Parlementaire Democratie en Politiek

Parlementaire Democratie en Politiek

• Politiek omvat het maken van keuzes die bindend zijn voor alle burgers in een staat.
• Politici nemen besluiten van algemeen belang die ons leven beïnvloeden.

Democratie

• Democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking directe of indirecte invloed heeft op de politieke besluitvorming.
• De term democratie komt van de Griekse woorden 'démos' (volk) en 'kratein' (regeren'.
• Nederland heeft een indirecte democratie, ook wel een parlementaire democratie genoemd.
• Volksvertegenwoordigers vormen samen het parlement.

Autoritaire Regimes en Dictaturen

• Een autoritair regime of dictatuur is een staatsvorm waarbij de macht in handen is van één persoon of een kleine groep.
• Sommige landen vertonen zowel autoritaire als democratische kenmerken, zoals Indonesië en Turkije.

Vormen van Dictatuur

• Ideologisch: gebaseerd op een ideologie, bijvoorbeeld het communisme, zoals in Noord-Korea en China.
• Religieus: gebaseerd op religie, zoals in Iran.
• Militair: waarbij de macht bij het leger ligt, zoals in Myanmar (Birma).

Ideologie

• Ideologie is een verzameling ideeën over wat belangrijk is in de maatschappij en hoe mensen het beste kunnen samenleven.
• Een ideologie omvat standpunten over belangrijke waarden, normen en sociaaleconomische verhoudingen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen linkse en rechtse ideologieën.

Linkse en Rechtse Ideologieën

• Links: een actieve overheid, eerlijke verdeling van inkomen, een uitgebreide verzorgingsstaat en gelijke kansen worden nagestreefd.
• Rechts: een passieve overheid, lage belastingen, eigen verantwoordelijkheid van burgers en economische vrijheid staan centraal.

Liberalisme

• Liberalisme: belangrijke waarden zijn vrijheid en tolerantie.
• Economische vrijheid houdt in: minder regels, een vrije markteconomie en lagere belastingen.
• Persoonlijke vrijheid betreft onder meer de vrijheid van geloofs- en levensovertuiging, euthanasie, homohuwelijk en genotsmiddelen.

Socialisme

• Socialisme: belangrijke waarden zijn gelijkwaardigheid en solidariteit.
• Het socialisme ontstond in de 19e eeuw als reactie op slechte werkomstandigheden, waarbij communisten revoluties probeerden te ontketenen.
• Socialisten streven naar een eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht.
• Sociaaldemocratie acht een vrije markteconomie wenselijk, in combinatie met een uitgebreide verzorgingsstaat.

Confessionalisme

• Confessionalisme: christelijk geloof is een belangrijke waarde.
• Tegenwoordig richt het confessionalisme zich op christendemocratie.
• Kernwaarden zijn gespreide verantwoordelijkheid, naastenliefde, saamhorigheid, rentmeesterschap voor de aarde, een sterk maatschappelijk middenveld en het gezin als hoeksteen van de samenleving.
• Staat vaak in het politieke midden.

Politieke Partijen, Actiegroepen en Belangenorganisaties

• Een politieke partij is een groep mensen met dezelfde ideeën over een goede samenleving, die meedoen aan het bestuur van het land.
• Een actiegroep is gericht op één specifiek doel, zoals Wakker Dier (dierenwelzijn) of Pro-life (anti-abortus).
• Een belangenorganisatie behartigt de belangen van een bepaalde groep, zoals ANWB (weggebruikers) en vakbonden (werknemers).

One-Issuepartijen

• One-issuepartijen richten zich op één specifiek aspect van de samenleving, zoals de Partij voor de Dieren of de BoerBurgerBeweging.

Populistische Partijen

• Populistische partijen komen op voor de belangen van de 'gewone burgers' en zetten zich af tegen de politieke elite.
• Hun opvattingen zijn niet per se links of rechts.
• Ze hebben vaak nationalistische standpunten en zijn tegen immigratie en de EU.

