Soil Science and Properties

Жалпы маңызы

• Топырақ - биосфераның маңызды бөлігі, тіршілік үшін өте маңызды.
• Ол өсімдіктердің өсуіне және дамуына, жануарлардың және адамдардың денсаулығына тікелей әсер етеді.
• Топырақтағы тірі және өлі организмдердің күрделі әрекеттері оның қасиеттерін және құнарлылығын қалыптастырады.

Топырақ құрылымы

• Топырақ құрылымы - оның бөлшектерінің (агрегаттардың) өзара байланысын сипаттайтын және оның қасиеттеріне әсер ететін маңызды фактор.
• Топырақ құрылымының түрлеріне: құрылымды, жарым-жартылай құрылымды, құрылымсыз деп бөлінеді.
• Құрылымды топырақтарда топырақтың ұсақ және ірі бөлшектері өзара байланыста болып, агрегаттар түзеді. Бұл топырақтардың су мен ауа өткізгіштігі жоғары, құнарлылығы жоғары болады.

Топырақ қасиеттері

• Топырақтың физикалық қасиеттері: механикалық құрамы, тығыздығы, су және ауа өткізгіштігі, жылу өткізгіштігі.
• Химиялық қасиеттері: рН, ұсақ бөлшектердің жалпы мөлшері (жабысқақтығы), органикалық заттардың мөлшері, қоректік элементтердің концентрациясы.
• Биологиялық қасиеттері: микроорганизмдердің саны мен әртүрлілігі, топырақтың жалпы биологиялық белсенділігі.

Топырақ құнарлылығы

• Топырақ құнарлылығы - өсімдіктердің жақсы өсуі мен дамуы үшін қажетті қоректік заттардың (азот, фосфор, калий және т.б.) қоры мен олардың өсімдіктердің қол жетімділігіне байланысты.
• Топырақтың физикалық қасиеттері мен химиялық құрамы
• Топырақтағы органикалық заттардың мөлшері мен сапасы құнарлылыққа әсер етеді.

Топырақтың ластануы

• Адамның экономикалық іс-әрекеттерінен (өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы) және табиғи факторлардан болуы мүмкін.
• Топырақ ластануының салдары: өсімдіктердің өсуі мен дамуының төмендеуі, улы заттардың таралуы, су және ауа бассейнінің ластануы және т.б.
• Топырақтың ластануынан сақтану үшін әр түрлі шаралар қолданылады: агрохимиялық және биологиялық әдістер.

Топырақты пайдалану

• Топырақты ұтымды пайдалану – оның құнарлылығын сақтау болып табылады.
• Қажетті шараларға ауыл шаруашылығындағы ауыспалы егістік, тыңайтқыштарды тиімді пайдалану, топырақтың эрозиясына қарсы шаралар жатады.
• Ұзақ мерзімді өнімділік үшін ауылшаруашылықтық жерлерді ұтымды пайдалана білу өте маңызды.

Топырақтың табиғи түрлері

• Топырақтардың түрлері климат, геологиялық заттар, өсімдік жамылғысы және рельеф тәрізді факторларға байланысты түрлер мен типтерге бөлінеді.
• Олардың әрқайсысының ерекшеліктері мен қасиеттері болады.
• Топырақтың сипаттамасы және түрлері аймақтың климаты мен географиялық жағдайына байланысты айырмашылықтарға ие.

Топырақты зерттеу

• Топырақтың құнарлылығын және қасиеттерін зерттеу үшін әр түрлі әдістер қолданылады.
• Топырақты химиялық, физикалық және биологиялық зерттеулер оның құрылымы мен қасиеттерін анықтау мен бағалау үшін жүргізіледі.