Psychologie: Schizofrenie en Psychosespectrumstoornissen

Psychische stoornissen die gekenmerkt worden door een of meer van de volgende symptomen: wanen, hallucinaties en desorganisatie van het denken of gedrag.

Stoornis met minimaal 6 maanden durende symptomen, waaronder wanen, hallucinaties, desorganisatie van denken en gedrag, vlak affect, initiatiefverlies en spraakarmoede.

Een stoornis met symptomen zeer vergelijkbaar met schizofrenie, maar met een duur korter dan 6 maanden.

Een stoornis met kenmerken van zowel schizofrenie als een stemmingsstoornis. Psychotische en stemmingssymptomen komen gelijktijdig of achtereenvolgens voor.

Stoornis waarbij de primaire symptomen wanen zijn, zonder andere psychotische symptomen zoals hallucinaties of gedragsdesorganisatie.

Een kortdurende psychotische stoornis duurt minimaal 1 dag en maximaal 1 maand. Er zijn symptomen zoals wanen, hallucinaties, desorganisatie van denken en gedrag.

Symptoom dat zich kenmerkt door motorische symptomen zoals rigiditeit (stijfheid), katatonie (bewegingsloosheid), stupor (toestand van bewusteloosheid) en echopraxie (imitatie van bewegingen).

Psychische stoornissen worden veroorzaakt door middelengebruik of medicatie. Psychosestoornissen kunnen een gevolg zijn van alcohol, cannabis, amfetamines, cocaïne, hallucinerende middelen en opiaten.

Een psychotische stoornis die gekenmerkt wordt door een of meer van de volgende symptomen: wanen, hallucinaties, en desorganisatie van het spreken of gedrag.

Het meest voorkomende type hallucinatie bij schizofrenie, waarbij mensen stemmen horen.

Een vorm van hallucinatie waarbij iemand dingen ziet, hoor en voelt die er niet zijn.

Een type hallucinatie waarbij iemand dingen proeft of ruikt die er niet zijn.

Een type hallucinatie waarbij iemand voelt dat hij wordt aangeraakt, maar er is niemand in de buurt.

Een overtuiging waar je niet van kunt afkomen, zelfs wanneer deze niet gebaseerd is op logica.

Opdrachten die je van hallucinatie-stemmen ontvangt.

Een symptoom van schizofrenie dat gepaard gaat met ongeorganiseerd en incoherent spreken.

Een symptoom van schizofrenie dat zich uit in ongebruikelijk of vreemd gedrag.

Een symptoom van schizofrenie dat verwijst naar verminderde emotionele expressie of platheid.

Een symptoom van schizofrenie dat verwijst naar het gebrek aan motivatie en initiatief.

Abnormaal of bizar gedrag, katatonie, vertraging en problemen met coördineren van bewegingen.

Emotionele uitingen passen niet bij de situatie, bijvoorbeeld lachen bij een treurig verhaal.

De patiënt is ervan overtuigd dat alledaagse gebeurtenissen een speciale betekenis hebben, die alleen hij begrijpt.

Overtuigingen dat anderen gedachten kunnen stelen (gedachteonttrekking) of inbreken (gedachte-inbrenging) in het hoofd van de patiënt.

Psychosesymptomen, zoals wanen en hallucinaties

Een abrupte onderbreking van de gedachtestroom, waarbij de patiënt het gevoel heeft dat zijn gedachten worden belemmerd.

De manier waarop de patiënt denkt, zoals snelheid, samenhang en logica.

Depressieve en/of manische periodes, zoals bij een bipolaire stoornis.

Minimaal twee weken wanen of hallucinaties, zonder stemmingsstoornis.

De spraak van de patiënt is niet te volgen omdat de woorden geen logische samenhang hebben.

Een onderbreking in de spraak waarbij een opmerking wordt gemaakt die geen verband heeft met de voorafgaande.

Wanen over achtervolging, vergiftiging en ontrouw.

De patiënt spreekt steeds langs de vraag van de gesprekspartner heen.

Het ontbreken of verminderd aanwezig zijn van normaal gedrag, zoals emoties, motivatie en spraak.

Wanen over eigen grootheid, zoals erotomanen of paranormale vermogens.

Wanen zijn niet bizar, functioneren buiten de wanen is normaal.

Patiënten zoeken geen behandeling en wijzen deze af.

De patiënt heeft weinig gedachten en komt moeilijk op woorden.

Psychotische episode kan volgen op stressvolle gebeurtenis.

Stoornissen in denken, geheugen en aandacht die gepaard gaan met schizofrenie.

Moeite met het plannen, organiseren en besluitvorming.

Herstel na een kortdurende psychotische stoornis is volledig.

Een kortdurende psychotische stoornis duurt minimaal 1 dag en maximaal 1 maand. Er zijn symptomen zoals wanen, hallucinaties, desorganisatie van denken en gedrag.

