Rechtsstaat en Verlichting

Een staat waarin burgers worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid door grondrechten.

Een staat waar een machthebber of een kleine groep bepaalt wat de regels zijn, zonder veel ruimte voor burgers om invloed uit te oefenen.

Een waarborg voor burgers om te weten wat wel en niet mag, waardoor conflicten en misverstanden worden voorkomen.

De gedachte dat mensen gelukkig zijn wanneer ze vrij zijn om hun eigen keuzes te maken.

De periode vanaf de tweede helft van de 18e eeuw, gekenmerkt door de nadruk op rede en kennis, en verzet tegen de ongelijkheid en machtsmisbruik van vorsten.

Het gebruik van gezonde verstand en systematische observatie om kennis te vergaren over de wereld, in plaats van blind te vertrouwen op traditie of religie.

De burgers van Nederland kunnen niet alleen stemmen op hun bestuurders, maar ook indirect meebeslissen over wetten en regels.

Naast het beschermen van burgers, worden er wetten en voorzieningen ingevoerd om de welvaart en het welzijn van burgers te bevorderen.

Een overeenkomst tussen burgers om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven, waarbij de staat als scheidsrechter fungeert om eigendommen te beschermen.

De macht die de staat in een rechtsstaat mag uitoefenen, wordt bepaald door de burgers zelf.

Een systeem waarbij de staatsmacht wordt gescheiden in drie delen: wetgevende macht (wetten maken), uitvoerende macht (wetten uitvoeren) en rechtssprekende macht (wetten toepassen)

Het recht van alle mensen om in vrijheid en gelijkheid te leven.

De macht van de staat wordt beperkt door de wetten die de burgers zelf hebben opgesteld.

Het recht van de burger om zelf de macht te bepalen in de staat.

Het document dat de fundamentele rechten van burgers vastlegt, de macht van de staat begrenst en hoe de belangrijkste organen van de staat georganiseerd zijn.

De veiligheid en vrijheid van alle burgers beschermen is de belangrijkste taak van de staat.

Een verzameling van grondrechten die de vrijheden van de burgers beschermen.

Het document dat de rechtvaardigheid en gelukkige samenleving beoogt te bevorderen door de grondrechten van alle burgers vast te leggen.

Een heersvorm waarin de macht van de heerser in zekere mate rekening houdt met de bevolking.

Een systematische verzameling van wetten die betrekking hebben op het privaatrecht, zoals eigendom, contracten en erfrecht.

Een koninkrijk met een grondwet, waarin de koning gebonden is aan de wet.

De grondwet, waarin de gelijkheid voor de wet en onschendbare grondrechten van alle burgers werden vastgelegd.

De grondwet die na de Franse bezetting werd ingevoerd en de soevereine macht aan koning Willem I verleende, maar met beperkte macht.

De macht van de koning wordt beperkt door de wet en hij wordt onschendbaar verklaard, wat betekent dat hij buiten het spel van de macht wordt gezet.

De ministers zijn verantwoordelijk voor wetgeving en beleid.

Burgers krijgen meer rechten, waaronder het recht op vereniging en vergadering.

Een systeem waarbij alleen een kleine groep mannelijke burgers mocht stemmen, gebaseerd op hun bezittingen en inkomen.

De staat moet de vrijheid van burgers beschermen, maar bemoeit zich niet met hun persoonlijke keuzes.

De staat zorgt voor infrastructuur (waterwegen, spoorwegen) om de economische groei te stimuleren.

Een staat die zich vooral inzet voor de veiligheid en bescherming van de burgers.

De toegenomen vrijheid leidt tot sociale bewegingen die meer rechten eisen, zoals de arbeidersbeweging en de vrouwenbeweging.

De grondwet wordt gewijzigd om meer mensen stemrecht te geven.

De Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog schendt de grondrechten, met name de vrijheid en veiligheid van burgers.

Na de oorlog wordt de oude grondwet hersteld en wordt een nieuw ontwerp voor een verbeterde grondwet gemaakt.

De nieuwe grondwet van 1983 beschermt burgers tegen discriminatie en garandeert het recht op sociale zekerheid.

De rechten die de vrijheid en gelijkheid van individuele burgers beschermen.

De rechten die een actieve rol van de staat vereisen om gelijkheid en welzijn te garanderen.

De hoogste macht in Nederland; het bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer en maakt wetten.