Niet-Democratische Partijen

• Niet-democratische partijen wijzen de democratische staatsvorm af.
• Het zijn vaak fascistische of rechts-extremistische partijen.
• Ze zijn sterk nationalistisch.
• Ze doen in Nederland niet mee aan de verkiezingen.

Functies van Politieke Partijen

• Politieke partijen bundelen ideeën over de samenleving in een verkiezingsprogramma.
• Ze informeren kiezers over hun standpunten over maatschappelijke kwesties.
• Leden kunnen deelnemen aan de partij en bijvoorbeeld meepraten over het verkiezingsprogramma.
• Ze selecteren geschikte kandidaten voor politieke functies.

Verkiezingen in Nederland

• In Nederland zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement, de Provinciale Staten, de waterschappen, de Tweede Kamer en de gemeenteraad.

Partijprogramma en Ideologische Indeling

• Elke partij heeft een partijprogramma met haar standpunten en een lijsttrekker.
• Partijen kunnen naast de indeling in liberaal en sociaal ook worden ingedeeld in progressief en conservatief.

Progressief vs. Conservatief

• Progressief: vooruitstrevende politieke ideeën, vaak voorstander van veranderingen zoals homohuwelijk, abortus en klimaatdoelstellingen.
• Conservatief: behoudende ideeën, benadrukken wat al bereikt is, bijvoorbeeld sceptisch over meer macht voor de EU of het beperken van homohuwelijken tot man en vrouw.

Zwevende Kiezers

• Veel mensen zijn tegenwoordig zwevende kiezers, die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen.
• Partijen proberen deze kiezers te bereiken via de media, zoals tv-debatten, Twitter en Facebook.

Redenen om op een Partij te Stemmen

• De standpunten komen overeen met de eigen ideeën.
• De partij behartigt de belangen van de kiezer.
• Er wordt strategisch gestemd om een partij in de regering te krijgen.
• De persoon van de lijsttrekker spreekt de kiezer aan.

Stemmen in Nederland

• In Nederland stem je op een persoon, niet op een partij.
• De meeste kiezers stemmen op de lijsttrekker, sommigen kiezen bewust voor een andere kandidaat.
• Door voorkeursstemmen kan een kandidaat die laag op de lijst staat toch in de Tweede Kamer komen.

Zetelverdeling

• In Nederland worden verkiezingen gehouden volgens een stelsel van evenredige vertegenwoordiging, waarbij alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het totale aantal zetels.
• De kiesdeler is het aantal stemmen dat nodig is voor één zetel.
• Een voorbeeld: bij 9.500.000 stemmen en 150 zetels is de kiesdeler 60.000 stemmen.

Districtenstelsel

• Het districten- of meerderheidsstelsel is een ander kiessysteem dat onder andere in de VS en het Verenigd Koninkrijk wordt gebruikt.
• Het land is verdeeld in kiesdistricten.
• Per district wordt één afgevaardigde naar het parlement gestuurd.
• Dat is de kandidaat die de meeste stemmen haalt ('The Winner takes all').

Kabinetsformatie

• Partijen die de regering willen vormen, moeten het eens zijn over het toekomstige beleid en idealiter de steun hebben van de meerderheid (minimaal 76 zetels) in de Tweede Kamer.
• In de informatie fase kiest de Tweede Kamer een informateur die onderzoekt welke partijen samen een meerderheid hebben en een coalitie willen vormen.
• Een coalitie is een samenwerkingsverband van twee of meer partijen.

Regeerakkoord en Coalitie

• De coalitiepartijen stellen een regeerakkoord op met de plannen voor de komende jaren.
• De oppositiefractie bestaat uit de partijen die niet in het kabinet zitten.
• De formateur (meestal de toekomstige minister-president) zoekt naar geschikte ministers en staatssecretarissen.
• Het aantal zetels van een regeringspartij in de Tweede Kamer bepaalt vaak het aantal kabinetsleden dat de partij mag leveren.
• Na de formatie wordt de regering door de koning(in) benoemd, waarna de bordesfoto volgt.

