishishga qaratilgan, haqiqatda mavjud boʻlgan yoki kutilayotgan vazifalarga nisbatan umumiy va koʻp marta foydalanish uchun qoidalarni belgilaydigan faoliyatga standartlashtirish deyiladi.

Konsensus ta'rifi

• Muhim masalalar boʻyicha manfaatdor tomonlarning koʻpchiligida jiddiy e'tirozlarning yoʻqligi bilan tavsiflanuvchi va barcha tomonlarning fikrlarini hisobga olishga, hamda mos kelmagan qarashlarni bir-biriga yaqinlashtirishga intiluvchi usuliyat natijasida erishiladigan umumiy kelishuv konsensus usuliyatidir.

Texnik qo'mitalari tashkil etish

• Standartlashtirish bo'yicha texnik qo'mitalari standartlarning qabul qilinishidan hamda qoʻllanilishidan manfaatdor boʻlgan davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlarining hamda boshqa tashkilotlarning ixtiyoriy ishtiroki asosida tashkil etiladi.

PEST ta'lili

• PEST talili Siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, texnalogik so`zlarining qisqartmasidan iborat.

Iqtisodiy omillarga misollar

• Iqtisodiy omillarga misollar savdo cheklovlari va tariflari, foiz stavkalari, iqtisodiy o`sish, qarzdorlik kiradi.

Ijtimoiy omillarga qaysi biri kiradi?

• Talim kursatkichi Ijtimoiy omil hisoblanadi. Omillar, tashqi mikro muhitning demografik va madaniy jihatdan oʻz ichiga oladi va mihozozlar ethyojlarida va bozor hajmi tasir qiladi.

Strategiya ishlab chiqish

• Uushbu turdagi strategiya mijozlar tomondan qadrilanadigan noyob atributlarni taklif qiluvchi mahsulotdan yoki tizimdan iborat.

Texnalogik omil

• Innavatsion texnalogiyalardan foydalanish ko'rsatkichi Texnalogik omil hisoblanadi.

Atrof muhit omillari

• Geografik jo`ylashuv muhitidagi omillarga Iqlim kiradi.

ISO 15189 standarti

• ISO 15189 asoslangan Asosiy standartlarni tanlashga kiradi ISO/IEC 17025 va ISO 9001 kiradi.

Tibbiyot laboratoriyalariga talablar

• Tibbiyot labaratoriyalar malakaviligiga ko'yilgan talablar ISO 15189:2022 yilgi standartda keltirilgan.

Texnik reglament maqsadlari

• texnik reglamentni asosiy mqsadi havfsizlik talablarini belgilash, atrof muhitmi muhofaza qilish va savdodagi texnik to`siqlarni bartaraf etishdir.

Texnik reglament tarkibi

• MAHSULOTLARning toliq rohatini baholash, qoyidalarni baholash, shakllarni shakllantirish va tartib tamoyillarini o `zichiga oladi.
• Tashkiliy sorovga kora tushuntirib qaberilishi kerak
• agar mahsulotning importi va exsportiga sezilarli tasir korsatishi mumkin bolsa va Ozbekiston tashkilotining tartibiga solish togri jihatdan tartibga solish soxasidan talabga ko`ra tushuntirib berasdi.
• Tashkiliy jihatdan tushuntir berishda va texnik talablarga javob beradi, Texnik Reglament tashkil qilinishi vazirlar maxkamasiga tasdiqlashdan uchun kiritiladi.

Muvofiqlikni baholash faoliyati

• maxsulot ishlab chiqarish jarayonilari, tizmalar, menement tizmlari hujjjatlarga muvofiligini aniqlash.

Muvofiqlikni baholash organi

• Muvofiqni ballash tartbitaomillarini bajaradigan yuridik shaxslar orqal bajariladi.

Texnik reglamet tashkil etish

• texni reglamentlar muvofiqlikni tasdiklash va majburiy sertifikatlash ta`minlashi kerak.

Sertifikatlashtirish qanday amalga oshiriladi

• Ixtiyoriy sertifalatlash muvofirlikni deklaratisata davlat royhatdan otkazish, va nazorat tadbirlarini o`tkazish orqali sertifikatlashtiriladi.

Muvofiqlik tasdiqlash ob’eti

• Ozbekiston hududida muholada chiqarilayotgan maxsulot muvofiqlik obeti etiboladi.

Muvofiqlik belgisi

• mahsulotda tasdiqish tamgaga solish maqsadida mahsulotnng texik hatdan talablabring muohfiqlini belgilash qiyin

Muvofiqlik yorlighligi holatda taqdim qilinmadi

• Agarda muhsulot texnik reglamentlarida belgilangan tablar boyicha muohvillik taaminlanishdan o`tishi kerak.

Sinashni akkraditasiyalashi

• Sinash agar bu muohviqlikni va deklaratsaiya yoxud chogida qollaniladigan muvoflikda tutilanlar bo`sali.

Muohviqlikni baholash organlari

• Baholash organlani sinash laboratoyallallari arizachi togrisidagi malotlani baholshi mumkinmi?

Ro'yhat kim tomonidan tasdiqlanadi

• Xavf darajasi yoquri bolgan majburiy davat Royhat Ozbekiston resupblikasi varaizlar maxkamasi tomonidan tasis etilgan

Davlat nazorati

• Davlat organlari aybdor mansabdar shaxslariga nisbatan koriladigan choralarni tadbirkorlik subektlariga ko`rilgan choralarni bir oy ichida xabar beradi

Qachon habar qilish shart

• Muohmalag chiqarilgan mahsulot texnik reglamet talabalariga mutavofiq emaslilgi aniqlansa ishlab chiqaruvchi vakiolli shaxs bu haqda nazoratga darhal habar qilishi kerrak Agar labaratotiya organini topmasa va olchash natiylarini kora olmaydigangan bo`lsa qanday amal qiladilar
• Bu qonun vahartomatiqa muofividir

Muhsoylik jihatni ko'rsatkichlar ta`minlamasa

• Bahovi hisoblash miqdorining uchiz baravari miqdorida sanksiya qo`llaniladi

Savdodagi to`siq nimani izohlaydi

• Maxsulot kelib chiqqan amlakatga yarab baholash va moliyavikli baholashga turlichadalblani qo`llaanib yurgiziishnatijasida yuzaga kelishni tushunadi

O'zichigi deklaratsiya

• Maxsuloyning tehnik jihatdan tartibiga solish soxasidagi nomatividgi baholanganlik hujjadi