Bevoegd om wetgeving uit te voeren, zorgt voor beleid en regels.

Onafhankelijke rechters, beslechten conflicten en controleren de overheid.

Mensen die voor de overheid werken; uitvoeren beleid en wetten.

De bevoegdheid van ambtenaren om zelfstandig beslissingen te nemen bij het toepassen van wetten.

Rechterlijke controle op de toepassing van wetten en het beschermen van burgers.

Alle eerdere uitspraken van rechters, die als richtlijn dienen voor nieuwe zaken.

De situatie waarin een wet niet duidelijk is, waardoor ambtenaren zelf moeten bepalen hoe ze die toepassen.

Een wet die algemene doelen beschrijft, maar de details aan de uitvoerende macht overlaat.

Verschuiving van macht van de wetgeving naar de uitvoering van wetten.

Conflict dat aan de rechter wordt voor gelegd

Degene die een zaak aan de rechter voorlegt

Degene die voor de rechter wordt gedaagd

Wetten en regels die gericht zijn op het beschermen van burgers en het ordenen van de samenleving.

Het recht dat regelt hoe we met elkaar omgaan, inclusief huwelijk, erfenis, en bedrijven.

Een officiële brief die een persoon oproept om voor de rechter te verschijnen. Bevat informatie over de eiser, de eis, de motivatie en de data van de rechtszaak.

In een kort geding wordt een snel oordeel gegeven, terwijl een bodemprocedure een langdurige en volledige rechtszaak is.

Een bedrag dat een persoon moet betalen wanneer hij een rechterlijk bevel overtreedt, bijvoorbeeld door na 10 uur nog steeds harde muziek te spelen.

Schade die niet direct in geld is uit te drukken, zoals geestelijke schade door slapeloze nachten veroorzaakt door burenlawaai.

Schade die direct in geld is uit te drukken, bijvoorbeeld de kosten voor het repareren van kapotte spullen door vandalisme.

Een onafhankelijke bemiddelaar die partijen helpt om samen een oplossing te vinden voor hun conflict.

Het onderdeel van het recht dat de verhouding tussen burgers en de overheid regelt.

De regels over de inrichting van de Nederlandse staat, inclusief de Grondwet, de ministeries en het parlement.

Het onderdeel van het publiekrecht dat criminaliteit regelt. Het beschermt burgers en hun bezittingen en geeft straffen bij overtredingen.

Het onderdeel van het publiekrecht dat regels voor de overheid vastlegt. Het heeft betrekking op vergunningen, uitkeringen, asielzaken en belastingen.

Wanneer burgers hun grondrechten inroepen tegenover elkaar, spreken we van horizontale werking. De rechter moet in deze gevallen de belangen van beide partijen afwegen, omdat er geen hiërarchie tussen grondrechten is.

Wetten zijn algemeen geldende regels die voor iedereen in een land of regio van toepassing zijn.

Wetten moeten openbaar en begrijpelijk zijn, zodat iedereen kan weten wat er van hen verwacht wordt.

Wetten mogen geen onmogelijke eisen aan burgers stellen die ze gewoonweg niet kunnen nakomen.

Wetten mogen niet met terugwerkende kracht worden toegepast. Dit betekent dat je niet gestraft kunt worden voor iets dat voor de datum van de wetgeving gebeurde.

Wetten mogen niet met elkaar in conflict zijn. Als er tegenstrijdige wetten zijn, moet er duidelijk worden aangegeven welke wet in een bepaald geval van toepassing is.

Wetten worden niet te vaak veranderd om de rechtszekerheid te behouden. Als wetten voortdurend veranderen, weten burgers niet meer waar ze aan toe zijn.

Wetten moeten redelijk en proportioneel zijn. Dit betekent dat de straf voor een overtreding moet passen bij de ernst van de overtreding.

De wetgevende macht heeft de taak om wetten te maken. In Nederland is dit de taak van het Parlement en de regering samen.

De uitvoerende macht heeft de taak om de wetten uit te voeren. Dit doen de ministers en ambtenaren.

De rechterlijke macht beoordeelt of wetten juist worden toegepast en bestraft overtredingen. In Nederland zijn dit de rechters.

Checks and balances zorgen voor evenwicht en controle tussen de drie machten in de trias politica. Zo voorkomt men machtsmisbruik.