Het syndroom katatonie kan optreden bij verschillende psychiatrische stoornissen, waaronder schizofrenie, bipolaire en depressieve stoornissen, autismespectrumstoornis, en soms zelfs somatische aandoeningen.

Katatonie kenmerkt zich door opvallende psychomotorische symptomen, variërend van verminderde motorische activiteit (stupor, katalepsie) tot overmatige en eigenaardige bewegingen (motorische manierismen, stereotypieën, grimasseren).

Bij ernstige katatonie bestaat het risico op schade aan zichzelf of anderen, en op hoge koorts en uitputting.

De eerste tekenen van schizofrenie verschijnen vaak in de adolescentie, meestal iets later bij vrouwen dan bij mannen.

Voorafgaand aan schizofrenie of een schizofreniforme stoornis zijn er vaak tekenen van een zich ontwikkelende aandoening, zoals terugtrekgedrag, bijzonder gedrag en cognitieve problemen.

Een periode waarin patiënten zich verdiepen in filosofie, godsdienst of spiritualiteit, kan soms leiden tot de ontwikkeling van psychotische symptomen.

Prodromale symptomen van schizofrenie kunnen bestaan uit een sombere, angstige of geïrriteerde stemming, cognitieve problemen, terugtrekgedrag en lichte psychosesymptomen.

Er zijn geen concrete voorspellers voor een eerste psychotische episode. Wel is sociaal-terugtrekgedrag bij jongeren met lichte psychosesymptomen een risicofactor voor een psychosespectrumstoornis.

Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verhoogd risico op schizofrenie kan de kans op een psychose en de ernst van symptomen verminderen.

Het is belangrijk om jongeren die slechter functioneren, zich terugtrekken en lichte psychosesymptomen vertonen, nauwlettend te volgen en snel te behandelen als een psychose optreedt.

Ouders en andere naasten ervaren een psychotische decompensatie vaak als een grote ramp.

Patiënten met een psychose zijn vaak overtuigd van hun denkbeelden en ervaringen en ontkennen ziek te zijn, waardoor ze hulp mijden.

Ook hulpverleners kunnen de psychotische decompensatie soms missen of bagatelliseren, waardoor de diagnose vertraagd wordt.

Ernstige psychosesymptomen gaan niet altijd samen met ernstig sociaal disfunctioneren, en omgekeerd. De prognose is in het begin niet altijd duidelijk.

De periode van het begin van een psychose totdat de symptomen zich stabiliseren. De symptomen zijn dan vaak ernstig en belemmeren het dagelijks leven.

Stadium van schizofrenie waarin de acute symptomen afnemen en negatieve symptomen zoals emotionele afvlakking, terugtrekking en spraakarmoede de boventoon voeren.

Het beloop van schizofrenie is vaak minder gunstig bij mannen. Zij hebben vaker last van negatieve symptomen en een slechter sociaal functioneren.

Een aanwijzing voor een ernstiger en complexer beloop van schizofrenie.

Behandeling van schizofrenie richt zich op het minimaliseren van symptomen, het verbeteren van het functioneren en de kwaliteit van leven en het voorkomen van terugval.

Een herstellend beeld van schizofrenie waarin de meeste patiënten na 15 tot 25 jaar relatief goed functioneren, zonder duidelijke psychose.

Vaardigheden die nodig zijn om in de maatschappij te functioneren, zoals werk, relaties en dagelijkse activiteiten.

Een middel dat wordt gebruikt om de symptomen van schizofrenie te verminderen.

De diagnose schizofrenie wordt gesteld op basis van klinische beoordelingen, waaronder gesprekken met de patiënt, observaties en het beoordelen van medische documentatie.

Een psychiatrisch interview waarbij vragen worden gesteld om psychologische symptomen en ervaringen van de patiënt te achterhalen.

Een reeks van observaties en tests om de mentale en emotionele toestand van een patiënt te beoordelen.

Het vermogen van een patiënt om zijn eigen ziekte in te zien en te erkent dat hij hulp nodig heeft.

Psychotische symptomen die worden veroorzaakt door het gebruik van drugs, medicijnen of door onttrekkingssyndromen.

Psychotische symptomen die worden veroorzaakt door een somatische aandoening, zoals epilepsie of een infectie.

Verstoring van de dopaminerge neurotransmissie die een rol speelt bij het ontstaan van negatieve en positieve symptomen.

Veranderingen in de hersenen die kunnen leiden tot psychische functieproblemen.

De kans om schizofrenie te ontwikkelen wordt voornamelijk bepaald door genetische factoren.

Een verandering in de prefrontale cortex die betrokken is bij de pathofysiologie van psychosespectrumstoornissen.

De mate waarin sociale factoren de incidentie van psychosespectrumstoornissen beïnvloeden.

