Қазақ халқының салт-дәстүрлері

• Қазақтың салт-дәстүрлері – қазақ халқының тарихи қалыптасқан әдет-ғұрыптары мен ырым-тыйымдарының жиынтығы.
• Олар материалдық және рухани мәдениеттің барлық саласын қамтиды.
• Салт-дәстүрлер ұрпақтан ұрпаққа ауызша және іс жүзінде беріліп отырған.

Дүниеге келуге байланысты салт-дәстүрлер

• Шілдехана – сәби дүниеге келгеннен кейін тойланатын мереке, ол жаңа туған нәрестенің құрметіне арналған.
• Бесікке салу – нәрестені бесікке бөлеу рәсімі, бұл баланың амандығы мен тыныштығын тілеудің көрінісі.
• Қырқынан шығару – нәресте туылғаннан кейін қырқыншы күні өткізілетін ырым, баланың денсаулығын нығайтуға бағытталған.
• Тұсау кесу – баланың алғашқы қадамы жасалғанда өткізілетін дәстүр, ол баланың болашағына жақсылық тілеумен байланысты.

Отбасылық салт-дәстүрлер

• Құда түсу – жастардың некеге тұру туралы шешімінен кейін екі жақ отбасыларының келісімге келу рәсімі.
• Сырға салу – қыздың келісімін алғаннан кейін оның құрметіне сырға тағу рәсімі, бұл қыздың атастырылғанын білдіреді.
• Беташар – келін жаңа үйге келгенде оның бетін ашу рәсімі, бұл жаңа отбасының мүшесі ретінде қабылдаудың белгісі.
• Неке қию – діни неке рәсімі, ерлі-зайыптылардың одағын заңдастырады.

Қонақжайлылық салт-дәстүрлері

• Қонақ күту – қонақтарды құрметпен қарсы алу, оларға ең жақсы тамақ пен жайлы орын ұсыну.
• Ет асып беру – қонақтарға арнап ет пісіру, бұл сыйластық пен қонақжайлылықтың белгісі.
• Шашу – қуанышты жағдайларда тәттілер мен тиындар шашу, бұл береке мен молшылықты білдіреді.

Дінге байланысты салт-дәстүрлер

• Ораза айт – Рамазан айы аяқталғаннан кейін тойланатын мұсылман мерекесі, бір айлық оразаның аяқталуын білдіреді.
• Құрбан айт – Ибраһим пайғамбардың құрбандық шалуға дайындығын еске алуға арналған мұсылман мерекесі.
• Наурыз – көктемнің келуін тойлайтын парсы жаңа жылы, қазақ халқы үшін жаңару мен жаңа бастамалардың символы.

Ұлттық ойындар мен көңіл көтеру

• Қыз қуу – жігіт пен қыздың атпен жарысуы, жігіт қызды қуып жетіп сүюге тырысады, жеткізе алмаса, қыз оны қамшымен ұрады.
• Көкпар – ат үстінде ойналатын командалық ойын, ойыншылар серкенің басын тартып алып, қазандыққа салуға тырысады.
• Бәйге – ат жарысы, қазақ халқының ең танымал ойындарының бірі.
• Аударыспақ – ат үстіндегі екі батырдың күресі, қарсыласын аттан түсіруге тырысады.

Ырымдар мен тыйымдар

• Ырымдар – жақсылыққа сену және жамандықты болдырмау үшін жасалатын әрекеттер.
• Тыйымдар – белгілі бір әрекеттерді жасамау туралы ескертулер, олар жамандық әкеледі деп сенеді.
• Мысалы, босағаны баспау, үлкеннің алдын кеспеу, дастарқанды аяққа баспау сияқты тыйымдар бар.

Салт-дәстүрлердің қазіргі кездегі маңызы

• Салт-дәстүрлер қазақ халқының мәдени мұрасының маңызды бөлігі болып табылады.
• Олар ұрпақтар арасындағы байланысты сақтайды және ұлттық бірегейлікті нығайтады.
• Қазіргі кезде де көптеген салт-дәстүрлер сақталып, тойларда, мерекелерде және күнделікті өмірде қолданылады.
• Жастарды салт-дәстүрлерге үйрету – маңызды міндет, себебі ол ұлттық құндылықтарды сақтауға және дамытуға көмектеседі.

Салт-дәстүрлердің түрлері

• Салт-дәстүрлерді бірнеше түрге бөлуге болады:
  • Отбасылық салт-дәстүрлер: некеге байланысты, бала тууға байланысты, т.б.
  • Дінге байланысты салт-дәстүрлер: діни мейрамдарды тойлау, құрбандық шалу, т.б.
  • Қонақжайлылық салт-дәстүрлері: қонақ күту, сый-құрмет көрсету, дастарқан жаю, т.б.
  • Кәсіптік салт-дәстүрлер: аңшылық, мал шаруашылығы, егіншілік, т.б.
  • Әскери салт-дәстүрлер: батырлықты дәріптеу, әскерге шығарып салу, жеңісті тойлау, т.б.

Әрбір салт-дәстүрдің өзіндік мәні мен символы бар

• Әрбір салт-дәстүрдің өзіндік тарихи және мәдени негізі бар.
• Олардың көпшілігі табиғатпен, адамдардың өзара қарым-қатынасымен және дүниетаныммен байланысты.
• Салт-дәстүрлерді сақтау және құрметтеу – әрбір қазақстандықтың міндеті.

Қазақ салт-дәстүрлерінің ЮНЕСКО тізіміне енуі

• Кейбір қазақ салт-дәстүрлері ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұра тізіміне енгізілген.
• Бұл олардың әлемдік маңызын көрсетеді және сақтауға ықпал етеді.
• Мысалы, қазақ күресі, домбыра күйі, және т.б.

Бұл қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы мәліметтер. Салт-дәстүрлер ұрпақтан ұрпаққа ауызша және іс жүзінде беріліп отырған. Дүниеге келу және отбасылық салт-дәстүрлер қамтылған.