Parasieten: Protozoa en Helminths

• Parasieten zijn organismen die leven in of op een gastheer en daarvan profiteren.
• Er zijn twee hoofdtypen parasieten: protozoa en helminths.

Protozoa

• Eencellig
• Behoren tot het Kingdom Protista
• Voorbeelden: Amoebae zoals Entamoeba en Naegleria, Flagellaten zoals Giardia en Trichomonas, Sporozoa zoals Plasmodium, Babesia en Toxoplasma, en Ciliaten zoals Balantidium
• Veroorzaken ziektes zoals malaria, leishmaniasis en amoebe dysenterie

Helminths

• Meercellig
• Behoren tot het Kingdom Animalia
• Voorbeelden: Nematoden (rondwormen) zoals Ascaris en Ancylostoma, Cestoden (lintwormen) zoals Taenia en Echinococcus, en Trematoden (platwormen) zoals Fasciola en Schistosoma

Inleiding Protozoa

• Protozoa betekent 'eerste dier' (protos = eerste, zoon = dier).
• Het zijn eencellige eukaryote micro-organismen.
• De meeste organismen in deze groep zijn niet pathogeen.
• Sommige veroorzaken ziekten zoals malaria, leishmaniasis en amoebe dysenterie.
• Andere staan bekend als opportunistische pathogenen, bijvoorbeeld Toxoplasma en Cryptosporidium

Morfologie van Protozoa

• Grootte varieert van 1 tot 150 µm.
• Vorm en structuren zijn variabel binnen de Phylum Protozoa.

Asexuele Voortplanting van Protozoa

• Binaire deling: Een cel deelt zich in twee identieke dochtercellen.
• Schizogonie: Successieve delingen van de nucleus, waarbij een schizont ontstaat met merozoieten (voorbeeld: Plasmodium sp.)

Sexuele Voortplanting van Protozoa

• Conjugatie: Uitwisseling van DNA tussen twee organismen van dezelfde soort (voorbeeld: Ciliaten).
• Syngamy: Vorming van mannelijke en vrouwelijke gametocyten, die na versmelting een zygote vormen, waarna sporozoieten ontstaan (voorbeeld: Plasmodium sp.).

Levenscycli Protozoa

• Verschillende stadia: sporozoiet, merogony (schizogony), merozoiet, gamogony, micro/macro gamonts, zygote.
• Kunnen zich asexueel vermeerderen via merogonie (schizogonie) en geslachtelijk via gamogonie.
• Voorbeelden levenscycli: Amebiasis en Plasmodium soorten.

Terminologie gebruikt in Protozoölogie

• Chromatoïde lichaam: Extra-nucleair chromatine materiaal (bijvoorbeeld in Entamoeba histolytica cysten).
• Karyosoom: Een DNA-bevattend lichaam, perifeer of centraal in de nucleus (bijvoorbeeld in E. histolytica, E. coli).
• Kinetoplast : Niet-nucleair DNA naast de nucleus, aanwezig in trypanosomen.
• Cilium: Fijne, naaldachtige filamenten die het hele oppervlak van het lichaam bedekken (bijvoorbeeld Balantidium coli).
• Trofozoiet: Actief voedend en groeiend stadium van protozoa, voeding via diffusie, pinocytose en fagocytose.

Taxonomie Protozoa

• Phylum Sarcomastigophora omvat subphyla Mastigophora en Sarcodina.
• Phylum Ciliophora omvat ciliaten.
• Phylum Apicomplexa omvat sporozoën.

Amoeben

• Behoren tot subphylum Sarcomastigophora
• De term "amoebe" komt van het Griekse woord "amibe", wat "verandering" betekent.
• Amoeben hebben geen vaste vorm.

Classificatie van Amoeben

• Darmamoeben: Entamoeba histolytica, Entamoeba dispar, Entamoeba coli, Entamoeba polecki, Entamoeba hartmanni, Entamoeba gingivalis, Endolimax nana, Iodamoeba butschlii.
• Entamoeba histolytica* is de enige pathogene darmamoebe.
• Vrijlevende amoeben: Naegleria fowleri, Acanthamoeba spp., Balamuthia mandrillaris (opportunistische pathogenen)

Levenscyclus Amoeben

• Volwassen cysten worden ingeslikt.
• Excystatie vindt plaats, wat leidt tot niet-invasieve kolonisatie.
• Cysten en trofozoieten worden uitgescheiden via de faeces.

Flagellaten

• Vormen het subphylum Sarcomastigophora.
• Phylum protozoa → Sub-Phylum Sarcomastigophora → Klasse Mastigophora
• Lichaamsholte flagellaten: Giardia lamblia en Trichomonas sp.
• Hemoflagellaten (bloed & weefsel):Leishmania sp. en Trypanosoma sp.

Algemene Info Flagelaten

• Het is belangrijk een schema te maken en de parasieten E. histolytica en G. lamblia te vergelijken op basis van criteria zoals het soort levenscyclus, manier van transmissie, het infectieuze stadium voor de mens en preventieve maatregelen.
• Ziektes kunnen gekenmerkt worden d.m.v klinische manifestaties zoals start, koorts, & extra-intestinale fase.
• Kenmerken van de feces zijn ook relevant, zoals frequentie, geur, consistentie, bloed en de aanwezigheid van parasitaire stadia.
• Relevant is ook de diagnostiek door microscopie, antigen detectie, antilichaam detectie,een PCR of andere methoden.