Het verminderde volume van hersenweefsel bij patiënten met schizofrenie kan veroorzaakt worden door falende aanleg of door later volumeverlies.

De prevalentie van schizofrenie is ongeveer 0,8% en komt ongeveer 1,5 keer meer voor bij mannen dan bij vrouwen.

Het beloop van schizofrenie kan minder ernstig zijn in ontwikkelingslanden, mogelijk door minder sociale exclusie.

Het risico op het ontwikkelen van een psychosespectrumstoornis is hoger bij eerste en tweede generatie migranten, vooral wanneer ze een minderheidsgroep vormen in hun woongebied.

Ervaringen van discriminatie kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op psychotische symptomen bij migranten.

Psychotraumatische gebeurtenissen zoals mishandeling en seksueel misbruik verhogen het risico op het ontwikkelen van een psychosespectrumstoornis.

Het opgroeien in een drukke stedelijke omgeving is een risicofactor voor het ontwikkelen van een psychosespectrumstoornis.

Cannabisgebruik is geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychosespectrumstoornis.

Het risico op psychotische symptomen is hoger bij jongeren die voor hun 15e levensjaar beginnen met cannabisgebruik, veel gebruiken en THC-rijke cannabisproducten gebruiken.

Psycho-educatie is een belangrijke component van de behandeling van psychosespectrumstoornissen, waarbij patiënten en hun familie worden geïnformeerd over de stoornis en behandelingsmogelijkheden.

Antipsychotica zijn effectiever dan placebo's in het verminderen van psychotische symptomen, met name positieve symptomen.

Hoewel antipsychotica effectief zijn, zijn patiënten vaak ontevreden over de balans tussen effect en bijwerkingen.

Er zijn geen klinisch belangrijke verschillen in effectiviteit tussen verschillende antipsychotica.

Amisulpride, clozapine, olanzapine en aripiprazol kunnen mogelijk effectiever zijn in het behandelen van negatieve symptomen.

Amisulpride, clozapine, olanzapine, quetiapine, sulpiride en aripiprazol kunnen mogelijk effectiever zijn in het behandelen van depressiesymptomen.

Antipsychotica kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken die variëren afhankelijk van het specifieke medicijn.

De dosering antipsychotica waarbij extrapiramidale bijwerkingen beginnen te ontstaan. Deze is lager bij patiënten die nog niet eerder met antipsychotica zijn behandeld.

De dosering antipsychotica die het beste werkt zonder ernstige bijwerkingen.

Een patiënt die te maken heeft met de gevolgen van een psychotische ervaring, zoals isolement, opname, separatie en het worden van een 'patiënt', kan verschillende reacties vertonen.

Het stoppen met medicijnen na een psychose.

Sommige patiënten met een psychotische stoornis beseffen hun aandoening niet en zien behandeling als onnodig, terwijl anderen hun situatie duidelijk inzien en somberheid ervaren.

De behandeling moet afgestemd zijn op de specifieke behoeften van de patiënt en moet zowel praktische als psychologische steun bieden.

Een behandelstrategie waarbij medicijnen worden onderbroken en opnieuw worden gestart als symptomen terugkeren.

Een succesvolle samenwerking met psychotische patiënten is essentieel en vereist inzicht in hun ervaringen en behoeften.

Een type antipsychotica dat langzaam wordt vrijgegeven en langdurige werking heeft.

De mate waarin patiënten medicijnen zoals voorgeschreven nemen, in dit geval antipsychotica.

Omdat psychotische patiënten vaak levenslange ondersteuning nodig hebben, moet de zorg geïntegreerd zijn tussen verschillende diensten, zoals ambulante hulp, klinische zorg, woonbegeleiding en hulp bij activiteiten.

Het combineren van antipsychotica met andere medicijnen, zoals lamotrigine of antidepressiva, om de effectiviteit te verhogen of om bepaalde bijwerkingen te verminderen.

Een specifiek medicijn dat bijwerkingen kan hebben zoals orthostatische hypotensie, epileptische insulten en agranulocytose.

Patiënten die onvoldoende reageren op standaardbehandeling met antipsychotica.

Een vorm van psychotherapie die patiënten helpt om psychosesymptomen te begrijpen en ermee om te gaan.

Therapie waarbij de familie van de patiënt betrokken wordt bij de behandeling.

Een vorm van therapie die bewegingen en lichaamsbewustzijn gebruikt om te helpen bij herstel.

Therapie die muziek gebruikt om emotionele expressie en ontspanning te bevorderen.

Een vorm van therapie die gericht is op het herstellen van cognitieve vaardigheden, zoals aandacht, geheugen en probleemoplossing.

Het gebruik van strategieën om hallucinaties te beheren en de angst die ermee gepaard gaat te verminderen.

