Położenie i Powierzchnia Polski

Położenie i Powierzchnia Polski

• Położenie matematyczno-geograficzne:

  • Punkt najdalej na północ: Jastrzębia Góra (54°50'N).
  • Punkt najdalej na południe: Szczyt Opołonek (49°00'N).
  • Punkt najdalej na zachód: Zakole Odry w Osinowie Dolnym (14°07'E).
  • Punkt najdalej na wschód: Zakole Bugu w Zosinie (24°09'E).
  • Rozciągłość południkowa: 649 km.
  • Rozciągłość równoleżnikowa: 689 km.
  • Wpływ na długość dnia i wschody Słońca.

• Położenie fizycznogeograficzne:

  • Polska leży w umiarkowanych szerokościach geograficznych półkuli północnej i wschodniej.
  • Znajduje się w Niżu Środkowoeuropejskim.
  • Nizinny charakter sprzyja rolnictwu i komunikacji.

• Położenie geopolityczne:

  • Lokalizacja pomiędzy Wschodem a Zachodem Europy.
  • Członkostwo w UE (od 2004 r.) i NATO (od 1999 r.) ma wpływ na rozwój gospodarczy i bezpieczeństwo.

• Powierzchnia Polski:

  • Całkowita powierzchnia terytorium (z wodami morskimi): 322 719 km².
  • Powierzchnia administracyjna: 312 722 km².

• Granice Polski:

  • Długość granic lądowych: 3511 km.
  • Długość granic morskich: 440 km.
  • Granice z 7 państwami: Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Rosja.
  • Granice naturalne: rzeki (np. Odra, Bug) i pasma górskie (Karpaty, Sudety).

• Regiony fizycznogeograficzne:

  • Podział hierarchiczny według J. Kondrackiego (obszary, podobszary, prowincje itp.).
  • Najniższą jednostką są mezoregiony.
  • Główne regiony: Niż Środkowoeuropejski, Karpaty i Sudety, dostęp do Morza Bałtyckiego (np. Zalewy Szczeciński, Wiślany).

Budowa Geologiczna i Historia Polski

• Podział tektoniczny Polski:

  • Polska leży na styku 3 wielkich jednostek tektonicznych: Platforma Wschodnioeuropejska, Obszar Fałdowań Paleozoicznych i Obszar Fałdowań Alpejskich.

• Platforma Wschodnioeuropejska:

  • Zajmuje północno-wschodnią część Polski.
  • Fundament krystaliczny (skały magmowe i metamorficzne), pokrywa skał osadowych.
  • Charakterystyczne jednostki: Obniżenie perybałtyckie, Wyniesienie mazurskie.

• Obszar Fałdowań Paleozoicznych:

  • Obejmuje Sudety, Góry Świętokrzyskie i blok przedsudecki.
  • Powstanie związane z orogenezami kaledońską i hercyńską.

• Obszar Fałdowań Alpejskich:

  • Znajduje się na południu Polski (Karpaty i zapadlisko przedkarpackie).
  • Powstał w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych.

• Epoki geologiczne:

  • Paleozoik: Transgresje morskie, powstanie Gór Świętokrzyskich i Sudetów, złoża węgla kamiennego, aktywność wulkaniczna.
  • Mezozoik: Duże transgresje morskie, złoża wapieni i dolomitów, amonity jako skamieniałości przewodnie.
  • Kenozoik: Alpejskie ruchy górotwórcze (Karpaty, Sudety), złoża soli kamiennej i siarki, zlodowacenia, ukształtowanie Morza Bałtyckiego.

Paleontologické Odkrycia W Polsce

• Tetrapod z Zachełmia:

  • Odkrycie w 2010 roku w Górach Świętokrzyskich.
  • Najstarsze ślady tetrapodów, żyjących ok. 395 milionów lat temu.
  • Zmiana datowania wyjścia kręgowców na ląd.

• Smok z Lisowic:

  • Odkrycie w 2006 roku w Lisowicach.
  • Skamieniałe szczątki drapieżnego dinozaura z okresu jurajskiego.
  • Pierwsze znalezisko dinozaura w Polsce.

