Қорқыт ата туралы деректер

Қорқыт ата туралы деректер

• Қорқыт ата - түркі халықтарының аңызға айналған абыз жырауы, ел бірлігін нығайтқан қайраткер және түркі дүниетанымын жасаған ғұлама ойшыл. Ол әлемдік мәдениеттің дамуына үлес қосқан және ел билеген әміршілердің ақылшысы болған.
• Қорқыт ата бейнесі ажалдан қашқан қарт абыз ретінде танымал.
• Ғалымдардың пікірі бойынша, Қорқыт Х ғасырда Сырдария бойында, оғыз-қыпшақ тайпасында өмір сүрген.
• «Қорқыт ата кітабы» бойынша, Қорқыт ата Баят руынан шыққан.
• Рашид ад-Диннің «Жамиғ-ат-Тауарих» кітабында Қорқыт Қайы тайпасынан шыққан деп жазылған.
• Әбілғазының «Түрік шежіресінде» Қорқыт Баят тегінен екені, оғыздардың елбегі және 95 жасында қайтыс болғаны жазылған.
• Қорқыт атаның ескерткіші Қызылорда облысы, Қармақшы ауданының орталығынан 18 шақырым жерде орналасқан.
• Ескерткіштің авторы - Б.Ыбыраев және С.Исатаев.
• Қорқыт дәуірі ислам дінінің қағидалары өмір салтына айнала бастаған кезеңге сәйкес келеді. Түркі тайпаларының көпшілігінде оғыз дәуірі ортақ болған.
• Қорқытқа қатысты деректер, негізінен, ел аузында сақталған аңыздармен байланысты.

Қорқыт туралы аңыздар

• Қорқыт ажалдан қашуы және өлімі жайлы аңыздар.
• Қорқыт күйі, Қорқыт сарыны, Қорқыт және қырық қыз сияқты аңыздар бар.
• Қорқыт дүниеге келгенде табиғатта қатал өзгерістер болып, табиғат құбылысынан қорқып жатқан адамдар болғаны жайлы айтылады.
• Қорқыт дүниеге келгенде 3 күн 3 түн қараңғылық басқан.
• «Қорқыт» сөзінің этимологиясы - құтты адам, құт әкелетін адам.
• Қорқыт өлген жері - Сырдария өзенінің бойы.
• Ә.Диваев өз еңбегінде Сырдария бойында Қорқыт атаның зираты бар деп жазған.
• Қобыздың жасаушысы және авторы - Қорқыт.
• Қорқыт түркі халықтарының саз өнерінің негізін қалаған.
• Қорқыт атаның бойындағы қасиеттер: оғыз-қыпшақ ұлысынан шыққан атаулы бақсы, күйші, қобыздың сарынын алғаш туындатушы өнерпаз, жырау.
• М.Әуезов Қорқыт табиғат аясына, жұрттан безіп кетеді екен, бірақ ол өлімнен қаша алмайтындығын түсінеді, және сол кезде алғашқы қобызды жасайды, жер бетінде бірінші болып күй тартады.
• Қорқыт атаның күйлері: Ұшардың ұлуы, Башпай, Тарғыл тана, Желмая, Қорқыт.

Қорқыт ата кітабы

• «Қорқыт ата кітабы» Қорқыт өмірі жайлы мәлімет береді.
• Жырдағы оқиғалар 8-10 ғасырларда Сырдария бойын мекен еткен оғыз-қыпшақ тайпаларының өмірін көрсетеді.
• Қорқыт ата кітабында Қорқыт ел басқарған көсем, әулие, жырау ретінде қызығушылық тудырады.
• Қорқыт ата кітабы 12 жырдан тұрады.
• Жырдағы кейіпкерлер: Бәмсі-Байрақ, Қазан-Салор, Бисат, Байбөрі, Бану-Шешек сияқты.
• Қорқыт ата кітабының екі нұсқасы бар.
• Дрезден нұсқасы - Германиядағы Дрезден кітапханасында сақталады. Бұл нұсқада 12 жыр толық көрсетілген.
• Ватикан нұсқасы - Италиядағы Ватикан Апостолика кітапханасында сақталады, оның 6 жыры бар және Э.Росси италия тіліне аударған.
• Жырды зерттеген шетелдік ғалымдар: В.Бартольд, В.Жирмунский, Ф.Копрулузаде, О.Ш.Кокжай, Э.Росси, Ә.Диваев.
• Жырды зерттеген қазақ ғалымдары: Ш.Уалиханов, Ә.Қоңыратбаев, Х.Сүйіншіәлиев, Б.Ысқақов, М.Байділдаев, Ш.Ыбыраев, Х.Көрұғлы, Ә.Марғұлан.
• Қорқыт ата кітабы қазақ тілінде 1986 жылы Ә.Қоңыратбаев, М.Байділдаевтың еңбегі арқасында жарияланған.
• Қорқыт ата кітабындағы жырлардың табиғаты поэзияға жақын дала поэзиясының үлгілері.
• В. Бартольд шығарманың жазылу кезеңін ХІ ғасыр деп анықтаған.
• Э. Росси жазылу кезеңін ХV ғасыр деп санаған.
• Ә. Қоңыратбаевтың пікірі бойынша, шығарма авторы - халық болып табылады.
• Х. Сүйіншіәлиевтің қорытындысы - «Қорқыт ата кітабы» 12 жырдың жиынтығы, он шақты ғасыр ішінде өмір сүрген әр тайпаның өмірінің және оқиғаларының суреті болған. Бұл жырдар әр түрлі географиялық жерлерде орын алған және түркі халықтарының аңыздарынан құрастырылған, демек, Қорқыт кітабын тек бір халық өзіне иеленей алмайды.

Бұл викторина Қорқыт ата туралы қызықты деректер мен аңыздарды қамтиды. Қорқыттың өмірі, шығармашылығы және түркі халықтарының мәдениетіне қосқан үлесі туралы білуге мүмкіндік береді. Сіз оның тарихы мен маңызын тереңірек түсінесіз.