Realisme (1850-1870): Context en kenmerken

Realisme (1850-1870)

• Belangrijke auteurs zijn Stendhal, Balzac (Le Père Goriot) en Flaubert.
• Het was een reactie op de Romantiek.
• Het was een periode van grote politieke en sociale onrust in de 19e eeuw.
• Schrijvers waren teleurgesteld over het niet waarmaken van de idealen van de Franse Revolutie.
• Men protesteerde tegen de heersende macht en probeerde maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen via literatuur.
• 1789: Franse Revolutie.
• 1804: Napoleon kroont zichzelf tot keizer.
• 1815: Slag bij Waterloo.
• 1830-1848: Louis Philippe.
• 1870: Frans-Duitse oorlog; einde van het keizerrijk van Napoleon.
• 1871: Opstand in Parijs, de Commune van Parijs.
• Gekenmerkt door industrialisatie, een grote kloof tussen arm en rijk, en veel uitvindingen.
• Door toegenomen alfabetisering en goedkopere druktechnieken bereikte literatuur een groter publiek.
• Realistische schrijvers schreven spannende verhalen over herkenbare personages en alledaagse problemen, vaak gepubliceerd in feuilletons (krantenafleveringen).
• De werkelijkheid werd objectief en realistisch beschreven, zonder te ontvluchten, met behulp van neutrale waarneming.
• De thema's betroffen het dagelijks leven, met een verschuiving van een auctoriële naar een personaal perspectief.
• Er waren lange beschrijvingen en veel details, waarbij de schrijver naar de achtergrond verdwijnt.
• Personages kwamen uit de middenklasse (bourgeoisie) of de arbeidersklasse.

Naturalisme (1870-1890)

• Belangrijke auteurs zijn de gebroeders Goncourt, Guy de Maupassant (La Parure) en Émile Zola.
• Het was een stap verder dan het realisme, rauwer en harder.
• Naturalisten streefden naar een exacte beschrijving en een wetenschappelijke verklaring van de werkelijkheid.
• Het determinisme stelde dat de mens door erfelijkheid, milieu en opvoeding wordt bepaald, en dus niet vrij is.
• Het had een pessimistische kijk, waarbij de mens onvrij is en wordt bepaald door externe en interne krachten.
• De mens slaagt er niet in te ontsnappen aan zijn 'wereldje'.
• Er was veel aandacht voor sociale wantoestanden, waarbij de kant van de armen werd gekozen en de rijken werden bekritiseerd.
• Het was een geëngageerde stroming, met vaak sombere, zwakke en ziekelijke personages aan de zelfkant van de maatschappij.
• Les Rougon-Macquart is een 20-delige romancyclus van Zola over het leven van één familie gedurende vijf generaties, met personages uit alle lagen van de bevolking.

Symbolisme (1890-1910)

• Belangrijke auteurs zijn Baudelaire, Verlaine (Il Pleut Dans Mon Coeur) en Rimbaud (Le Dormeur du Val).
• De periode van de "Belle Époque" (1875-1914) kenmerkte zich door bloei van cultuur, industrie en techniek, zoals vliegtuigen, auto's en de metro.
• De wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs, met de Eiffeltoren als symbool van technische vooruitgang, en de ontwikkeling van de filmindustrie en fotografie waren belangrijk.
• De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) maakte een einde aan het optimisme.
• De periode tussen de wereldoorlogen (1918-1939) werd gekenmerkt door desillusie door de verschrikkingen van WOI, met dood, lijden en rouw als terugkerende thema's.
• Het leidde tot een crisis in traditionele waarden, waarbij men inzag dat technische vernieuwingen ook een keerzijde hebben.
• Er was een introductie van het vers libre, een vrije dichtvorm zonder regelmatig rijm en metrum.
• De dichters voelden zich niet begrepen door het publiek, waren zelfdestructief en hadden tijdens hun leven weinig succes.

Dadaïsme (1916-1920)

• Belangrijke auteur is Tristan Tzara (Pour Faire un Poème Dadaïste).
• Het was een reactie op de verschrikkingen van WOI.
• "Alles is kunst, niets is Kunst".
• Tristan Tzara was de oprichter van de dadabeweging.

Surrealisme (1924-1940)

• Belangrijke auteurs zijn Apollinaire (Il Pleut) en André Breton.
• Het was een stroming in de moderne kunst, geïnspireerd door Sigmund Freud.
• Dromen stonden centraal; men wilde toegang krijgen tot het onderbewuste via vrije associaties en "écriture automatique".
• Surrealistische werken tonen een nieuwe wereld, anders dan de werkelijkheid.
• André Breton schreef in 1924 het Manifeste du Surréalisme.
• Guillaume Apollinaire bedacht de term surrealisme en vernieuwde de vorm met calligrammes (visuele gedichten).

Modernisme (1900-1930)

• Belangrijke auteur is Marcel Proust (À la Recherche du Temps Perdu).
• Er was een grote interesse in psychologie, geïnspireerd door Freud.
• Een objectieve weergave van de werkelijkheid werd als onmogelijk beschouwd.
• Modernisten wilden de subjectieve beleving van de ik-figuur weergeven via een monologue intérieur.

Existentialisme (1945-1970)

• Belangrijke auteurs zijn Sartre (Les Jeux Sont Faits) en Camus.
• Het was een nieuwe filosofische en literaire stroming.
• Individuele vrijheid en verantwoordelijkheid stonden centraal.
• Het existentialisme is atheïstisch; het stelt dat de existentie voorafgaat aan de essentie.
• De mens is vrij en verantwoordelijk voor zijn eigen daden en moet zijn eigen doel bepalen.
• De menselijke relaties worden vaak als gebrekkig ervaren, en verhaalpersonages ervaren een gevoel van eenzaamheid.
• De mens wordt bedreigd door honger, techniek en oorlog, en het leven is chaotisch zonder logica of perspectief.
• Er is geen geloof: het is een zoethoudertje.

Féminisme (1908-1986)

• Belangrijke auteur is Simone de Beauvoir.
• Er was steeds meer aandacht voor de relaties tussen mensen en het principe dat mensenlevens worden beïnvloed door verwachtingen van anderen.
• Simone de Beauvoir brak hiermee.
• "On ne naît pas femme, on le devient" (Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt het gemaakt).

Absurdisme (1950-1965)

• Belangrijke auteurs zijn Camus en Ionesco (La Leçon).
• Het leven heeft geen hoger doel of zin.
• Het leven is absurd; alles wat we doen is zinloos.
• Leef en probeer er het beste van te maken in plaats van op zoek te gaan naar antwoorden op grote levensvragen.