Podcast
Questions and Answers
Қарахан мемлекетінің негізін қалаушы кім?
Қарахан мемлекетінің негізін қалаушы кім?
Қарахан мемлекетінің батыс шекарасы қай жерде орналасқан?
Қарахан мемлекетінің батыс шекарасы қай жерде орналасқан?
Қарахан мемлекетінің әкімшіліктік жүйесі қандай?
Қарахан мемлекетінің әкімшіліктік жүйесі қандай?
Уақыт бойынша, Қарахан мемлекеті Орталық Азияда қай жылы Самани мемлекетіне қарсы шықты?
Уақыт бойынша, Қарахан мемлекеті Орталық Азияда қай жылы Самани мемлекетіне қарсы шықты?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекетінде жер иеленудің қандай түрлері болды?
Қарахан мемлекетінде жер иеленудің қандай түрлері болды?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекетінде биліктің қосарлы жүйесі қалай қалыптасты?
Қарахан мемлекетінде биліктің қосарлы жүйесі қалай қалыптасты?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекетіндегі жекеменшік жерлердің атауы қандай?
Қарахан мемлекетіндегі жекеменшік жерлердің атауы қандай?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекетінің құрылуында басты рөл атқарған тайпа қайсы?
Қарахан мемлекетінің құрылуында басты рөл атқарған тайпа қайсы?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекеті мен Газнауилер арасындағы шекара қай өзенмен шектелді?
Қарахан мемлекеті мен Газнауилер арасындағы шекара қай өзенмен шектелді?
Signup and view all the answers
Қарахан мемлекеті қандай тайпалардан құралған этникалық құрамға ие болды?
Қарахан мемлекеті қандай тайпалардан құралған этникалық құрамға ие болды?
Signup and view all the answers
Study Notes
Қарахан мемлекетінің құрылуы және дамуы
- Қарахан әулетінің шығу тегі Қашғарияда өмір сүрген қарлұқтармен байланысты.
- 940 жылы қарлұқ тайпалары Баласағұнды басып алып, Сатұқ Боғра ханның жаңа әулетін құрды.
- Ғылымда бұл жаңа түркі империясы Қарахан мемлекеті деп аталды.
- Болжам бойынша Қарахан әулетінің атауы, билеуші ұрпақтың арғы атасы Қараханнан шыққан.
- 999 жылы қарахандықтар Самани мемлекетін жеңіп, өз билігін Әмудария өзеніне дейін кеңейтті.
- Әмудария өзені Қарахан мемлекеті мен Газнауилер мемлекеттерінің шекарасы болды.
Қарахан мемлекетінің аумағы мен құрылымы
- Х ғасырдың соңына қарай Қарахан мемлекетінің аумағы қалыптасты.
- Солтүстік шекарасы Балқаш және Алакөл көлдері бойымен Қыпшақ хандығымен шектес болды.
- Батысында Мауараннахр (Әмудария мен Сырдария аралығы), Жетісу және шығысында Қашғар аумағы Қарахан мемлекетіне кірді.
- Ел шығыс және батыс бөліктерге бөлініп, өз қағандары басқарды.
- Шығыс қағаны жоғарғы билеуші болды және ордасы Баласағұнда орналасты.
- Батыстағы кіші қағанның ордасы алғашында Бұхарада, кейін Самарқанда болды.
- Қарахан мемлекетінде билік қосарлы (тең құқықты) жүйеде болды.
- Негізін қалаушы Сатұқ Боғра хан (915-955), этностық құрамында жікіл, яғма, қарлұқтар, оғыздар, қаңлылар, үйсіндер болды.
- Қарахан мемлекетінің құрылуында қарлұқ тайпасы басты рөл атқарды.
- Билік жігіл және яғма ақсүйектері арасында бөлінді.
Қарахан мемлекетінің жер иелену жүйесі
- Иқта: Жер иеленудің бір түрі. Жер алған адамдар ханға әскери қызмет етуге және жердегі қарапайым халықтан салық жинауға міндетті болды.
- Вақфтық жерлер: Сол жерлерде салық алынбады. Дінбасылар мен әскербасылардың иелігінде болды.
- Мулік: Мемлекеттік салық түріндегі жерлер.
Қарахан мемлекетінің басқарушылық жүйесі
- Билік мұрагерлік жолымен берілді.
- Билікті иемденетіндер: ханның ұрпақтары, тегіндер, ілік хандар, бектер, нөкерлер және ханның кеңесшілері - уәзірлер.
Исламның қабылдануы
- Қарахандар Ислам дінін өз билігін нығайту үшін қолданды.
- Елдер арасындағы байланысты кеңейтті.
- Екі бөліктің қырқыстары және орталық биліктің әлсіреуі көшпелі қарақытайлардың (қидандардың) шабуылына мүмкіндік берді.
Қарахан мемлекетінің құлауы
- 1212 жылы Самарқанда Хорезм шахы Мұхаммед Батыс Қарахан әулетінің соңғы өкілін тағынан тайдырды.
- 1210 жылы наймандармен болған соғыста Шығыс Қарахан әулеті талқандалды.
- Қарахан мемлекетінің тарихы аяқталды.
Қарахан дәуірінің ерекшеліктері
- Түркі тайпаларының экономикалық және мәдени өмірінде жақсы өзгерістер болды.
- Көшпелі түркілердің отырықшылығы белсенділігімен сипатталды.
- Қалалар мен қала мәдениеті дамыды.
- Иқталық жүйенің қалыптасуы
- Ислам мемлекеттік дін болды.
- Исламға қабылдану Қарахан дәуірінің маңызды оқиғасы болды. (В.В. Бартольд)
Қарахан мемлекетінің шаруашылығы
- Шу мен Талас аңғарларындағы тұрғындар диқаншылық пен мал шаруашылығымен айналысты.
- "Худуд әл-Алам" жылқы, сиыр және қойды қарахандықтардың байлығы деп атап көрсетеді.
- Ж. Баласағұнның еңбегінде қарахандықтардың жылқы малын өсіруге байланысты жағдайы жайлы толығырақ сипаттама берілген.
- Жетісу суарылатын және суарылмайтын егіншіліктің маңызды аймағы болатын.
- Айша бибі, Бабаджа қатын, Қарахан кесенелері сияқты атақты адамдардың ескерткіштері тұрғызылған.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл викторина Қарахан мемлекетінің құрылуы мен қалыптасу тарихына арналған. Сіз Қарахан әулетінің шығу тегі, мемлекеттік құрылымы және шекаралары туралы біліміңізді тексере аласыз. Тарихи кезеңдерді және маңызды оқиғаларды еске түсіріңіз.