• Mamuty Krakowskie:

  • Odkrycie w okolicach kopca Kościuszki w Krakowie (1967).
  • Ponad 85 tysięcy szczątków plejstoceńskich zwierząt, głównie mamutów.
  • Największe znalezisko w Polsce i jedno z największych w Europie.

• Silesaurus opolensis:

  • Odkrycie w Krasiejowie.
  • Szczątki przodka dinozaurów.
  • Jedne z najbogatszych znalezisk skamieniałości w Europie.

Surowce Mineralne Polski

• Klasyfikacja surowców:

  • Energetyczne (węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny).
  • Metaliczne (ruda miedzi, cynku, ołowiu, srebro, złoto).
  • Chemiczne (sól kamienna, sole potasowe, siarka, fosforyty).
  • Skalne (piask, żwiry, wapienie, dolomity, marmury, granity).

• Główne obszary występowania: Południe i południowy-zachód (związane z historią geologiczną).

• Przykłady występowania:

  • Węgiel kamienny: Wyżyna Śląska, Sudety, Wyżyna Lubelska.
  • Węgiel brunatny: Bełchatów, Konin, Bogatynia.
  • Ropa naftowa i gaz ziemny: Pogórze Karpackie, szelf bałtycki.

• Lokalizacja innych złóż: Rudy miedzi (Nizina Śląska), sól kamienna (Bochnia, Wieliczka).

• Znaczenie gospodarcze: Kluczowe źródła energii, surowce chemiczne, metale, składniki budowlane.

Ukształtowanie Powierzchni Polski

• Czynniki kształtujące: Ruchy górotwórcze (paleozoiczne, alpejskie), zlodowacenia (północnopolskie, środkowopolskie), lodowce górskie.

• Układ pasowy rzeźby: Pobrzeża, pojezierza, niziny, wyżyny, kotliny, góry.

• Cechy charakterystyczne: Przewaga nizin, nachylenie w kierunku północno-zachodnim, pasowy układ rzeźby terenu.

• Średnia wysokość: 173 m n.p.m.

• Najniższy punkt: Żuławy Wiślane (-2,2 m p.p.m.).

• Najwyższy punkt: Rysy (2499 m n.p.m).

• Formy polodowcowe: Moreny denne, rynny podlodowcowe, ozy, sandry, pradoline, głazy narzutowe.

• Pas pobrzeży: Niskie równiny, klify, mierzeje, depresje (Żuławy Wiślane).

• Pas pojezierzy: Pagórkowate tereny, wzgórza morenowe, jeziora.

• Pas nizin: Równiny, niewysokie wzniesienia, szerokie doliny.

• Pas wyżyn: Zróżnicowane ukształtowanie, skały wapienne, wąwozy lessowe.

• Pas kotlin: Równiny i faliste obszary.

• Pas gór: Sudety i Karpaty (np. Rysy).

Klimat Polski

• Klimat umiarkowany ciepły przejściowy: Wpływ klimatu morskiego i kontynentalnego, zmienność warunków pogodowych.

Sztuczne Zbiorniki Wodne

• Zbiorniki antropogeniczne: Około 140 zbiorników wodnych, m.in. zbiorniki zaporowe i poeksploatacyjne.

Morze Bałtyckie

• Położenie: Północna Europa, otoczone przez 9 państw.

• Czynniki fizyczne: Powierzchnia, średnia i maksymalna głębokość, zaliczony do najmłodszych mórz.

• Temperatura i zasolenie: Chłodne, niskie zasolenie.

• Linia brzegowa: Zróżnicowana (klifowe, piaszczyste, fjerdowo-szkierowe).

• Flora i fauna: Niska różnorodność biologiczna z powodu niskiego zasolenia i zanieczyszczeń, rośliny i zwierzęta morskie (np. foki, ryby).

• Zanieczyszczenia: Przemysł, rolnictwo, odpady komunalne (eutrofizacja, substancje toksyczne, plastiki).

• Ochrona Bałtyku: Obszary chronione, działania ograniczające zanieczyszczenia. (np. Polska i Natura 2000).