5.Solunumun Düzenlenmesi

Solunumun Düzenlenmesi

• Solunum, arteryel O2, CO2 ve H+ iyonundaki değişimlere karşı tepki verir.
• Solunum düzenlemesinde en önemli faktör, arteryel CO2 seviyesidir (PaCO2).
• Normalde PaCO2, 40 mm-Hg civarında tutulur.
• Aktivite, dinlenme veya uyku gibi durumlarda PaCO2 değişimi, 2-3 mm-Hg'lik bir aralıkta kalır.
• PaO2, 60 mm-Hg'nin altına düşmeden ventilasyonda uyarım meydana gelmez. Hipoksi, santral kemoreseptörleri uyarmaz.
• Periferal ve santral kemoreseptörler, [H+] seviyesindeki değişimlerden etkilenir.
• [H+] seviyesindeki artış, hem periferal (karotit) hem de santral kemoreseptörleri uyararak ventilasyonu artırır.

Kan-Beyin Bariyeri ve CO2

• Kan-beyin bariyeri, hidrojen iyonlarına karşı geçirgenliği düşüktür.
• Karbondioksit, kan-beyin bariyerini kolayca geçebilir.
• Kanın PCO2'sinin artması, serebrospinal sıvıda da PCO2'de artışa neden olur.
• Bu durum, serebrospinal sıvıdaki hidrojen iyon konsantrasyonunun artmasına yol açar.

Solunum Merkezini Etkileyen Maddeler

• Morfin, barbituratlar ve anestezik maddeler, solunum merkezini baskılar.
• Bu maddeler, CO2 ve O2'ye karşı solunumsal yanıtı azaltır.
• Solunum merkezindeki baskı, solunum kaslarını innerve eden motor nöronları harekete geçiremez.
• Hipoventilasyon, PCO2'de artışa, PO2'de ise azalmaya yol açar.

Nefes Tutma

• Solunum, istemli olarak bir süre inhibe edilebilir, ancak sonunda istemli denetim ortadan kalkar.
• Solunumun istemli olarak artık inhibe edilemediği noktaya "kırılma noktası" adı verilir.
• Kırılma, PaCO2'deki yükselme ve PaO2'deki düşmeye bağlı olarak oluşur.
• Soluk tutulmadan önce % 100 O2 solunması, alveoler PO2'yi başlangıçta yükselttiği için, kırılma noktasını geciktirir.
• Refleks ve mekanik faktörler, kırılma noktasını etkiler.
• Psikolojik etkenler de nefes tutma süresini etkiler.
• Bir kişi solunumunu 1 dakika durdurursa, PaCO2 sadece 6-10 mmHg artarken, PaO2 40-50 mmHg azalır.

Pulmoner Refleksler

• Akciğer ve trakeo-bronşiyal dallardaki reseptörlerden köken alan reflekslerin iki önemli fonksiyonu vardır:
  • Solunumun normal ritminin oluşumuna etki etmek.
  • Solunum sistemini zararlı yabancı maddelerden korumak.
• Hava yollarındaki ve akciğerlerdeki reseptörler, miyelinli ve miyelinsiz vagal lifler ile innerve edilir.

Reseptör Türleri

• Miyelinli lifler tarafından innerve edilen reseptörler:
  • Yavaş uyum sağlayan reseptörler (SAR)
  • Hızlı uyum sağlayan reseptörler (RAR)
• Diğer reseptör grupları:
  • J (Jukstakapiller) reseptörler

Yavaş Adapte Olan Reseptörler (SAR)

• Trake ve alt hava yollarındaki düz kaslarda yerleşiktirler.
• Miyelinli ve ileti hızı yüksek duysal sinyallerini vagal liflerle merkeze iletirler.
• İnspirasyonda akciğerlerin gerilmesi ile uyarılırlar.

Hering-Breuer Refleksi

• Akciğerler aşırı gerildiği zaman sinyalleri vagus sinirleri içinde dorsal solunum grubu nöronlara gönderen gerim reseptörleridir.
• Bu sinyaller, inspirasyonu pnömotaksik merkezden gelen sinyallerle aynı yönde etkiler.
• İnflamatuvar, termal, mekanik ve kimyasal uyarılar ile uyarılması sonucunda gelişen, santral havayollarını yabancı materyallerden ve aşırı sekresyondan temizleyen kuvvetli defansif vagal refleks.

Hapşırma

• Glottis sürekli açık iken yapılan benzer bir soluk çıkarma gayretidir.
• Bu refleksler, irritan maddelerin atılmasına ve hava yollarının temiz tutulmasına yardım eder.

Jukstakapiller Reseptörler (J Reseptörleri)

• Akciğer parankiminde bulunurlar (kan damarlarına yakın) ve akciğerlerin ara dokusundaki kimyasal ve mekanik uyarılara yanıt verirler.
• Aferent bilgileri miyelinsiz vagal C-lifleri aracılığı ile iletirler.
• Anestetik gazlara ve histamin gibi bazı medyatör maddelere karşı duyarlıdırlar.
• Bu reseptörler, özellikle pulmoner kapillerler kanla genişlediği zaman veya konjestif kalp yetmezliği durumunda oluşan ödeme bağlı olarak uyarılırlar ve hızlı ve yüzeysel solunuma neden olurlar.

Kas ve Eklem Refleksleri

• Kas, eklem ve tendonlarda propriyoseptörlerde oluşturulan impulslar, aferent yollarla respirasyonu etkilerler.
• Solunumu doğrudan kontrol etmeseler de, eklem ve kasların etkin hareketlerinin solunumu uyardığı tespit edilmiştir.
• Bu durum, özellikle de egzersiz durumunda ventilasyonun artışına neden olur.

Hıçkırık

• Glottisin aniden kapanması esnasında, diyafram ve diğer soluk alma kaslarının spazmodik olarak kasılması sonucu oluşur.
• Hıçkırık ataklarının çoğu kısa sürelidir ve PaCO2'yi artıran nefes tutma gibi önlemlere sıklıkla yanıt verir.

Obstrüktif Uyku Apnesi

• Obstrüktif uyku apnesinin başlıca nedeni, inspirasyon esnasında üst solunum yollarının daralmasına veya kapanmasına neden olacak şekilde farinks kaslarının hava yolunu tam olarak açamamasıdır.

Bu quiz, solunum sisteminin düzenlenmesi ve önemli faktörleri hakkında bilgi test etmektedir. Arteryel O2, CO2 ve H+ iyonlarının solunum üzerindeki etkilerini inceleyerek, kan-beyin bariyerinin işlevini anlamaya yardımcı olacaktır.