Psychiatrische Stoornissen in de Eerste Lijn

De huisarts is de centrale figuur in de eerstelijnszorg, zowel voor somatische als psychische problemen.

Een praktijkondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheidszorg (POH-ggz) ondersteunt de huisarts bij de behandeling van psychische klachten.

In België is de rol van de huisarts minder centraal in de geestelijke gezondheidszorg. Patiënten kunnen direct naar een psychiater of psychiatrische kliniek.

De eerstelijnspsycholoog biedt kortdurende psychologische behandelingen en ontlast de huisarts en de ggz.

Het behandelen van psychische klachten als een continuüm betekent het aanpassen van de zorgintensiteit en doelstellingen naargelang de ernst van de klachten.

Stapsgewijze zorg (collaborative stepped care) betekent samenwerking tussen verschillende zorgverleners en het geleidelijk intensiveren van de zorg.

Het effectiefst zijn communicatief vaardige huisartsen die evidence-based richtlijnen toepassen.

De geestelijke gezondheidszorg (ggz) omvat alle zorgverleners die zich bezig houden met mentale gezondheid, waaronder psychiaters, psychologen en psychotherapeuten.

Een psychiatrische stoornis wordt niet herkend en behandeld, terwijl de symptomen aanwezig zijn.

Patiënten met angst- of depressiestoornissen die hoofdzakelijk met lichamelijke klachten naar de huisarts gaan.

Psychische problemen worden geuit als lichamelijke klachten.

De arts vraagt actief naar psychische klachten en observeert de patiënt om gemaskeerde psychiatrische problemen te identificeren.

Vragenlijsten die gebruikt worden om te screenen op angst- of depressiesymptomen.

Een score op een vragenlijst die suggereert dat een psychiatrische stoornis aanwezig is, maar het is niet zeker.

De huisarts staat centraal in de behandeling van lichte psychiatrische stoornissen.

De huisarts kan een antidepressivum voorschrijven, zoals een tricyclisch antidepressivum (TCA) of een selectieve serotonineheropnameremmer (SSRI).

Het Nederlands Huisartsen Genootschap heeft standaarden ontwikkeld voor de diagnostiek en behandeling van veelvoorkomende psychiatrische stoornissen.

Communicatieve vaardigheden zijn belangrijk voor effectieve behandeling, naast het volgen van richtlijnen.

De huisarts heeft een belangrijke rol in het voorkomen van zelfdoding.

Oorzaken van onderdiagnostiek door huisartsen, zoals schaamte van de patiënt en tijdgebrek bij de arts.

De ernst en complexiteit van de psychiatrische stoornis bepalen waar de patiënt behandeld wordt: huisarts of specialist.

Niet alleen de medicijnen die worden voorgeschreven, maar ook de manier waarop ze worden voorgeschreven, beïnvloedt het effect.

De meeste mensen die suïcide plegen, zijn niet bekend bij de GGZ.

Een nauwe samenwerking tussen huisarts en GGZ is cruciaal voor het signaleren en verwijzen van mensen met suïcidale gedachten.

De rol van de huisarts bij suïcidepreventie is belangrijk, maar ervaring met suïcide is beperkt.

De huisarts en GGZ moeten makkelijk toegankelijk zijn voor suïcidale patiënten met snelle overname van behandelingen.

De inzet van casemanagers of praktijkondersteuners-GGZ kan een kosteneffectief alternatief zijn voor intensievere samenwerking tussen huisarts en psychiater.

Een stapsgewijze behandeling van psychische problemen is gewenst, waarbij elementen uit de tweede lijn kunnen worden toegevoegd in de huisartsenpraktijk.

De psychiater met zijn specialistische kennis wordt alleen ingeschakeld als dat nodig is, afhankelijk van de behoeften van de patiënt en het zorgteam.

De GGZ in de eerste lijn voldoet aan de WHO-doelstellingen voor toegankelijke zorg.

Er zijn verschillen tussen huisartsen in het herkennen, diagnosticeren en behandelen van psychische problemen.

Verbeterde samenwerking tussen huisarts en GGZ kan de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen verder versterken.

De huisarts heeft, net als specialisten, een brede kennis en ervaring met zowel lichte als ernstige psychiatrische stoornissen.

De huisarts komt vaker in aanraking met enkelvoudige episoden van psychiatrische stoornissen, vooral angststoornissen of depressieve stoornissen, die vaak ontstaan na een ingrijpende gebeurtenis en relatief snel herstellen.

Patiënten met chronische psychiatrische stoornissen, die meer dan een keer terugkeren, worden vaak behandeld in de ambulante GGZ.

De classificatie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) en de International Statistical Classification of Diseases, Injuries and Causes of Death (ICD) zijn aangepast om beter te passen bij de eerstelijnszorg.

De International Classification of Primary Care (ICPC) is een systeem dat door huisartsen wordt gebruikt om consultaties te documenteren en zowel symptomen als psychiatrische stoornissen te registreren.

De ICPC biedt een breder kader dan alleen psychiatrische stoornissen, waardoor psychosociale problematiek en symptomen ook kunnen worden vastgelegd.

In de eerstelijnszorg is het soms niet nodig om een psychiatrische stoornis te diagnosticeren. Soms is het voldoende om de symptomen of problemen te benoemen.

Psychiatrische stoornissen blijven vaak onopgemerkt in de huisartsenpraktijk, omdat patiënten voor andere redenen komen en de huisarts de psychische klachten mogelijk niet herkent.

De ICPC registreert de reden van het consult, terwijl epidemiologisch onderzoek symptomen registreert. Dit verschil in focus kan leiden tot verschillen in registratie van psychiatrische stoornissen.

De huisarts ziet een breder scala aan psychiatrische stoornissen dan psychiaters, omdat ook patiënten met lichtere stoornissen of stoornissen die niet doorverwezen worden, in de huisartsenpraktijk terechtkomen.

Huisartsen kunnen patiënten met ernstige stoornissen behandelen, maar ze kunnen ook doorverwijzen naar de GGZ voor gespecialiseerde hulp.

De huisarts voert soms consultatie uit met andere professionals, zoals psychiaters, om de beste zorg te kunnen bieden aan de patiënt.

De prevalentie van psychiatrische stoornissen is hoog in de algemene bevolking, maar een groot deel van de patiënten met psychische klachten komt niet terecht in de GGZ.

Van de mensen met een psychiatrische stoornis bezoekt 90% de huisarts, maar niet altijd vanwege de psychische klachten.

Ook patiënten die eerder in de GGZ zijn behandeld, kunnen terugkeren naar de huisarts voor vervolgbehandeling of begeleiding.