Сөйләм һәм Хәбәрле Сөйләм

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Лепті сөйлемнәрнең төп характеристикалары нәрсәләр?

Айтушының эмоцияләрен һәм тойгыларын белдерү (correct)
Сораулар һәм җаваплар формасында булу
Тәкъдим һәм фаразлар белән тулыландыру
Кыска һәм конкрет мәгълүмат бирү

Буйрык сөйлемнәренең нинди билгеләре бар?

Яңа фипрләре тәкъдим итү
Тәкъдим һәм фараз белән килү
Этешле формаларда булу
Берәүгә вакыйганы хәбәр итү (correct)

Лепті сөйлемнәр кайсы шылаулар белән ясала ала?

-мын, -се, -быз
-шы, -ші, -а
-ау, -й, -не
-ақ, -ау, -ой (correct)

Лепті сөйлемнәрдән соң нинди билге куелырга тиеш?

Леп билгесе (C) Signup and view all the answers

Лепті сөйлем нинди формалар аша ясала?

Етістік формалары һәм одағай сүзләр (C) Signup and view all the answers

Лепті сөйлем нинди эмоцияләрне белдерә ала?

Куаныш, кайгы, таң калу, өкіну (B) Signup and view all the answers

Лепті сөйлемнең кайсы элементлары юк?

Мәкалләр (B) Signup and view all the answers

Буйрык сөйлемнәренең формалары ничек ясала?

Шартлы райга -шы, -ші җурнаклар белән (A) Signup and view all the answers

Сөйлемдерді кандай категорияларга бүлеп була?

Хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрықты сөйлемдер (C), Жай сөйлем һәм құрмалас сөйлем (D) Signup and view all the answers

Хабарлы сөйлемнең төп характерлы үзенчәлекләре нинди?

Нүкте белән тәмамлану (C) Signup and view all the answers

Сұраулы сөйлемнәре кайсы сорау шылаулары катнаша?

Ма, ме, ба, бе, па, пе, ше (B) Signup and view all the answers

Негізгі сұрақты сұраулы сөйлем нидән гыйбарәт?

Сорау сөзләрен һәм шылаулардан (B) Signup and view all the answers

Жетек сұрақты сөйлемнәр нәрсә белән тула?

Негізгі сорауга җаваплар белән (C) Signup and view all the answers

Лепті сөйлемнәрнең төп максаты нинди?

Әсәрләү (C) Signup and view all the answers

Сұраулы сөйлемнәрнең интонациясе ничек була?

Башта югары, ахырда бәсең (A) Signup and view all the answers

Сөйлемнең грамматик яктан дөрес булуы өчен нәрсәләр булырга тиеш?

Грамматик негіз, тиянақты мөшәләр (D) Signup and view all the answers

Құрмалас сөйлем нәрсәдән гыйбарәт?

Күп фикерләрнең берләшүеннән (A) Signup and view all the answers

Сөйлемнәрнең грамматик нигезе ничек атала?

Тұрлаулы мөшәләр (B) Signup and view all the answers

Flashcards are hidden until you start studying

Study Notes

Сөйләм

Сөйләм - төрлеше сүздәрнең бергә кушылып, тулы fikirneң белгеләнеше.
Сөйләмең төзүмесе хәтта якын сүздәр я сүздәр бәйләнешләре булып була.
Сөйләм булып тору өчен, аның грамматик нигезе, ягъни тәрҗемә мучалар булырга тиеш.
Сөйләм төзүмесе җай сөйләм һәм курмалас сөйләмгә бүленә.
Җай сөйләмдә башлангыч та, хәбәр дә бер була, тулы бер генә фикирнең белгеләнеше.
Курмалас сөйләм кыйын фикирнең белгеләнеше.
Сөйләм интонациясе буенча, әйтелеше максаты буенча хәбәрле, сораулы, леп, бөерү сөйләме буларак дүрткә бүленә .

Хәбәрле Сөйләм

Билгеле бер вакыйга, күренеш, эш-хәрәкәт турында хәбәр итү, аңлату, рәсемләү максатында әйтелгән сөйләм.
Хәбәрле сөйләмгә хас төп билгеләр:
- хәбәр итү, аңлату, рәсемләү максатында әйтелгән;
- билгеле бер вакыт белән бәйле (үткән вакыт, хәзерге вакыт, киләчәк вакыт);
- сөйләүчеңнең эш-хәрәкәткә карашын, фикерен белдерә;
- хәбәрле сөйләмдә тавыш ритмы бермә-бер күтәрелеп, ахырына каршы бәсеңди;
- хәбәрле сөйләмнән соң нокта куела.

Сораулы Сөйләм

Берәр нәрсә турында белешергә максатта әйтелгән сөйләм.
Сораулы сөйләмгә хас төп билгеләр:
- берәр нәрсә турында белешергә максатта әйтелгән;
- сорау алмашлыкларыннан һәм ма, мэ, ба, бе, па, пе, шэ (мы, ми, бы, би, пы, пи, чи) сорау китермәүче кисү сүзләренең катнашуы белән ясала;
- сораулы сөйләмдә үзенә хас интонация була: баш ягы күтәрелеп әйтелә, соңгы ягы бәсеңмичә, күтәрелеп ахырына җитә;
- сораулы сөйләмнән соң сорау билгесе куела.

Леп Сөйләм

Сөйләүчеңнең төрле кәефен белдерү максатында әйтелгән сөйләм.
Леп сөйләргә хас төп билгеләр:
- сөйләүчеңнең төрле кәефен белдерү максатында әйтелгән: кызгану, гаҗәпләну, үкенү, сөекле булу, ярату, курку, шатлану, кызыксыну, нәфрәт белдергәндә һ.б.
- леп сөйләм аерым эмоция белән, хис белән әйтелә.

Бөерү Сөйләме

Берәр кешегә бөерү яки таләп итү максатында әйтелгән сөйләм.
Бөерү сөйләменә хас төп билгеләр:
- берәр кешегә бөерү, таләп итү максатында әйтелгән;
- бөерү сөйләме фигыльнең бөерү раеңнең 2, 3-һәмдә әйтелә;
- бөерү яки шартлы райда -чы, -чи кисү сүзләренең кушылуы аша ясала;
- бөерү сөйләмнән соң нокта яки леп билгесе куела.