Қаржы қатынастары және бюджет жүйесі

Қаржы - бұл экономикалық қатынастардың маңызды бөлігі болып табылатын, қоғам, мемлекет және оның субъектілерінің өмір сүруі мен дамуының материалдық негізін қамтамасыз ететін мақсатты ақша қорларын құруды, бөлуді және пайдалануды ұйымдастырудың, сондай-ақ олардың қозғалысын бақылаудың нақты әдістері мен нысандары.

Қаржы жүйесі - бұл бүкіл елдің экономикасын қаржылық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын және мемлекетпен, шаруашылық субъектілерімен және халықпен арасындағы қаржы қатынастарын реттейтін қаржы-ақша қатынастарының жүйесі.

Қаржы саясаты - бұл экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын, мақсаттарын орындау үшін Қазақстанда қаржылық механизмді жасау, оны үнемі жетілдіріп отыру, пайдалану, ресурстарды белгілі бір мақсаттарға бағыттау, бюджеттердің қаражаттарын пайдалануды бақылау, елдің қаржы жағдайын бағалау бойынша жүргізілетін шаралардың жиынтығы.

Қаржының ақшалай сипаты - қаржылық қатынастар мақсатты ақша қорларын құру, бөлу және пайдаланумен байланысты.

Қаржының бөлгіштік сипаты - Қаржының мөлшері мен бағыты шаруашылық субъектілердің және халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін белгіленеді.

Қаржының директивалық сипаты - қаржылық қатынастардың бағыты мен ұйымдастырушылық тәртібі заңмен реттеледі.

Қаржының мақсатты өлшенген сипаты - нақты экономикалық міндеттерді шешу, ұдайы өндірістің және әлеуметтік дамудың шығындары мен табысын жабу, қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін қаржы пайдаланылады.

Қаржы қатынастары - бұл ақша нысанындағы құнның қозғалысын және оның бөлінуі мен пайдаланылуын реттейтін экономикалық қатынастардың бір бөлігі.

Қаржының міндеттері - бұл ұдайы өндірісті қаржымен қамтамасыз ету, экономикалық және әлеуметтік процестерді қаржылық реттеу, экономиканы қаржылық ынталандыру.

Қаржының рөлі - әр түрлі экономикалық процестердің өзара байланысын қамтамасыз ету, өндірістің тиімділігін арттыру.

Қаржының маңызы - Ұлттық экономиканы қалыптастыру, дамыту және тұрақтандыру, қаржы ресурстарын жасау және оларды тиімді пайдалану, экономикалық өсуді, тұрақтылықты және әлеуметтік әл-ауқаттылықты қамтамасыз ету.

Қаржы механизмі - бұл қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік тудыратын қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістерінің жиынтығы.

Қаржы ресурстары - бұл шаруашылық субъектілері қызметінің барлық салаларында қаржылық қатынастарды жүзеге асыруда қолданылатын ақша қаражаттарының жиынтығы.

Бюджет - бұл мемлекеттің кірістерін және шығындарын жоспарлайтын және қаржылық, экономикалық және әлеуметтік дамудың бағыттарын анықтайтын негізгі қаржы құжаты.

Бюджет жүйесі - Республикалық бюджет, жергілікті бюджеттер, бюджеттен тыс қорлар және мемлекеттік кредитті қамтитын, мемлекеттің қаржылық қызметін ұйымдастырудың және қаржылық міндеттемелерін орындаудың жүйесі.

Бюджеттік сыныптама - бұл республикалық, облыстық, қалалық, аудандық бюджеттердің кірістері мен шығыстарының жіктелуін анықтайтын және қаржы құжаттарын бірыңғай жүйеде ұйымдастыруды қамтамасыз ететін, бюджеттердің кірістері мен шығыстарының толық тізбесі.

Бюджеттен тыс қорлар - бұл республика мен жергілікті бюджеттерден тыс қалыптасатын, мемлекеттік бюджеттің мақсатты қаражатын толықтыру мақсатында құрылған арнаулы қорлар.

Мемлекеттік кредит - бұл мемлекеттің әртүрлі экономикалық міндеттемелерін орындау үшін белгілі бір мерзімге қарыз алуы.

Мемлекеттік борыш - бұл мемлекеттің өзінің қарыздарының жалпы сомасы, мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабу немесе басқа мақсаттар үшін қарызға алынған ақша.

Мемлекеттік борышқа қызмет көрсету - бұл мемлекеттің қарыздары бойынша төленетін пайыздарды, комиссиялық алымдарды және басқа шығындарды қамтитын шығындар.

Мемлекеттік кірістер - бұл мемлекеттің әр түрлі көздерден алатын ақшалай түсімдері.

Салық - бұл мемлекеттің шаруашылық субъектілері мен азаматтарға салатын заңда белгіленгендей белгілі бір мөлшерде және белгіленген мерзімде төленетін міндетті, қайтарылмайтын төлемдері.

Салық салу - бұл мемлекеттің шаруашылық субъектілері мен азаматтарға салық салудың заңнамалық негіздерін, әдістерін, формаларын және тәртіптерін белгілейтін қаржылық қатынастардың жиынтығы.

Салық салудың әдістері - бұл салық төлемдерін салық төлеушілерден алудың негізгі тәсілдері. Оларға декларациялық, кадастрлық, патенттік, табыс алу көздерінен ұстап қалу әдістері жатады.

Салық мөлшерлемесі - бұл салық базасының белгілі бір үлесін, немесе салық салу объектісіне берілетін белгіленген тұрақты соманы анықтайтын пайыздық көрсеткіш.

Салық жүктемесі - бұл салық төлеушінің жалпы табысының қанша үлесі салық түрінде төленетінін көрсететін көрсеткіш.

Салық салу объектісі - бұл салық салынатын немесе салық төлемдерін есептейтін негіз.

Салық ауыртпалығы - бұл салық төлеушілердің салықтардан және салықтық қатынастардан туындайтын экономикалық күш, қоғамдағы салық жүйесінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіш.

Мемлекеттік шығыстар - бұл мемлекеттің әртүрлі салаларға жұмсалатын ақшалай түсімдері.

Инфляция - бұл еңбек өнімділігінің өсуінсі?з ақша қаражаттарының құнсыздануы нәтижесінде бағалардың жалпы деңгейінің тұрақты өсу үдерісі.

Қаржылық реттеу - бұл мемлекеттің әртүрлі қаржы инструменттерін пайдаланып экономикалық үдерістерге ықпал етуі.

Сақтандыру - бұл бір тараптың (сақтандырушының) екінші тара?тың (сақтандырушының) мүліктік немесе жеке тәуекелдерден туындайтын зиянды өтеу бойынша міндеттеме алуы.

Бағалы қағаздар рыногы - бұл жеке мен заңи тұлғалардың бағалы қағаздарды сатуға және сатып алуға негізделген, ақша қаражаттарын тарту мен жұмсауды қамтамасыз ететін экономикалық қатынастар жүйесі

Төлем балансы - бұл белгілі бір кезең ішінде бір елдің алынған және берілген төлемдердің жинақталған көрсеткіші.

Сыртқы экономикалық қызмет (СЭҚ) - бұл елдер арасындағы тауарларды, қызметтерді және капиталды айырбастау арқылы жүзеге асырылатын экономикалық қатынастардың жиынтығы.