De meeste antipsychotica veroorzaken minder bewegingsstoornissen dan haloperidol in een gemiddelde dosis.

Een dosisverlaging van haloperidol kan helpen bij het verminderen van parkinsonisme, een bewegingsstoornis die kan optreden tijdens antipsychoticagebruik.

Anticholinergica, zoals biperideen, kunnen helpen bij het behandelen van acute dystonie, een ernstige bewegingsstoornis die kan optreden tijdens antipsychoticagebruik.

Langdurig gebruik van anticholinergica wordt afgeraden vanwege mogelijke bijwerkingen zoals droge mond, mictiesymptomen, wazig zien en obstipatie.

Tardieve dyskinesie is een late bewegingsstoornis die wordt gekenmerkt door onwillekeurige bewegingen. Een overstap naar een antipsychoticum met lage bindingsaffiniteit voor de dopamine D2-receptor kan helpen.

Een dysfore respons (negatieve gevoelens) na de eerste dosis antipsychotica kan de therapietrouw beïnvloeden.

De mate van dopamine D2-receptor bezetting door antipsychotica beïnvloedt het subjectieve welbevinden.

Sedatie kan samenhangen met de mate van dopamine D2-receptor bezetting, maar ook met invloed op histamine receptoren.

Antipsychotica kunnen leiden tot metabole symptomen, zoals gewichtstoename, diabetes mellitus en dyslipidemie.

Clozapine en olanzapine hebben een hoger risico op gewichtstoename dan quetiapine, risperidon, aripiprazol of amisulpride.

Patiënten die met antipsychotica worden behandeld, moeten worden gescreend op cardiovasculaire risicofactoren, zoals gewicht, bloeddruk en cholesterol.

Seksuele symptomen, zoals verminderd libido en erectiestoornissen, kunnen voorkomen tijdens antipsychoticagebruik.

Risperidon veroorzaakt vaker seksuele symptomen dan haloperidol, clozapine, olanzapine, quetiapine en aripiprazol.

Antipsychotica kunnen de prolactinespiegel verhogen, wat kan leiden tot seksuele symptomen.

Neuroleptisch maligne syndroom (NMS) is een zeldzame maar ernstige bijwerking van antipsychotica, gekenmerkt door koorts, spierrigiditeit en een verhoging van creatine kinase (CPK).

Cognitieve gedragstherapie (CGT) onderzoekt de link tussen gedachten, gevoelens en gedrag die bijdragen aan symptomen. Er wordt gezocht naar verklaringen voor de symptomen en manieren om ermee om te gaan.

CGT probeert de geloofwaardigheid van alternatieve verklaringen voor symptomen te verhogen, waardoor de emotionele impact van de symptomen afneemt.

Patiënten worden aangemoedigd om rollen te vervullen die hun leven zinvol maken, ondanks hun beperkingen.

Gezinsinterventies richten zich op voorlichting, probleemoplossing en crisismanagement om de patiënt en zijn familie te ondersteunen.

Psycho-educatieve interventies met families zijn effectief in het verminderen van terugval en ziekenhuisopnames bij mensen met schizofrenie. Ook verbetert de medicatietrouw.

Langere interventies blijken een grotere impact te hebben op patiënten dan kortere interventies.

Gezinsinterventies zijn al lang bewezen effectief, maar worden in de praktijk nog te weinig toegepast.

Psychomotorische therapie en sporten hebben gunstige effecten op beweging, reactietijd, symptomen, algeheel functioneren en lichamelijke conditie.

Dieet in combinatie met beweging kan leiden tot gewichtsverlies.

Muziektherapie heeft aangetoond effectief te zijn in het verminderen van negatieve symptomen.

Niet-gerichte psychotherapie laat de patiënt de inhoud van de sessies bepalen. Wetenschappelijk bewijs laat zien dat deze vorm niet effectiever is dan standaardzorg.

Copingstrategieën voor hallucinaties blijken in onderzoeken niet consistent effectief te zijn.

Cognitieve beperkingen, zoals problemen met aandacht, geheugen en probleemoplossing, beïnvloeden het functioneren. Medicijnen alleen zijn niet voldoende om deze beperkingen te verbeteren.

Cognitieve remediatie is gericht op het verbeteren van aandacht, geheugen en probleemoplossing door middel van trainingen en oefeningen.

Hoewel cognitieve remediatie mogelijk positieve effecten heeft op geheugen en sociale cognitie, is er nog niet genoeg bewijs om het aan te bevelen als behandeling voor cognitieve beperkingen.

Individuele Plaatsing en Steun (IPS) is een effectieve aanpak om patiënten te helpen met betaald of vrijwilligerswerk en wonen.

IPS is twee keer zo effectief als programma's waarbij eerst geoefend wordt voordat mensen echt gaan werken of leren.