Kabinetscrisis

• Een kabinetscrisis kan ontstaan als kabinetsleden het structureel onderling niet eens zijn of als de Tweede Kamer haar steun opzegt, wat kan leiden tot vervroegde verkiezingen.
• Een demissionair kabinet blijft zitten tot er een nieuw kabinet is gevormd en heeft geen eigen missie meer.

Regering en Parlement

• De regering bestaat uit de koning en de ministers.
• Het parlement bestaat uit de Eerste Kamer (75 zetels) en de Tweede Kamer (150 zetels) en wordt ook wel Staten-Generaal genoemd.
• Regeringsfracties zijn de fracties van de partijen die in de regering zitten.
• Het kabinet bestaat uit ministers en staatssecretarissen.
• Een minister heeft een eigen beleidsterrein en meestal een eigen ministerie.
• Een staatssecretaris neemt een deel van het beleidsterrein van de minister op zich.
• Een fractie is een groep volksvertegenwoordigers van een politieke partij in een gekozen orgaan.
• Een minister zonder portefeuille heeft geen eigen ministerie.

Parlementaire Democratie in Nederland

• Nederland is een parlementaire democratie, waarbij de bevolking de volksvertegenwoordigers kiest.
• Burgers hebben politieke grondrechten en de rechten van minderheden worden gerespecteerd.
• Er is individuele vrijheid.
• Burgers kunnen niet met z'n allen het land besturen, daarom kiezen we volksvertegenwoordigers.
• Er is sprake van machtenscheiding, ook wel trias politica genoemd.
• De regering en het parlement maken samen wetten, waarbij het parlement wetten bij meerderheid aanneemt.
• Verkiezingen zijn eerlijk, vrij en geheim en er is persvrijheid.

Trias Politica

• Trias politica voorkomt machtsmisbruik en dictatuur.
• De uitvoerende macht is in handen van de regering en politie.
• De wetgevende macht is in handen van de regering en het parlement.
• De rechtelijke macht is in handen van de rechters.

Taken van het Parlement

• Wetgevende taak:
  • Stemrecht: stemmen op wetsvoorstellen.
  • Budgetrecht: recht om rijksbegrotingen goed- of af te keuren.
  • Recht van initiatief: het recht om zelf een wetvoorstel in te dienen (alleen voor de Tweede Kamer).
  • Recht van amendement: het recht om wetsvoorstellen te wijzigen (alleen voor de Tweede Kamer).
• Controlerende taak:
  • Recht om vragen te stellen: schriftelijk of mondeling vragen stellen aan het kabinet.
  • Recht van interpellatie: een minister met spoed naar de Tweede Kamer laten komen.
  • Recht van onderzoek (enquête): een onderzoek starten naar een onderdeel van het regeringsbeleid.
  • Motie recht: de kamer verzoekt de minister om haar beleid te veranderen.
  • Recht op motie van wantrouwen: de kamer zegt het vertrouwen in de minister op.

Decentralisatie

• Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat: 1 rijk, 12 provincies en 352 gemeenten.
• Decentralisatie: de rijksoverheid stelt de grote lijnen vast, maar de precieze invulling gebeurt door lagere overheden (provincie en gemeenten).
• Voordelen: lagere overheden zijn beter op de hoogte van de situatie in hun omgeving en burgers zijn meer betrokken.

Gemeente

• Een gemeente bestaat uit het college van burgemeester en wethouders (B&W) en de gemeenteraad (gekozen gemeenteraadsleden).

Provincie

• De provincie heeft taken zoals Ruimtelijke ordening, Financieel toezicht en Natuur en milieu

Burgemeester

• De burgemeester is Voorzitter van de gemeenteraad en het College van B&W.
• De burgemeester is Verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid.
• De burgemeester wordt benoemd voor zes jaar.
• De burgemeester Staat boven de partijen en wordt vaak gezien als een probleemoplosser in een gemeente.

Waterschappen

• De verkiezingen voor de waterschappen zijn tegelijk met de provinciale verkiezingen.
• Waterschappen zorgen ervoor dat we droge voeten houden door: Dijkbeheer; tegengaan van overstromingen; zorg voor schoon drinkwater.